Με ένα μείγμα εξομολόγησης, απολογισμού και αιχμηρών περιγραφών για πρόσωπα και καταστάσεις, ο Αλέξης Τσίπρας καταγράφει τη δική του εκδοχή για το πιο φορτισμένο διάστημα της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας μέσα από το βιβλίο του «Ιθάκη». Από το δραματικό παρασκήνιο του Κραν Μοντανά, μέχρι τις διαδοχικές εισηγήσεις υπουργών στην κορύφωση της διαπραγμάτευσης του 2015, ο πρώην πρωθυπουργός καταθέτει μια εκ των έσω αφήγηση που φωτίζει άγνωστες λεπτομέρειες και πολιτικές αντιπαραθέσεις οι οποίες σημάδεψαν την τότε κυβέρνηση.
Σημαντικό βάρος δίνεται στο εσωτερικό μέτωπο: από το «παράλληλο νόμισμα» και τα IOU του Γιάνη Βαρουφάκη έως τις προτάσεις για άμεση μετάβαση σε εθνικό νόμισμα που διατύπωνε ο Παναγιώτης Λαφαζάνης. Ο Τσίπρας αποτυπώνει ένα σκηνικό έντασης, αντιφάσεων και προσωπικών στρατηγικών, ενώ δεν διστάζει να ασκήσει αυτοκριτική, αναγνωρίζοντας λάθη επιλογών – από τη Ζωή Κωνσταντοπούλου έως την αρχική εμπιστοσύνη σε υπουργούς που, όπως γράφει, «δεν αντιλαμβάνονταν τη πραγματικότητα».
Ο Τσίπρας περιγράφει το πώς, την ώρα που το Κυπριακό βρισκόταν σε κρίσιμο σταυροδρόμι, ο ίδιος κατέληξε εσπευσμένα στο χειρουργείο. Παράλληλα, μεταφέρει το κλίμα των δύο επισκέψεών του στη Ρωσία το 2015, αποκαλύπτοντας τη «ωμή» απάντηση του Βλαντιμίρ Πούτιν για την ελληνική οικονομία, αλλά και τα παράδοξα στιγμιότυπα με υπουργούς που αντιμετώπιζαν τη Μόσχα σαν συνέχεια της… Σοβιετικής Ενωσης.
Οι σαρδέλες της Λαγκάρντ
Μέσα στους σκοπέλους των εξαντλητικών έξι πρώτων μηνών διαπραγματεύσεων το 2015, ο Αλέξης Τσίπρας κρατά και στιγμές που τον έκαναν να ξαφνιαστεί. Μία από αυτές αφορούσε ένα μήνυμα που έστειλε στο κινητό της Κριστίν Λαγκάρντ, την ώρα που οι Γιώργος Χουλιαράκης και Ευκλείδης Τσακαλώτος είχαν ήδη αποχωρήσει από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Οπως αναφέρει, έστειλε μήνυμα στην Κριστίν Λαγκάρντ, αναμένοντάς την υποστήριξή της.
«Της ζήτησα να συμβάλει σε μια θετική διέξοδο. Και τι μου απάντησε; Οτι μόλις είχε καθίσει σε μια ήσυχη ταβέρνα του Λουξεμβούργου, έτρωγε σαρδέλες και σε ό,τι αφορούσε τη συνεδρίαση, μου έγραψε επί λέξει:”Σε συμβουλεύω, εδώ που φτάσαμε, ό,τι σου δίνουν καλό είναι. Να το πάρεις”. Αν και βρήκα χαριτωμένη αυτήν την αναφορά στις σαρδέλες, δεν είμαι σίγουρος ότι κατάλαβα γιατί μου τις ανέφερε. Εννοούσε πως κι αυτή ήθελε εκείνη την ώρα να φάει αστακό, αλλά το μαγαζί σέρβιρε σαρδέλες και πήρε ό,τι της έδιναν;»
«Θα προτιμούσα να έδινα χρήματα σε ένα ορφανοτροφείο»
Στις δύο επισκέψεις του στη Ρωσία –μία στη Μόσχα και μία στην Αγία Πετρούπολη– αλλά και ευρύτερα στις επαφές της ελληνικής πλευράς με τη ρωσική κυβέρνηση και τον Βλαντιμίρ Πούτιν, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015, αναφέρεται ο Αλέξης Τσίπρας.
Αναφορικά με την πρώτη επίσκεψή του στη Μόσχα, τον Απρίλιο του 2015, ο κ. Τσίπρας σημειώνει πως από τη μία «η ρωσική πολιτική ηγεσία διατηρούσε επιφυλάξεις για τα οφέλη που θα της προσέφεραν τα όποια ανοίγματα της ελληνικής κυβέρνησης στη Μόσχα», από την άλλη, και ο ίδιος προετοιμάστηκε για αυτό το ταξίδι, «έχοντας πλήρη επίγνωση του διεθνούς πλαισίου» και στόχευσε την ενίσχυση της διαπραγματευτικής δύναμης της χώρας έναντι των δανειστών, όπως γράφει χαρακτηριστικά.
Στην πρώτη αντιπροσωπεία, στην οποία συμμετείχαν –όπως γράφει ο Τσίπρας– οι Κοτζιάς, Ησυχος, Λαφαζάνης και Βαλαβάνη, ο πρώην πρωθυπουργός αισθάνθηκε πως τα μισά μέλη της αποστολής νόμιζαν ότι πήγαιναν στη Σοβιετική Ενωση και όχι στη Ρωσία. «Ακόμα και σε μένα, που ήμουν νεότερος και χωρίς πολλές μνήμες του Ψυχρού Πολέμου, αυτό το ταξίδι προκαλούσε ένα δέος», παραδέχεται ο Αλέξης Τσίπρας, κάνοντας απολογισμό –δέκα χρόνια μετά– πως σε κάθε περίπτωση η ευαισθησία δεν κάνει κακό, αρκεί να συνοδεύεται από τη λογική.
Στη συνέχεια, ο Τσίπρας περιγράφει το σκηνικό κατά το οποίο, σύμφωνα με τον ίδιο, υπουργοί του απευθύνονταν στον Ντμίτρι Μεντβέντεφ ως «σύντροφο πρωθυπουργό». «Φανταζόμουν, σχεδόν τον άκουγα να μονολογεί μέσα του: “Μα είναι δυνατόν; Αυτοί δεν είναι απλώς παλιοί κομμουνιστές, είναι ταξιδιώτες στον χρόνο”», γράφει ο Τσίπρας για τον τότε πρωθυπουργό της Ρωσίας.
Επί της ουσίας, ο πρώην πρωθυπουργός, στην «Ιθάκη», στέκεται στο σχέδιο του αγωγού Turkish Stream και στην προοπτική του να περάσει από την Τουρκία και να καταλήξει στην Ελλάδα, όπως γράφει. «Στο θέμα πάλι του αγωγού, η στάση τους ήταν θετική, αλλά επιφυλακτική. Πρότειναν να ξεκινήσουμε τις συζητήσεις, χωρίς όμως οι ίδιοι να αναλαμβάνουν συγκεκριμένες δεσμεύσεις ή να δίνουν σαφές χρονοδιάγραμμα», επισημαίνει για τη στάση των Ρώσων.
Αντίστοιχα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν απέφυγε να μπει σε βαθιά νερά προτιμώντας να ρωτάει για το πώς πάνε τα πολιτικά πράγματα στην Ελλάδα. Δεν ήθελε να γίνει συγκεκριμένος και –όπως αφηγείται ο Τσίπρας– όταν η συζήτηση πήγαινε στη διαπραγμάτευση, αυτός έστρεφε την κουβέντα σε άλλα θέματα. Ομοίως, για το θέμα του αγωγού ήταν θετικός, αλλά χωρίς καμία συγκεκριμένη δέσμευση.
Λίγους μήνες μετά, θα ακολουθούσε και δεύτερη επίσκεψη του Τσίπρα στη Ρωσία, αυτήν τη φορά στην Αγία Πετρούπολη. Εκεί θα υπήρχε και δεύτερο τετ α τετ με τον Πούτιν – μια «σημαντική εμπειρία», όπως επισημαίνει ο συγγραφέας. Ο Τσίπρας παρέθεσε στον Πούτιν τις προθέσεις του για τη διαπραγμάτευση και έθεσε επί τάπητος το τι θα σήμαινε ακόμα και μια συμβολική επένδυση 200-300 εκατ. σε έντοκα γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου από τη Ρωσία.
Η απάντηση του Πούτιν ήταν, σύμφωνα με τον Τσίπρα, ωμή. «Θα προτιμούσε, μου είπε, εκείνα τα χρήματα που ζητήσαμε να τα έδινε σε ένα ορφανοτροφείο, διότι, αν τα έδινε στην Ελλάδα, θα ήταν σαν να τα πετούσε σε έναν σκουπιδοτενεκέ. Γιατί η Ελλάδα ήταν μια χώρα χρεοκοπημένη και δεν θα σωζόταν με 300 εκατομμύρια ευρώ. Είχε ανάγκη από 300 δισ. και όχι από 300 εκατομμύρια», γράφει ο Τσίπρας, συμπληρώνοντας πως ο Πούτιν τον προέτρεψε «να τα βρει με τη Μέρκελ».
Τηλεφωνική επικοινωνία των δύο ηγετών υπήρξε και μετά το δημοψήφισμα. Ο Πούτιν συνεχάρη τον Τσίπρα, αλλά ο Ελληνας πρωθυπουργός γράφει πως μετά τις ευχαριστίες ακολούθησε ο εξής διάλογος: «Εχεις να μου πεις κάτι άλλο σε σχέση με την επόμενη ημέρα; Κάποια συμβουλή; Τι πιστεύεις ότι πρέπει να κάνω; ρώτησα με νόημα. “Εσύ θα αποφασίσεις τι πρέπει να κάνεις, αλλά πιστεύω ότι μια βιώσιμη συμφωνία θα είναι καλή για όλους”».
«Αντί για το Κραν Μοντανά βρέθηκα στο χειρουργείο»
Τις διπλωματικές διεργασίες για το Κυπριακό κατά τη διάρκεια της Συνόδου στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας, το καλοκαίρι του 2017, περιγράφει μεταξύ άλλων ο Αλέξης Τσίπρας. Ο ίδιος αναφέρει την κατάθεση του λεγόμενου «πλαισίου Γκουτέρες», που κάλυπτε και τους έξι τομείς του Κυπριακού, ως «μία σημαντική επιτυχία της διπλωματίας μας σε συντονισμό με την κυπριακή πλευρά και θα μπορούσε να είχε αποτελέσει τη βάση για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση».
Ο κ. Τσίπρας περιγράφει το μήνυμα του Τούρκου τότε υπουργού Εξωτερικών, Μεβλουτ Τσαβούσογλου προς τον (σ.σ.: τότε γενικό γραμματέα του ΟΗΕ) Γκουτέρες για υπό προϋποθέσεις συζήτηση σχετικά με την κατάργηση των εγγυήσεων που «δημιούργησε προς στιγμήν θετικές προσδοκίες και μεγάλες ελπίδες», αλλά και την αδιαλλαξία της τουρκικής πλευράς που οδήγησε τις συνομιλίες σε ναυάγιο.
Οπως σημειώνει, σε μία «σημαντική» συζήτηση που είχε με τον Νίκο Αναστασιάδη, εξέφρασε την επιθυμία να μεταβεί στην Ελβετία, εφόσον διαφαινόταν θετική προοπτική στις διαπραγματεύσεις.
«Ωστόσο, ο ίδιος (σ.σ.: Νίκος Αναστασιάδης) ήταν εξαιρετικά επιφυλακτικός. Πίστευε ότι επρόκειτο για μπλόφα της τουρκικής πλευράς και δεν συμμεριζόταν τη δική μου, πολύ συγκρατημένη βέβαια, αισιοδοξία. Ισως να είχε επηρεαστεί και από την πορεία των διαπραγματεύσεων για την εσωτερική πτυχή, που από ό,τι μου εξήγησε δεν πήγαινε καλά και ήταν απογοητευμένος».
Οπως περιγράφει ο πρώην πρωθυπουργός, στο δείπνο της 6ης Ιουλίου (σ.σ.: του 2017), «η επίσημη στάση του Τσαβούσογλου ήταν εντελώς διαφορετική από αυτή που μας μετέφερε ο Γκουτέρες. Η αδιαλλαξία της τουρκικής πλευράς να συζητήσει το χρονοδιάγραμμα αποχώρησης των κατοχικών στρατευμάτων και να αποδεχτεί ανοιχτά ως βάση συζήτησης την κατάργηση των εγγυήσεων, οδήγησε τελικά στην αποτυχία της Διάσκεψης».
«Εμαθα τα νέα με απογοήτευση, αφού ξημερώθηκα σε τηλεφωνικές επικοινωνίες», παραδέχεται ο κ. Τσίπρας, προσθέτοντας πως κατά τη διάρκεια εκείνων των εννέα ημερών που ήταν εντελώς απορροφημένος από τις συνομιλίες, αψήφησε έναν έντονο πόνο στην κοιλιά.
«Το ίδιο πρωί, μετά το ναυάγιο των συνομιλιών, μόλις βρήκα χρόνο να ασχοληθώ με τον εαυτό μου, φώναξα έναν γιατρό στο Μαξίμου να με εξετάσει. Μου είπε να μεταβώ αμέσως στο νοσοκομείο, γιατί τα πράγματα ήταν άσχημα και έπρεπε να μπω επειγόντως στο χειρουργείο: μια ομφαλοκήλη, που προφανώς με ταλαιπωρούσε ημέρες, αλλά είχε πλέον γίνει απειλητική. Eγινε η εισαγωγή μου στο “Ευγενίδειο” στις τρεις το μεσημέρι και πριν καλά καλά καταλάβω τι είχε συμβεί, βρέθηκα στο χειρουργείο. Αντί για το τραπέζι των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά, το χειρουργικό τραπέζι».
«Είσαι με τα καλά σου; Πώς θα δίνουμε κουπόνια αντί για συντάξεις;»
Τα εναλλακτικά οικονομικά σχέδια που αναπτύσσονταν και κυκλοφορούσαν στους κόλπους της κυβέρνησης της «πρώτης φοράς Αριστεράς» στη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2015, σε περίπτωση που η διαπραγμάτευση «ναυαγούσε», παραθέτει και σχολιάζει ο Αλέξης Τσίπρας, κάνοντας ειδική μνεία στα περίφημα IOU του Γιάνη Βαρουφάκη, αλλά και στις σκέψεις άλλων υπουργών, όπως του Παναγιώτη Λαφαζάνη, για επιστροφή σε εθνικό νόμισμα.
Ειδικά, για το σχέδιο του Γιάνη Βαρουφάκη, ο Αλέξης Τσίπρας σημειώνει πως ο τότε υπουργός Οικονομικών ήθελε πρώτα από όλα το κούρεμα του χρέους που διακρατούσε η ΕΚΤ. «Αν η ΕΚΤ δεν συμφωνούσε, που δεν επρόκειτο να συμφωνήσει, το σχέδιό του προέβλεπε, ως δεύτερο βήμα, τη μονομερή ανταλλαγή των ομολόγων που διακρατούσε η ΕΚΤ με νέα ομόλογα μηδενικού επιτοκίου, που δεν λήγουν ποτέ, τα λεγόμενα perpetual bonds. Θα προχωρούσαμε δηλαδή σε μονομερές κούρεμα. Και το τρίτο βήμα θα ήταν η έκδοση των λεγόμενων IOU (IOweYou). Η έκδοση, δηλαδή,παράλληλου νομίσματος, για να αντιμετωπιστεί το έλλειμμα της ρευστότητας. Ενός νομίσματος που πριν ακόμη εκδοθεί θα είχε υποτιμηθεί δραματικά έναντι του ευρώ», περιγράφει.
Σύμφωνα με τον κ. Τσίπρα, ο ίδιος είχε καταστήσει σαφές στον Βαρουφάκη πως η δική του στρατηγική δεν περιελάμβανε την έξοδο από το ευρώ, με τον τότε υπουργό Οικονομικών να απαντά ότι «δεν θα φύγουμε από το ευρώ, θα εκδώσουμε παράλληλο νόμισμα», και ότι έτσι, σύντομα, οι εταίροι θα αναγκάζονταν να υποχωρήσουν.
Ο Βαρουφάκης ανέλυσε το πλάνο του. Σύμφωνα με αυτό, θα τυπώναμε, έλεγε, κάποια κουπόνια και, αντί να δώσουμε χρήματα στους συνταξιούχους και στους μισθωτούς, θα δίναμε κουπόνια και με αυτά θα μπορούσαν να αγοράσουν αγαθά και υπηρεσίες.
«Οταν το άκουσα, δεν ήξερα αν έπρεπε να κλάψω ή να γελάσω», γράφει ο Τσίπρας και συνεχίζει: «Αντέδρασα: “Καλά, είσαι με τα καλά σου; Πώς θα δίνουμε κουπόνια αντί για συντάξεις; Δεν θα σταθούμε ούτε μια μέρα. Ποιος συνταξιούχος θα δεχθεί να πάρει κουπόνια αντί για συντάξεις;”. Μετά άρχισε να μου λέει ότι υπήρχε και η εναλλακτική να μην τυπώσουμε κουπόνια, αλλά να τα κάνουμε όλα ηλεκτρονικά με το κινητό. Να συναλλάσσονται οι συνταξιούχοι με το κινητό, το 2015. Με την προχειρότητα αυτή τελείωσε για μένα η συζήτηση».
Σύμφωνα με τον Τσίπρα, τα IOU που πρότεινε ο Βαρουφάκης ήταν στην ουσία ένα παράλληλο νόμισμα πληρωμής, μια μορφή εσωτερικού, εναλλακτικού νομίσματος που «θα μπορούσε, υποτίθεται, να χρησιμοποιηθεί προσωρινά μόνο μέσα στην Ελλάδα, χωρίς να αποχωρήσει η χώρα από το ευρώ», όπως γράφει ο πρώην πρωθυπουργός. Ομως, σύμφωνα με τον πρώην πρωθυπουργό, ήταν προφανές πως η κυκλοφορία τους «θα γεννούσε αναμφισβήτητα αστάθεια και φυγή κεφαλαίων, γεγονός που θα είχε ως συνέπεια μια ντε φάκτο έξοδο από το ευρώ».
«Ο Λαφαζάνης βρισκόταν σταθερά σε άλλο μήκος κύματος»
Σε άλλο σημείο, ο Αλέξης Τσίπρας αφηγείται τις προτάσεις που αναπτύχθηκαν στο κυβερνητικό συμβούλιο όταν ο ίδιος ανακοίνωσε την πρόθεσή του η χώρα να οδηγηθεί στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015.
Κάνει, συγκεκριμένα, ειδική μνεία στα όσα είπε ο τότε υπουργός Παραγωγικής Ανασυγκρότησης και Ενέργειας Παναγιώτης Λαφαζάνης, ο οποίος μίλησε για «κατάσταση πολέμου» αλλά και για την ανάγκη προετοιμασίας «από Δευτέρα κιόλας» για τη μετάβαση σε εθνικό νόμισμα. Πρότεινε, μάλιστα, η κυβέρνηση να πάρει άμεσα τον έλεγχο της Τραπέζης της Ελλάδος.
Ο Τσίπρας διακόπτει τον Λαφαζάνη και ζητά διευκρινίσεις, χωρίς «καμία διάθεση για θεωρητικολογίες», όπως γράφει. «Ο Λαφαζάνης βρισκόταν σταθερά σε άλλο μήκος κύματος: “Τώρα τα λέω πρόχειρα, θέλει μια προετοιμασία, ούτε ήξερα ότι θα γίνει αυτή η πρόταση”, επέμενε. Για μερικούς συντρόφους μου είχα πάντα την απορία αν αντιλαμβάνονταν έστω και στοιχειωδώς την πραγματικότητα. Ο Λαφαζάνης ήταν ένας από αυτούς», αφηγείται ο Τσίπρας.
Η «συμπάθεια» του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και η συμβουλή στο Μέγαρο
Μια –μάλλον απρόσμενη– αναφορά στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη επιφυλάσσει ο Αλέξης Τσίπρας. Συγκεκριμένα, ο πρώην πρωθυπουργός περιγράφει ότι ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είχε δώσει το «παρών» στη Βουλή στις προγραμματικές δηλώσεις της πρώτης κυβέρνησής του, μετά την εκλογική νίκη του Ιανουαρίου του 2015.
«Εντύπωση μου έκανε πως είχε έρθει με το μπαστουνάκι του και πήρε θέση μπροστά, εκεί όπου κάθονται οι επίτιμοι προσκεκλημένοι, αντιδιαμετρικά των κυβερνητικών εδράνων», αναφέρει ο κ. Τσίπρας παρατηρώντας πως, «άγνωστο γιατί», ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης του έδειχνε ιδιαίτερη συμπάθεια.
«Εχω την υποψία πως αυτή η συμπάθεια πήγαζε και από το γεγονός πως “ταλαιπωρούσα” τον Αντώνη Σαμαρά», συνεχίζει ο Τσίπρας, πριν θυμηθεί μια τυχαία συνάντηση των δύο στο αεροδρόμιο, στην αίθουσα των VIP, όπου συνομίλησαν για πάνω από τρία τέταρτα. «Ηταν, θυμάμαι, ζεστός ως άνθρωπος και ευχάριστος συνομιλητής. Χάρισμα που μάλλον κληροδότησε στην κόρη του Ντόρα», παρατηρεί ο πρώην πρωθυπουργός.
Εναν-ενάμιση μήνα μετά τις προγραμματικές δηλώσεις, οι δυο τους συναντήθηκαν ξανά σε μια εκδήλωση του ΣΕΒ στο Μέγαρο Μουσικής. «Καθίσαμε στις πρώτες θέσεις και κάποια στιγμή έγειρε προς το μέρος μου και μου ψιθύρισε: “Παιδί μου, καλά τα πας, αλλά πρέπει να ξέρεις ότι καμιά κυβέρνηση δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς υπουργό Οικονομικών. Χρειάζεσαι έναν κανονικό υπουργό Οικονομικών”», γράφει ο Αλέξης Τσίπρας στην «Ιθάκη».
«Εσύ Βελουχιώτης, εγώ Ζέρβας»
Ο Αλέξης Τσίπρας περιγράφει και το παρασκήνιο που προηγήθηκε της συγκρότησης της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015. Την επομένη της εκλογικής νίκης του ΣΥΡΙΖΑ, ο ίδιος είχε ζητήσει να συναντήσει τον Σταύρο Θεοδωράκη και τον Πάνο Καμμένο για να προχωρήσουν σε επαφές και συζητήσεις δεδομένου ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είχε συγκεντρώσει 149 βουλευτές, άρα δεν συγκροτούσε αυτοδύναμη κυβέρνηση.
Πρώτος στην Κουμουνδούρου έφτασε ο Καμμένος, ο οποίος πριν καν συναντήσει τον Τσίπρα είχε δώσει το «σήμα» σε δηλώσεις του ότι «έχουμε πρωθυπουργό». «Εγώ θέλω το υπουργείο Αμυνας και δεν θα σου βάλω κανέναν όρο, δεν θέλω να είμαι αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Θέλω το υπουργείο Αμυνας, γιατί αυτό ήταν το όνειρό μου. Θέλω να συμμετάσχω σε αυτή την προσπάθεια. Μαζί θα φτιάξουμε μια νέα εθνική ενότητα. Εσύ θα είσαι ο Αρης Βελουχιώτης και εγώ ο Ναπολέων Ζέρβας», είπε ο Καμμένος στον Τσίπρα, σύμφωνα με τον δεύτερο. Ο Καμμένος «προειδοποίησε», μάλιστα, να αποφευχθεί η συνεργασία με το Ποτάμι του Σταύρου Θεοδωράκη γιατί «θα μας διαλύσει, θα τα δίνει όλα στους έξω».
Ο Καμμένος αποχωρεί από την Κουμουνδούρου, ο Θεοδωράκης φτάνει, ανεβαίνει από τις σκάλες και πέφτει πάνω στον Παναγιώτη Λαφαζάνη, ο οποίος του προλαβαίνει τα νέα: «Μην κάνεις τον κόπο, πρόλαβε ο άλλος […] Ηταν πάνω με τον Καμμένο. Τελείωσε, τα βρήκαμε». Τσίπρας και Καμμένος συμπορεύτηκαν μέχρι να τους χωρίσει η Συμφωνία των Πρεσπών. Ο πρώην πρωθυπουργός αναγνωρίζει, μάλιστα, στον τότε αρχηγό των ΑΝΕΛ «θεσμική συνέπεια», παρότι, όπως αφηγείται, ο Καμμένος το βράδυ των εκλογών του Σεπτεβρίου «ανέβηκε στην εξέδρα, στα Προπύλαια, χωρίς να έχει συνεννοηθεί με τον Αλ. Τσίπρα, τον αγκάλιασε και πανηγύρισε, έχοντας ήδη αναγγείλει στις κάμερες την κυβερνητική συνεργασία των ΑΝΕΛ με τον ΣΥΡΙΖΑ».
«Μας κορόιδεψες στο Προεδρικό»
Τσίπρας και Καμμένος προχώρησαν μαζί παρότι ο πρώτος τον Σεπτέμβριο του 2015 προσέγγισε και την αείμνηστη Φώφη Γεννηματά, η οποία όμως ήταν κατηγορηματικά αρνητική σε κάθε ενδεχόμενη κυβερνητική σύμπραξη λόγω της συμμετοχής Καμμένου στην κυβέρνηση. Ηδη πιο πριν, μετά την υπογραφή του 3ου μνημονίου, η Γεννηματά «τη φύλαγε» στον Αλέξη Τσίπρα όταν εκείνος είχε ανακοινώσει αιφνιδιαστικά τις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου.
«“Μας κορόιδεψες στο Προεδρικό”. Της απάντησα γελώντας: “Δηλαδή τι περίμενες; Να σου ανακοινώσω ότι θα πάω σε εκλογές; Δύο πράγματα δεν προαναγγέλλονται ποτέ: οι πρόωρες εκλογές και οι νομισματικές υποτιμήσεις. Εμένα, ευτυχώς, μόνο το πρώτο είναι στην ευχέρειά μου”», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Τσίπρας στην «Ιθάκη».
Μερικούς μήνες μετά, το καλοκαίρι του 2016, ο Τσίπρας θα έκανε ακόμη μία προσπάθεια προσέγγισης σε Γεννηματά και Θεοδωράκη με αφορμή την αλλαγή του εκλογικού νόμου και την καθιέρωση της απλής αναλογικής. Πίστευε ότι αν η Φώφη συναινούσε, ο Θεοδωράκης θα ακολουθούσε. Αρχικά εκείνη ήταν θετική, μετά η στάση της άλλαξε, «χωρίς κάποια πειστική εξήγηση», σύμφωνα με τον Τσίπρα. Το ναυάγιο αυτό, θεωρεί ο πρώην πρωθυπουργός, διευκόλυνε την ηγεμονία Μητσοτάκη κατά την κορύφωση του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου. Πολιτικό λάθος της Γεννηματά ή «ρεβάνς» επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ «κέρδισε» μεγάλο τμήμα της βάσης του ΠΑΣΟΚ, διερωτάται ο πρώην πρωθυπουργός.
Βασικά, σελέμπριτι
Ενδιαφέρον έχουν και οι περιγραφές Τσίπρα σχετικά με τον υπουργό Οικονομικών κατά το πρώτο εξάμηνο διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, Γιάνη Βαρουφάκη. Ο Τσίπρας σημειώνει πως πρώτη επιλογή για τη θέση του υπουργού Οικονομικών ήταν ο Γιάννης Δραγασάκης, ο οποίος όμως αρνήθηκε εκφράζοντας την άποψη ότι θα ήταν πολύ πιο χρήσιμος και παραγωγικός στο να έχει την ευρύτερη στρατηγική εποπτεία του οικονομικού επιτελείου. Δεύτερη επιλογή ο Γιώργος Σταθάκης, ο οποίος, όμως, κρίθηκε καταλληλότερος για το υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης.
Τελικά επιλέχθηκε ο Βαρουφάκης, ένα πρόσωπο που –όπως γράφει ο Τσίπρας– ο ίδιος δεν γνώριζε καλά. Αυτό, όμως, το οποίο του αναγνώριζε ήταν η επικοινωνιακή δεινότητα που απαιτούνταν για το σκληρό μπρα ντε φερ με τους δανειστές, παρά το γεγονός ότι τον έβρισκε «περισσότερο σελέμπριτι και λιγότερο οικονομολόγο». Σύντομα, ο Τσίπρας θα αναθεωρούσε και το asset θα γινόταν ένας αρνητικός πρωταγωνιστής, με «αμιγώς προσωπική ατζέντα», τον οποίο οι συνάδελφοι στο Eurogroup θεωρούσαν «τζογαδόρο και τυχοδιώκτη».
«Ηθελε […] να δοκιμάσει τα μαθηματικά του μοντέλα και τις θεωρίες παιγνίων, που δίδασκε στα ακαδημαϊκά αμφιθέατρα, στο πεδίο της μάχης. Συνοπτικά, υπήρχε σε αυτόν μια επιστημονική εμμονή, μια διάθεση να φτάσει μέχρι το τέλος, ακόμη και αν αυτό θα προκαλούσε την κατάρρευση του σχεδιασμού μας, την κατάρρευση της κυβέρνησης ή ακόμα και της χώρας», γράφει για τον Βαρουφάκη, ενώ σε άλλο σημείο καυτηριάζει τη φωτογράφιση του πρώην υπ. Οικονομικών στο Paris Match που, όπως λέει, παρέπεμπε σε glossy lifestyle την ώρα που η κυβέρνηση «έδινε υπαρξιακό αγώνα».
Οσον αφορά την περίπτωση Βαρουφάκη, έχουν ενδιαφέρον ακόμη δύο σημεία: πρώτον, το γεγονός ότι ο πρώην υπουργός Οικονομικών ήταν αυτός που εισηγήθηκε την ένταξη του μετέπειτα διαδόχου του Ευκλείδη Τσακαλώτου στο κυβερνητικό σχήμα. Δεύτερον, η «υποδοχή» Τσίπρα στην αξέχαστη συνάντηση Βαρουφάκη – Ντάισελμπλουμ στο υπουργείο Οικονομικών. Τότε, από τη μία, άρχισε να διαμορφώνεται η αντίληψη Τσίπρα για τις αδυναμίες Βαρουφάκη, από την άλλη χαρακτήρισε τη συνάντηση «κάτι σαν τρίποντο buzzer beater» που το είχε ευχαριστηθεί.
Η νάρκισσος Ζωή
Αμιγώς αυτοκριτικά τοποθετείται ο πρώην πρωθυπουργός για την επιλογή της Ζωής Κωνσταντοπούλου για τη θέση της προέδρου της Βουλής. «Τόσο η αδιαλλαξία όσο και η αφέλεια, όταν κυβερνά κανείς, μπορεί να γίνουν εργαλείο αυτοκαταστροφής», παρατηρεί ο Τσίπρας πριν σχολιάσει ότι χαρακτηριστική περίπτωση τέτοιας αυτοκαταστροφικής αδιαλλαξίας ήταν η νυν επικεφαλής της Πλεύσης Ελευθερίας.
Μάλιστα αναφέρει ότι η διαχείρισή της υπήρξε μια από τις «πλέον επώδυνες εμπειρίες εκείνης της περιόδου» και ότι είχε από νωρίς μετανιώσει για την πρόταση να γίνει ΠτΒ. Η Ζωή, κατά τον Τσίπρα, ήταν εξαρχής αντίθετη σε κάθε ιδέα συμφωνίας και όταν εκείνος την καλούσε να συζητήσουν ρεαλιστικές εναλλακτικές, εκείνη του απαντούσε «με αφοπλιστική αοριστία» ότι… «θα πάμε στον ΟΗΕ».
«Κι όταν, σχεδόν απελπισμένος, τη ρωτούσα “Κι αν πάμε, τι ακριβώς θα αλλάξει; Δεν θα έχουν ήδη καταρρεύσει τα δημόσια ταμεία και οι τράπεζες;”, επανερχόταν πεισματικά: “Το χρέος είναι επονείδιστο, στον ΟΗΕ πρέπει να απευθυνθούμε”. Επέμενε σε μια δική της, αυστηρά μονοδιάστατη αντίληψη για το πρόβλημα», συμπληρώνει ο Αλέξης Τσίπρας.
Ακολούθησαν οι αλησμόνητες συνεδριάσεις στη Βουλή, οι καθυστερήσεις σε κρίσιμες ψηφοφορίες, με την ίδια, όπως διαβάζουμε στην «Ιθάκη», να επιμένει με «εξουσιαστική μανία, γαντζωμένη στην καρέκλα, προσδοκώντας προφανώς ότι μια τέτοια στάση θα της επέτρεπε να εκπληρώσει τις αρχηγικές της φαντασιώσεις». «Δυστυχώς, η πολιτική και η Αριστερά μαγνητίζουν τους νάρκισσους, όπως το φως τα έντομα», καταλήγει.
