«Δεν εξαρτάται από εμάς τι θα συμβεί, αλλά εξαρτάται από εμάς πώς θα το δεχτούμε.»
– Μάρκος Αυρήλιος
Στην καρδιά της κατάθλιψης βρίσκεται ένας πόνος που συχνά αδυνατούμε να εξηγήσουμε. Δεν είναι μόνο θλίψη, είναι αίσθηση αδυναμίας, απελπισίας, ακινησίας. Για χρόνια, η επιστήμη προσπάθησε να εντοπίσει τη ρίζα του προβλήματος αποκλειστικά στον εγκέφαλο και συγκεκριμένα στις νευροχημικές ανισορροπίες. Όμως σήμερα, μια νέα προσέγγιση αποκτά δυναμική. Ίσως οι σκέψεις μας είναι η ρίζα, και όχι απλώς η αντανάκλαση, της κατάθλιψης.
Advertisment
Τι μας λέει η έρευνα
Μια πρόσφατη μελέτη που παρουσιάστηκε στο Psychology Today, σε συνεργασία με ερευνητές της Ψυχολογικής Κλινικής του Στάνφορντ, ερεύνησε τη σχέση ανάμεσα στις αυτόματες αρνητικές σκέψεις και στην ένταση των αρνητικών συναισθημάτων. Χρησιμοποιώντας ένα ψηφιακό εργαλείο που βασίζεται στις αρχές της γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας (CBT), οι συμμετέχοντες διδάχθηκαν να παρατηρούν τις σκέψεις τους και να τις αξιολογούν με κριτήρια λογικής και ρεαλισμού.
Αυτό που μετρούσαν οι ερευνητές δεν ήταν μόνο η παρουσία των σκέψεων, αλλά κι ο βαθμός πίστης σε αυτές – πόσο δηλαδή “πραγματικές” φαίνονταν. Όσο λιγότερο πιστευτές γίνονταν οι σκέψεις τύπου «είμαι αποτυχημένος», τόσο περισσότερο έπεφτε η ένταση συναισθημάτων όπως η ενοχή, η απελπισία και η αίσθηση αδυναμίας.
Το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό: 87% μείωση στα αρνητικά συναισθήματα, χωρίς χρήση φαρμάκων, μόνο με τη δύναμη της νοητικής επεξεργασίας. Η παρέμβαση διήρκεσε λίγες εβδομάδες και έγινε εξ ολοκλήρου διαδικτυακά.
Advertisment
Αυτό το εύρημα στηρίζει την καρδιά της CBT. Δεν μπορούμε πάντα να αλλάξουμε τα γεγονότα, αλλά μπορούμε να αλλάξουμε την ερμηνεία τους. Και η ερμηνεία αυτή είναι που επηρεάζει τα συναισθήματά μας.
Ένα αρχαίο μήνυμα σε νέα μορφή
Αυτή η σύγχρονη ψυχολογική στρατηγική αντηχεί τη σοφία των Στωικών, ειδικά του Επίκτητου, ο οποίος έλεγε:
«Οι άνθρωποι ταράζονται όχι από τα πράγματα, αλλά από τις απόψεις τους για τα πράγματα.»
Για τους Στωικούς, ο κόσμος είναι ουδέτερος. Ο τρόπος που ερμηνεύουμε τα γεγονότα είναι αυτός που γεννά τον πόνο. Όταν πιστεύουμε ότι «δεν θα τα καταφέρω», «δεν αξίζω» ή «όλα είναι μάταια», καλλιεργούμε έναν τρόπο θέασης που μας καθηλώνει.
Η γνωσιακή θεραπεία έρχεται να κάνει ακριβώς αυτό. Να διδάξει τον νου να βλέπει αλλιώς. Όχι να ωραιοποιεί, αλλά να αμφισβητεί το απόλυτο της αρνητικής ερμηνείας.
Πώς μοιάζουν αυτές οι σκέψεις;
Η κατάθλιψη σπάνια ξεκινά από κάποιο γεγονός. Συχνότερα ξεκινά από τον τρόπο που εξηγούμε αυτά τα γεγονότα στον εαυτό μας.
- Αρνητική σκέψη: «Απέτυχα στη δουλειά, άρα είμαι άχρηστος.»
→ Αναπλαισίωση CBT: «Απέτυχα σε ένα έργο. Όλοι αποτυγχάνουν κάποιες φορές. Τι μπορώ να μάθω από αυτό;» - Αρνητική σκέψη: «Κανείς δεν με θέλει στη ζωή του.»
→ Αναπλαισίωση CBT: «Αισθάνομαι μόνος, αλλά υπάρχουν άνθρωποι που νοιάζονται — ίσως δεν το βλέπω αυτή τη στιγμή.» - Αρνητική σκέψη: «Πάντα θα είμαι έτσι.»
→ Αναπλαισίωση CBT: «Αυτό που νιώθω τώρα δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να αλλάξει στο μέλλον.»
Η τεχνική δεν είναι η “θετική σκέψη” αλλά η ρεαλιστική σκέψη με περιθώριο αλήθειας και αλλαγής.
Η τεχνολογία ως υποστηρικτής
Η ιδιαιτερότητα της μελέτης είναι ότι το εργαλείο παρέμβασης ήταν ψηφιακό κι όχι πρόσωπο με πρόσωπο. Αυτό σημαίνει ότι η ψυχολογική υποστήριξη μπορεί πλέον να εξατομικευτεί και να γίνει πιο προσβάσιμη. Ιδίως για ανθρώπους που αποφεύγουν την παραδοσιακή θεραπεία λόγω κόστους, ντροπής ή έλλειψης χρόνου.
Φυσικά, δεν είναι πανάκεια. Η ψηφιακή CBT είναι χρήσιμη για την ήπια έως μέτρια κατάθλιψη. Δεν αντικαθιστά τις πιο ολοκληρωμένες θεραπείες ή την ανάγκη για φαρμακευτική παρέμβαση σε σοβαρές περιπτώσεις.
Μπορεί η κατάθλιψη να είναι μια εσωτερική συνήθεια;
Η πιο ριζική πρόταση αυτής της μελέτης — και ταυτόχρονα η πιο ανθρώπινη — είναι ότι η κατάθλιψη μπορεί να είναι μια “εσωτερική συνήθεια σκέψης” που μαθαίνεται, και άρα ξεμαθαίνεται.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ευθυνόμαστε για τη θλίψη μας. Σημαίνει όμως ότι υπάρχει μια δυνατότητα να διαχωρίσουμε τον εαυτό μας από τις σκέψεις που μας πληγώνουν. Να τις δούμε, να τις αμφισβητήσουμε και, σιγά σιγά, να τις αντικαταστήσουμε με κάτι πιο αληθινό.
Η αρχαία σοφία του Επίκτητου και η σύγχρονη γνωσιακή ψυχολογία συγκλίνουν:
Αν αλλάξουμε τον τρόπο που μιλάμε στον εαυτό μας, ίσως καταφέρουμε να τον ακούσουμε — και να τον φροντίσουμε — με νέους όρους.
Πηγές
- Edelman, H. (2025). Why Anger Can Be an Ally During the Grieving Process. Psychology Today.
- Burns, D. (2025). What Causes Depression? New Research Confirms Ancient Wisdom. Psychology Today.
- Kübler-Ross, E. (1969). On Death and Dying.
- Beck, A. T. (1979). Cognitive Therapy of Depression.
- Epictetus. Enchiridion. (Αρχαίο Στωικό Κείμενο)
