Η συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ Κύπρου και Λιβάνου, που υπεγράφη χθες στη Βηρυτό, δεν έχει μόνο στρατηγικά οφέλη για την Κύπρο, αλλά και ένα συμβολισμό: είναι μια κίνηση που υπογραμμίζει την αλλαγή παραδείγματος σε έναν μονίμως ταραγμένο γεωπολιτικά χώρο. Κλείνοντας ένα φάκελο που παρέμενε ανοιχτός σχεδόν δύο δεκαετίες, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης και ο πρόεδρος του Λιβάνου Ζοζέφ Αούν έβαλαν τις υπογραφές τους σε ένα κείμενο που, όπως αναφέρει, «θωρακίζει τη συνεργασία, ενισχύει τη σταθερότητα και ανοίγει νέους δρόμους ανάπτυξης». Για τη Λευκωσία, η μέρα αυτή λογίζεται ως διπλωματική επιτυχία υψηλής στρατηγικής αξίας. Η Κύπρος κερδίζει σε αξιοπιστία, σταθερότητα, νομιμότητα και διεθνή αναγνώριση. Ο Λίβανος κερδίζει σε ασφάλεια, οικονομικές προοπτικές και πρόσβαση προς την Ευρώπη, μέσω της γέφυρας που του παρέχει η Κύπρος. Στο πλαίσιο της τελετής για την υπογραφή της συμφωνίας, οι δύο ηγέτες ανακοίνωσαν και την έναρξη διαδικασιών για ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Λιβάνου. Για τον σκοπό αυτό, Κύπρος και Λίβανος υπέβαλαν κοινό αίτημα προς την Παγκόσμια Τράπεζα, ζητώντας να εκπονηθεί η αναγκαία μελέτη βιωσιμότητας.
Με Ισραήλ, Αίγυπτο και τώρα τον Λίβανο να έχουν συμφωνημένα θαλάσσια όρια με την Κυπριακή Δημοκρατία, η Λευκωσία ενδυναμώνει τον ρόλο της ως σημείου αναφοράς στο ενεργειακό παζλ της περιοχής.
Η πρώτη απόπειρα οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών έγινε το 2007, ωστόσο εξαιτίας της πολιτικής αστάθειας στον Λίβανο, της μακροχρόνιας διαμάχης με το Ισραήλ και της επιρροής της Τουρκίας δεν καρποφόρησε. Η κυπριακή πλευρά, διαχρονικά, επιθυμούσε την κύρωση της συμφωνίας, όμως η Βηρυτός δεν ήταν τότε σε θέση να την προωθήσει. Η «κοινά επωφελής συμφωνία» μεταξύ Ισραήλ – Λιβάνου το 2022 δημιούργησε τις πρώτες θετικές προοπτικές, οι οποίες έλαβαν ουσιαστικό χαρακτήρα με την άνοδο του Ζοζέφ Αούν στην προεδρία.
Καθοριστικής σημασίας ήταν και η πολυεπίπεδη προσπάθεια της Λευκωσίας να υποστηρίξει τον Λίβανο σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής και κοινωνικής κρίσης. Κομβική στιγμή, ο Μάιος 2024, όταν η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, συνοδευόμενη από τον Νίκο Χριστοδουλίδη, ανακοίνωσε, από τη Βηρυτό, πακέτο ευρωπαϊκής στήριξης ύψους 1 δισ. ευρώ για τον Λίβανο. Η Κύπρος ήταν αυτή που ώθησε την Ε.Ε. στην απόφαση, εξηγώντας ότι μια σταθερή λιβανική οικονομία περιορίζει τις μεταναστευτικές ροές προς το νησί και ενισχύει τη συνοχή της περιοχής. Το πακέτο αυτό αποτέλεσε πραγματική ανάσα για τον Λίβανο και ενίσχυσε σημαντικά την εμπιστοσύνη προς τη Λευκωσία, εξέλιξη που, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, «ξεμπλόκαρε» τις συζητήσεις για την ΑΟΖ και τις επανέφερε στο τραπέζι με ρεαλιστικές προοπτικές συμφωνίας.
Παρότι η τωρινή συμφωνία δεν επιλύει όλα τα ζητήματα σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες στην περιοχή, καθότι ο Λίβανος δεν έχει ακόμη οριοθετήσει θαλάσσια σύνορα με τη Συρία, ζήτημα που παραμένει ανοιχτό, εντούτοις για την Κύπρο η συμφωνία με τον Λίβανο αποτελεί στρατηγική νίκη με πολλαπλές διαστάσεις – γεωπολιτικές, ενεργειακές και γεωστρατηγικές: κατοχυρώνει νομικά την ΑΟΖ της, εξουδετερώνει αξιώσεις της Τουρκίας, επεκτείνει τις δυνατότητες για ενεργειακή συνεργασία, αποστέλλει σαφές μήνυμα ότι η Κυπριακή Δημοκρατία λειτουργεί με βάση το διεθνές δίκαιο και με σεβασμό προς τους γείτονές της και αποδεικνύει πως η Κύπρος μπορεί να είναι ένας πυλώνας σταθερότητας και σοβαρότητας στην περιοχή. Αναλυτικότερα, τα οφέλη της Κύπρου από την υπογραφή της συμφωνίας μεταφράζονται ως εξής:
1. Η συμφωνία οριοθέτησης με βάση το διεθνές δίκαιο ενισχύει τη θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας απέναντι στις παράνομες τουρκικές αξιώσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Ειδικά όσον αφορά τα τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ που η Αγκυρα επιχειρεί να εμφανίζει ως «διεκδικήσιμα» εκ μέρους του καθεστώτος της αυτοαποκαλούμενης «ΤΔΒΚ», η νέα συμφωνία ενισχύει το νομικό και πολιτικό οπλοστάσιο της Λευκωσίας. Οσο περισσότερες γειτονικές χώρες επιβεβαιώνουν επισήμως τα όρια με την Κυπριακή Δημοκρατία, τόσο απομονώνεται η τουρκική επιχειρηματολογία.
2. Η οριοθέτηση δημιουργεί σταθερό πλαίσιο για έρευνες υδρογονανθράκων και λειτουργεί καταλυτικά προς την κατεύθυνση της νομικής βεβαιότητας για τις ενεργειακές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ και για περαιτέρω επενδύσεις στον τομέα αυτό.
3. Η Κύπρος αναδεικνύεται σε πυλώνα σταθερότητας σε μια ευρύτερα ασταθή περιοχή. Με Ισραήλ, Αίγυπτο και τώρα Λίβανο να έχουν συμφωνημένα ή συμφωνημένα-σε-εξέλιξη θαλάσσια όρια με την Κυπριακή Δημοκρατία, η Λευκωσία ενδυναμώνει τον ρόλο της ως σημείο αναφοράς στην ενεργειακή συνεργασία της Ανατολικής Μεσογείου.
