Στα ερείπια της Τεχεράνης, όπου κάποτε βρισκόταν το σπίτι του Ιρανού πυρηνικού επιστήμονα Αχμαντρεζά Ζολφαγκάρι, εργάτες κατεδαφίζουν ό,τι απέμεινε από το κτίριο που καταστράφηκε από ισραηλινό πλήγμα στο Ιράν τον Ιούνιο.
Ο Ζολφαγκάρι, πανεπιστημιακός και εκδότης περιοδικού για την πυρηνική ενέργεια, σκοτώθηκε μαζί με τη σύζυγο και τον γιο του.
Στη γειτονιά θρηνούν και άλλα θύματα, ανάμεσά τους κι ένα παιδί έντεκα ετών.
Μια μπλε σημαία σε έναν μισογκρεμισμένο τοίχο γράφει: «Ένα κομμάτι του σώματος του Ιράν», αποτυπώνοντας το κλίμα.
Το επικίνδυνο έργο των εργατών, που πατούν σε δοκούς που τρίζουν, μοιάζει με αλληγορία μιας χώρας που ζει ανάμεσα σε πόλεμο και ειρήνη, αλλά αναζητά τρόπους να ξαναχτίσει τον εαυτό της.
Ashbury street, Tehran. The Israelis bombed the home of scientist Ahmadreza Zolfaghari Daryani, killing him and his entire family and four neighbours on the first day of the sneak Israeli attack in June. pic.twitter.com/xkRjVvT9XU
— tim anderson (@timand2037) September 6, 2025
Μία ανανεωμένη αγάπη για την πατρίδα
Η ισραηλινή επιχείρηση άφησε πίσω της πάνω από χίλιους νεκρούς.
Όμως, πέρα από το πένθος, ανέδειξε και κάτι νέο: έναν «καθημερινό εθνικισμό» – ή και πατριωτισμό – που, όπως υποστηρίζουν Ιρανοί κοινωνιολόγοι, εκφράζεται πλέον στις συζητήσεις, στη λογοτεχνία, ακόμα και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ο πολιτισμικός κοινωνιολόγος Νεματολάχ Φαζελί εξηγεί πως η αγάπη για το Ιράν υπήρχε πάντα, αλλά ήταν υποσυνείδητη.
Μετά τον πόλεμο, έγινε κεντρικό σημείο ταυτότητας, σύμφωνα με τον Guardian.
«Μιλάμε συνεχώς για το έθνος μας, τη γεωγραφία και την ιστορία μας. Δεν υπερασπιζόμαστε την Ισλαμική Δημοκρατία, αλλά το ίδιο το Ιράν, ένα οργανικό έθνος πέντε χιλιάδων ετών», σημειώνει.
Αυτός ο νέος πατριωτισμός φαίνεται και στην καθημερινότητα.
Στους δρόμους της Τεχεράνης, περίπου το ένα τρίτο των γυναικών κυκλοφορεί χωρίς μαντίλα, γεγονός πρωτόγνωρο. Η απόρριψη ενός αυστηρού νόμου «αγνότητας» από τον μεταρρυθμιστή πρόεδρο Μασούντ Πεζεσκιάν ενίσχυσε την αυτοπεποίθηση πολλών.
Η αστυνομία που έχει συλλάβει χιλιάδες γυναίκες, σήμερα δείχνει ανοχή. Η μνήμη της Μαχσά Αμινί, της νεαρής που το 2022 έγινε σύμβολο του κινήματος «γυναίκα, ζωή, ελευθερία», παραμένει σημείο αναφοράς.
The #Iranian womens challenge the Islamic regime by singing, dancing, & removing their #hijab, they want freedom from Sharia law.
They have to feel suffocated under The Islamic regime of #Iran
they wants to live with freedom.#IslamicCulture #Feminism #MeToo #HijabBan #Tehran pic.twitter.com/WVxm9tQVJl— TIger NS (@TIgerNS3) June 16, 2025
Όταν ο Πεζεσκιάν ερωτήθηκε αν η κυβέρνηση πρέπει να ζητήσει συγγνώμη για τα θύματα των κινημάτων γυναικών, απάντησε ότι θα το κάνει όποτε χρειαστεί.
Η άνθηση podcasts για την ιρανική ιστορία, η επιστροφή στην επική ποίηση και οι αναρτήσεις με σημαίες στα προφίλ των μαθητών δείχνουν το εύρος της μετατόπισης.
Ακόμη και τραγουδιστές που παλαιότερα επικρίνουν το καθεστώς, όπως ο Χομαγιούν Σατζαριάν, δηλώνουν ανοιχτά την αγάπη τους για την πατρίδα.
Από το λαό, στην κυβέρνηση
Στελέχη της κυβέρνησης αναγνωρίζουν τη σημασία αυτού του φαινομένου.
Ο αντιπρόεδρος Αμπντολκαρίμ Χοσεϊνζαντέχ δήλωσε: «Το Ιράν είναι όμορφο με όλους μας μαζί, Πέρσες, Τούρκους, Κούρδους, Μπαλόχ. Μπορεί να διαφωνούμε, αλλά αγαπάμε την πατρίδα μας».
Η εμπειρία του πολέμου δημιουργεί προσδοκίες. Ο σύμβουλος του ανώτατου ηγέτη, Αλιακμπάρ Βελαγιατί, σημείωσε:
«Ο λαός απέδειξε την αξία του. Τώρα είναι η σειρά των αξιωματούχων. Οι ξεπερασμένες μέθοδοι δεν επαρκούν πλέον».
Ωστόσο, η μετάφραση αυτών των αρχών σε πολιτική πράξη αποδεικνύεται δύσκολη.
Οι συντηρητικοί από τη μεριά τους εκμεταλλεύονται τη συσπείρωση για να τονίσουν τη νομιμοποίηση του καθεστώτος.
Οι μεταρρυθμιστές, αντίθετα, υπογραμμίζουν ότι δεν πρόκειται για στήριξη της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Άνθρωποι συμμετέχουν σε συγκέντρωση υποστήριξης των Παλαιστινίων μετά την ισραηλινή επίθεση στο νοσοκομείο Νάσερ της Γάζας, στην Τεχεράνη του Ιράν, στις 25 Αυγούστου 2025. Majid Asgaripour/WANA
Μία ευκαιρία στην διπλωματία
Με την οικονομία σε κρίση, το νόμισμα να έχει χάσει το ένα τέταρτο της αξίας του και τη φτώχεια να εξαπλώνεται, θεωρούν ότι η κρίση πρέπει να γίνει αφετηρία αλλαγών. Ο πρώην πρωθυπουργός Μιρ-Χοσεΐν Μουσαβί ζήτησε νέο σύνταγμα.
Το Μεταρρυθμιστικό Μέτωπο προτείνει αναστολή εμπλουτισμού ουρανίου με αντάλλαγμα την άρση κυρώσεων.
Ο πρώην πρόεδρος Χασάν Ρουχανί κάλεσε σε «εθνική στρατηγική» που θα στηρίζεται στη λαϊκή βούληση και θα οδηγήσει σε αναδιάρθρωση των θεσμών.
Εκατοντάδες οικονομολόγοι ζητούν περιορισμό της στρατιωτικής παρουσίας στην οικονομία, ενώ δεκάδες διπλωμάτες επιμένουν σε εξωτερική πολιτική που θα δώσει άμεσα τέλος στις κυρώσεις.
«Δώστε μια ευκαιρία στη διπλωματία» είναι το σύνθημά τους.
Παράλληλα, ο διεθνολόγος Ρεζά Νασρί προειδοποιεί ότι η στάση της Δύσης ενισχύει την καχυποψία:
«Πήγαμε να διαπραγματευτούμε και μας έριξαν βόμβες. Πώς να ξαναπιστέψουμε;». Για πολλούς, το δικαίωμα στον εμπλουτισμό ουρανίου έχει γίνει σύμβολο αξιοπρέπειας, πέρα από τεχνικά ζητήματα.
Εσωτερικές αντιφάσεις
Η άλλη όψη είναι η καταστολή. Η Διεθνής Αμνηστία κάνει λόγο για 20.000 συλλήψεις. Οι συντηρητικοί ψήφισαν νέο νόμο που επιτρέπει τον έλεγχο του διαδικτύου, ενώ η δικαστική εξουσία χαρακτήρισε τις θέσεις των μεταρρυθμιστών «σύμφωνες με τις επιθυμίες του εχθρού».
Ο πρόεδρος Πεζεσκιαν, που ανέλαβε πριν από έναν χρόνο με εντυπωσιακό αποτέλεσμα, κινείται προσεκτικά.
Γνωρίζει ότι εξαρτάται από τον ανώτατο πολιτικό και θρησκευτικό ηγέτη, Αλί Χαμενεΐ, και ότι οι συντηρητικές δυνάμεις καραδοκούν.
Για αυτό έχει επιλέξει τη συναίνεση ως βασική του τακτική – δηλαδή να αποφεύγει τις ανοιχτές συγκρούσεις και να ψάχνει λύσεις που να μη διχάζουν περισσότερο την κοινωνία.
Όμως εδώ υπάρχει και το παράδοξο: ενώ η συναίνεση είναι χρήσιμη μέθοδος για να κυβερνήσει σε μια πολωμένη χώρα, κινδυνεύει να γίνει αυτοσκοπός.
Αντί να χρησιμοποιεί τη συναίνεση για να προωθήσει αλλαγές, περιορίζεται μόνο στο να κρατά τις ισορροπίες, χωρίς να προχωρά στις βαθιές μεταρρυθμίσεις που περιμένουν οι ψηφοφόροι του.
Παρά τα στενά περιθώρια, έχει πετύχει κάποιες μικρές νίκες.
Για παράδειγμα, κατάφερε να επιτρέψει μερική πρόσβαση σε απαγορευμένα κοινωνικά δίκτυα, δείχνοντας ότι μπορεί να ανοίξει χαραμάδες ελευθερίας.
Ωστόσο, η πολεμική κρίση έκοψε τη δυναμική του: τα σχέδιά του για οικονομικές μεταρρυθμίσεις έμειναν πίσω, ενώ η καθημερινότητα των Ιρανών επιβαρύνεται από τη φτώχεια και τον πληθωρισμό.
Το αντι-δυτικό αίσθημα ανθίζει
Στο εξωτερικό, πολλοί Ιρανοί αισθάνονται προδομένοι.
Η Ευρώπη κινείται να επαναφέρει κυρώσεις, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες, αν και βρίσκονταν σε διαπραγματεύσεις, δεν εμπόδισαν τις ισραηλινές επιθέσεις.
Για τη Δύση, αυτά μπορεί να φαίνονται λεπτομέρειες. Για τους Ιρανούς όμως, ενισχύουν την αίσθηση ότι δεν μπορούν να εμπιστευτούν κανέναν και ότι είναι μόνοι τους. Αυτό το κλίμα δίνει όπλα στις πιο σκληρές, αντιδυτικές φωνές μέσα στη χώρα.
Μια φιγούρα του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ που κρέμεται από το λαιμό εκτίθεται στην πλατεία Παλαιστίνης στο Τεχεράνη του Ιράν, στις 6 Σεπτεμβρίου 2025. Majid Asgaripour/WANA
Κι όμως, η κοινωνία δεν δείχνει παθητική.
Στα τεμένη, στους δρόμους, στα πανεπιστήμια, η συζήτηση για το μέλλον είναι ζωντανή. Ο δάσκαλος Μοχαμάντ Φάζε, δίπλα στους τάφους θυμάτων του πολέμου, το έθεσε απλά: «Η φύση μου είναι να αμφιβάλλω για τα πάντα. Αλλά αν ξαναγίνει πόλεμος, θα είμαστε έτοιμοι. Μάθαμε και δεν θα ταπεινωθούμε».Μέσα σε αυτό το τοπίο, η κοινωνία παραμένει σε ένταση αλλά και σε εγρήγορση.
Στο τέμενος Χεμμάτ Ταζρίς, δίπλα στους τάφους θυμάτων του πολέμου, ο δάσκαλος Μοχαμάντ Φάζε δηλώνει:
«Η φύση μου δεν είναι να είμαι βέβαιος για τίποτα, αλλά αν ξαναγίνει πόλεμος, θα είμαστε έτοιμοι. Έχουμε μάθει και δεν θα ταπεινωθούμε».
Το Ιράν βρίσκεται έτσι σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Από τη μια, ο νέος «καθημερινός εθνικισμός» προσφέρει συνοχή σε μια κοινωνία τραυματισμένη.
Από την άλλη, οι αντιφάσεις μεταξύ λαϊκών προσδοκιών, οικονομικής δυσπραγίας και πολιτικής καταστολής παραμένουν ανοιχτές.
Έτσι, το Ιράν στέκεται σε ένα σταυροδρόμι: ανάμεσα σε έναν νέο εθνικισμό που αντλεί δύναμη από τον πόνο και την ταυτότητα, σε μια κοινωνία που απαιτεί ελευθερίες, και σε μια εξουσία που φοβάται να χάσει τον έλεγχο.
Ο «καθημερινός πατριωτισμός» μπορεί να γίνει καταλύτης μεταρρυθμίσεων – ή άλλοθι για τη διατήρηση του καθεστώτος.
