Εντυπη έκδοση. Τα περιστατικά είναι γνωστά. Από τον Ιούλιο του 2024 η Τουρκία προσπαθεί με την υπόρρητη απειλή ασκήσεως βίας να παρεμποδίσει την πόντιση του ηλεκτρικού καλωδίου που θα συνδέει την Ελλάδα με την Κύπρο και το Ισραήλ, γνωστού ως Great Sea Interconnector (GSI). Οι τουρκικές αντιδράσεις έχουν δύο χαρακτηριστικά. Ξεκίνησαν σε εξαιρετικά πρώιμο στάδιο των εργασιών και είναι εξαιρετικά έντονες. Οι Τούρκοι παρενέβησαν κατά την έρευνα βυθού που εντοπίζει τυχόν εμπόδια (π.χ. βράχους ή ναυάγια), προκειμένου να δημιουργηθούν στη συνέχεια οι αύλακες, όπου στο τέλος θα τοποθετηθεί το καλώδιο. Επίσης, οι αντιδράσεις είναι εξαιρετικά έντονες για να μην υπάρχουν παρερμηνείες. Τον Ιούλιο του 2024 η Αγκυρα έστειλε πέντε(!!!) τουρκικά πολεμικά πλοία για να παρεμποδίσουν το ερευνητικό σκάφος, επειδή σε ένα σημείο επρόκειτο να κινηθεί μόλις 600 μέτρα εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων στο ύψος της Κάσου. Ακολούθως, τον Νοέμβριο είχαμε ένα παρόμοιο επεισόδιο.
Κι όμως, έως προσφάτως έχουν ποντιστεί καλώδια στην περιοχή χωρίς πρόβλημα, όπως το τηλεπικοινωνιακό καλώδιο MedNautilus που τοποθετήθηκε το 2001. Τι την έπιασε ξαφνικά την Αγκυρα; Υποτίθεται ότι οι αντιδράσεις της σχετίζονται με το ότι η έρευνα εξελίσσεται στην περιοχή του (εντελώς παράνομου αλλά υφιστάμενου) τουρκολιβυκού μνημονίου. Το μνημόνιο όμως υπήρχε και όταν ξεκίνησαν οι εργασίες για το επίσης τηλεπικοινωνιακό καλώδιο «Μέδουσα» τον Ιούλιο του 2022, οι οποίες ολοκληρώθηκαν χωρίς πρόβλημα.
Συνεπώς, το μνημόνιο είναι η πρόφαση. Στην πραγματικότητα η Τουρκία έχει δύο στόχους. Ο βραχυπρόθεσμος στόχος είναι να αποτρέψει τη διασύνδεση του Ισραήλ με το ηλεκτρικό δίκτυο της Ευρώπης διά μέσου Ελλάδας και Κύπρου. Θεωρεί (ορθώς) ότι αποτελεί μία κίνηση στρατηγικού χαρακτήρα, που «δένει» τις τρεις συγκεκριμένες χώρες στον ίδιο άξονα ασφαλείας. Οι στρατηγικές σχέσεις μεταξύ χωρών στηρίζονται σε ρίζες που δεν επιτρέπουν εύκολα την αλλαγή προσανατολισμού. Το καλώδιο θα είναι μια τέτοια ρίζα.
Ο μακροπρόθεσμος στόχος της Τουρκίας είναι να αποτρέψει τη συμμετοχή της Ελλάδας σε όλους τους οικονομικούς και γεωπολιτικούς διαδρόμους που αυτή την περίοδο σχεδιάζονται με σκοπό να διασυνδέσουν την Ευρώπη με τη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Η Τουρκία έχτισε με υπομονή τα τελευταία είκοσι χρόνια ένα μεγάλο δίκτυο αγωγών υδρογονανθράκων από Ρωσία, Αζερμπαϊτζάν, Ιράν και Ιράκ που διέρχονται από το έδαφός της. Κατόρθωσε να μετατραπεί σε κόμβο (ή όπως λέει η νεολαία σε hub). Τα τελευταία χρόνια η έμφαση δίνεται στα καλώδια μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Λόγω γεωγραφίας η Ελλάδα έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα σε καλώδια που θα τοποθετηθούν μεταξύ Μέσης Ανατολής και Αιγύπτου αφενός και Ευρώπης αφετέρου. Είναι η πλησιέστερη χερσαία χώρα της Ε.Ε. σ’ αυτές τις περιοχές.
Απτό παράδειγμα είναι ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων που επιθυμούν να δημιουργήσουν εναλλακτικές διαδρομές στον κινεζικό οικονομικό διάδρομο, που είναι γνωστός στην Ελλάδα ως «δρόμος του Μεταξιού». Τον Σεπτέμβριο του 2023 ανακοινώθηκε από Ινδία, ΗΠΑ, Ε.Ε., Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Εμιράτα η δημιουργία του IMEC. Θα συνδέσει την Ινδία με τα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία. Ακολούθως ο διάδρομος θα συνεχίζει στην Ιορδανία και στο Ισραήλ. Από εκεί μέσω θαλάσσης θα κατευθύνεται προς την Ευρώπη, κυρίως μέσω Ελλάδας και δευτερευόντως μέσω Ιταλίας. Εκτός από τις θαλάσσιες συνδέσεις θα τοποθετηθούν καλώδια για μεταφορά ηλεκτρικού ρεύματος, τηλεπικοινωνιών και αγωγός που θα μεταφέρει καθαρό υδρογόνο. Η Ελλάδα θα βρεθεί στο επίκεντρο αυτών των εξελίξεων.
Ολα αυτά θέλει να αποτρέψει η Τουρκία με περιστατικά τύπου Κάσου. Δεν θέλει να μοιραστεί με άλλο κράτος τα χαρακτηριστικά του ενεργειακού κόμβου. Επιδιώκει να μας κρατήσει εκτός όλων αυτών των εξελίξεων. Υπ’ αυτό το πρίσμα είναι βαρύνουσας σημασίας η δήλωση του πρωθυπουργού στις 7 Μαρτίου 2025 ενώπιον της Βουλής, ότι το έργο ηλεκτρικής διασυνδέσεως Ελλάδας – Κύπρου θα συνεχισθεί. Tο καλώδιο GSI έχει σοβαρά πλεονεκτήματα που ενισχύουν τη θέση μας, πέραν του προφανούς που είναι η διασύνδεση της Ελλάδας με Κύπρο και Ισραήλ. Υπάρχει άμεση εμπλοκή της Ε.Ε. που το χρηματοδοτεί από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» με 657.000.000 ευρώ, δηλαδή το 34% του συνολικού κόστους. Υπάρχει έμμεση εμπλοκή της Γαλλίας, καθ’ ότι εργολάβος είναι γαλλική εταιρεία, η NEXANS. Η επιθυμία της Τουρκίας να συμμετάσχει στη χρηματοδότηση αμυντικών προγραμμάτων της Ε.Ε. δημιουργεί αυτή την περίοδο ευνοϊκό κλίμα για να προχωρήσου-με στη συνέχιση των εργασιών.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής – Βουλευτής Νέας Δημοκρατίας Α΄ Αθηνών.
