Δεν μπορείς να του μιλήσεις, δεν είμαστε καλά, μου είπε η Λώρα. Μεγάλο Σάββατο πρωί, όπως είχα τη συνήθεια, του τηλεφώνησα για τις ευχές. Ελα, γρήγορα, δύο λέξεις μόνο. Ηταν η τελευταία φορά που μιλήσαμε. Τις προηγούμενες ημέρες είχα προσπαθήσει να τον επισκεφθώ στο σπίτι, στην Κηφισιά. Δεν ήταν δυνατόν. Πριν από λίγους μήνες τον είχα συναντήσει. Δεν ήταν καλά. Μετά από λίγο άρχισε να βήχει. Σε ευχαριστώ πολύ που ήλθες, μου είπε κάπως απότομα. Σηκώθηκα, τον χαιρέτησα. Κατάλαβες, μου λέγει η Λώρα. Δεν θέλει να τον βλέπεις έτσι, στην κατάσταση που είναι.
Για τον τελευταίο της εποχής των μεγάλων, τον διπλωμάτη, τον υπουργό μιλούν και γράφουν καλύτερα από εμένα άλλοι. Περιορίζομαι να καταγράψω μερικές στιγμές περισσότερο ανθρώπινες.
Δεν είχαμε προσωπική γνωριμία ή κοινωνική, ακόμη δε λιγότερο πολιτική. Τον Μάρτιο του 2004, μόλις ανέλαβε το υπουργείο Εξωτερικών που ήδη γνώριζε τότε επί μισό αιώνα, κάλεσε τον διευθυντή Βαλκανικών Υποθέσεων στο γραφείο του. Σκέφθηκα ότι δεν θα είχε ξεχάσει τον διπλωμάτη εκείνο ο οποίος συνοδεύοντας τον επί πενταετία σχεδόν προκάτοχό του υπουργό με επιμονή και πείσμα είχε υπερασπισθεί σε μια ενημερωτική συνάντηση το 2003 τη βαλκανική μας πολιτική, που οδήγησε στην ιστορική συνάντηση κορυφής της Θεσσαλονίκης. Εχουν περάσει 21 χρόνια. Το θυμάμαι σαν να ήταν τώρα. Με ρώτησε τι πρέπει να κάνουμε στα Βαλκάνια. Να συνεχίσουμε την ίδια πολιτική, αποκρίθηκα. Να ετοιμάσουμε επίσκεψή σας και του πρωθυπουργού στις πρωτεύουσες της γειτονιάς μας. Μου έδωσε οδηγίες να προχωρήσουμε. Πήρα το θάρρος και του υπενθύμισα –ένιωσα την ανάγκη– ότι είχα στενά (συν)εργασθεί επί δωδεκαετία στα Βαλκάνια με τους Κάρολο Παπούλια, Θόδωρο Πάγκαλο και Γιώργο Παπανδρέου. Το γνωρίζω, γι’ αυτό θέλω να συνεχίσετε, μου είπε.
3 Νοεμβρίου 2004, 23.00. Μου τηλεφωνεί ο υπουργός. Μόλις είχε μιλήσει στο τηλέφωνο με τον τότε Αμερικανό πρέσβη Τομ Μίλερ. Τον πληροφόρησε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αναγνώριζαν την επόμενη ημέρα με την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας» τη γειτονική μας χώρα. Κάλεσε τον Μίλερ στις 09.00 στο υπουργείο. Του είπα ότι στις 7 η ώρα το πρωί θα είχε στο γραφείο του έγγραφο για τη διαχείριση της πολύ άσχημης κατάστασης. Συναγερμός. Ζήτησε από τον εκπρόσωπο Τύπου και επί σειράν ετών συνεργάτη του Γιώργο Κουμουτσάκο, που βρισκόταν με τον πρωθυπουργό στις Βρυξέλλες, να επιστρέψει εσπευσμένα για να συντονίσει τη δύσκολη επικοινωνιακή μας πολιτική. Παρά το βαρύ κλίμα που δημιούργησαν τα τετελεσμένα –μας σημάδεψε η ημέρα εκείνη– έγινε η καλύτερη δυνατή προσπάθεια περιορισμού της ζημιάς, ώστε η αμερικανική αναγνώριση να μη λάβει τον χαρακτήρα χιονοστιβάδας. Στις 5 Νοεμβρίου τον επισκέφθηκα στο γραφείο του και υπέβαλα την παραίτησή μου από τη θέση μου αναλαμβάνοντας, όπως είχα υποχρέωση, το μέρος της ευθύνης που μου αναλογούσε. Ο διάλογος που ακολούθησε ξεπέρασε τα όρια της υπηρεσιακής σχέσης. Την ημέρα εκείνη θεμελιώθηκε μια προσωπική σχέση που κράτησε είκοσι χρόνια και έξι μήνες. Τον Μάρτιο του 2005 με δική του προσωπική απόφαση, αγνοώντας δισταγμούς και επιφυλάξεις ενός μονοσήμαντου κατεστημένου, μου εμπιστεύθηκε τη θέση του πρέσβη της Ελλάδος στην Ουάσιγκτον.
Ο υπουργός μου είναι ο Πέτρος Μολυβιάτης. Κλείνω με μία επισήμανση. Η προσωπικότητά του ήταν καίρια στην εμπέδωση ισχυρών διαύλων εμπιστοσύνης και ενημέρωσης –κατά κανόνα εκτός των φώτων της δημοσιότητας– μεταξύ Κωνσταντίνου Καραμανλή και Ανδρέα Παπανδρέου. Μου τα διηγήθηκε με λεπτομέρειες ο Αντώνης Λιβάνης, στον οποίον ο υπουργός μου με παρέπεμψε το 2013 για να συζητήσουμε τη δυνατότητα έκδοσης του πρώτου μου βιβλίου. Με κράτησε πάνω από δύο ώρες στο γραφείο του, στην οδό Σόλωνος. Εφυγα χωρίς να συζητήσουμε για το βιβλίο.
Απέτυχα επανειλημμένως τα τελευταία χρόνια να μεταπείσω τον υπουργό μου να καταγράψουμε μερικές από τις άγνωστες και ανέκδοτες ιστορικές στιγμές που μόνο εκείνος έζησε την τελευταία πεντηκονταετία. Δεν έχω εγώ να πω τίποτα, ήταν η απάντησή του. Θεωρούσε ότι εκπλήρωσε την αποστολή του με την έκδοση του μνημειώδους δωδεκάτομου έργου του Ιδρύματος Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Είμαι ευγνώμων για την εμπιστοσύνη με την οποία με περιέβαλε. Νιώθω ότι έφυγε ένας σοφός. Ο Νέστωρ της εξωτερικής μας και όχι μόνο πολιτικής.
* Ο κ. Αλέξανδρος Π. Μαλλιάς είναι πρέσβης επί τιμή.
