Φόρτωση Text-to-Speech…
Η ματαίωση της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν επιβεβαιώνει την αρνητική δυναμική των ελληνοτουρκικών σχέσεων τους τελευταίους μήνες. Χωρίς απαραίτητα να ήθελαν να την αποφύγουν, οι δύο πλευρές δεν είχαν εξαντλήσει εγκαίρως τα περιθώρια για να την οριστικοποιήσουν. Σαν να μην ήταν στις προτεραιότητές τους να γίνει. Πράγματι, σε σχέση με την τελευταία τους συνάντηση είχαν προκύψει εκατέρωθεν ενέργειες επί του πεδίου, οι οποίες είχαν διευρύνει το χάσμα. Επομένως, οι δύο ηγέτες καλούνταν να ξαναπιάσουν το νήμα και να ορίσουν τα επόμενα βήματα, ενώ οι διαβουλεύσεις σε τεχνικό επίπεδο έχουν ατονήσει, οι συζητήσεις για τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης προχωρούν με αργούς ρυθμούς και οι επαφές στο υψηλό επίπεδο (πλην των υπουργών Εξωτερικών) έχουν αραιώσει αισθητά.
Δεδομένου ότι ο χρόνος που θα είχαν στη διάθεσή τους θα ήταν ιδιαίτερα συρρικνωμένος και η ατζέντα βαριά, δεν επρόκειτο να υπεισέλθουν ούτε καν σε λεπτομερή καταγραφή, πολλώ δε μάλλον σε ουσιαστική συζήτηση, παρά μόνο σε καταγραφή των διαφωνιών τους και δη με πολλά ζητήματα, που κάλλιστα ενδέχεται να εξελιχθούν σε κρίσεις, να παραμένουν εκκρεμή. Υπό αυτή την έννοια είναι προτιμότερο ότι αποφεύχθηκε μια σύντομη συνάντηση υπό τις παρούσες συνθήκες. Και αποδεικνύεται ότι η αγωνιώδης προσπάθεια ορισμού της, κυρίως γιατί επί εννέα μήνες εκκρεμεί η διεξαγωγή του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας, ήταν άστοχη, καθώς η ακύρωσή της τελικά προκάλεσε περισσότερο θόρυβο, χωρίς να αποκλείεται να επιτείνει την καχυποψία που έχει αρχίσει να εδραιώνεται το τελευταίο χρονικό διάστημα. Είναι αλήθεια ότι από τον Φεβρουάριο του 2023 δεν έχει συντελεστεί καμία πρόοδος στις συζητήσεις γύρω από τις θαλάσσιες ζώνες –παρά το ότι οι δύο υπουργοί Εξωτερικών έχουν βρει ένα modus operandi–, δεν έχει βρεθεί η χρυσή τομή στο σχέδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης, GSI, μετά το περιστατικό της Κάσου το καλοκαίρι του 2024, ώστε να αποφευχθεί κάποιο επεισόδιο, και τα συμφέροντά μας έχουν καταστεί περισσότερο ανταγωνιστικά εξαιτίας των δύο πολέμων σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή. Από την άλλη, οι ροές των Τούρκων τουριστών έχουν πολλαπλασιαστεί, ενώ οι αντίστοιχες μεταναστευτικές έχουν μειωθεί δραστικά.
Στο εσωτερικό, όπου η πίεση που αισθάνονται οι δύο ηγεσίες είναι άλλης τάξεως και φύσεως, ο μεν Ερντογάν μπορεί να υποστηρίξει ότι σνόμπαρε την ελληνική πλευρά, διακατεχόμενος από αυξανόμενη αυτοπεποίθηση, υποβαθμίζοντας τη σημασία της συνάντησης με την ελληνική πλευρά, ο δε Ελληνας πρωθυπουργός μπορεί να ισχυριστεί ότι χάρη στις προωθημένες ενέργειες κατάθεσης χάρτη που εμφανίζει τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, χωροθέτησης των θαλάσσιων πάρκων, μέρος των οποίων βρίσκεται εντός των περιώνυμων «γκρίζων ζωνών», της έλευσης της αμερικανικής Chevron σε περιοχή που εφάπτεται του τουρκολιβυκού συμφώνου, αλλά και της αποφασιστικότητάς του να θέσει το ζήτημα του casus belli ως προϋπόθεση συμμετοχής της Τουρκίας στον μηχανισμό SAFE, ο Ερντογάν απέφυγε να τον συναντήσει.
Το πρόβλημα δεν είναι τόσο το αρνητικό momentum, αφού έχουμε μάθει να συμβιώνουμε υπό ανάλογες συνθήκες ακόμη και σε δυσμενέστερο περιβάλλον. Δεν μοιάζει όμως καθόλου εύκολο να αναστραφεί η υφιστάμενη αρνητική κατάσταση, ενώ μάλιστα τους επόμενους μήνες αναμένονται εξελίξεις σε κρίσιμα μέτωπα, όπως της Λιβύης, του Κυπριακού (ίσως), του ηλεκτρικού καλωδίου, GSI και της ευρωπαϊκής άμυνας. Πλέον, η διατήρηση του μορατόριουμ είναι αμφίβολη, με τις αποκλίσεις σε σειρά κρίσιμων θεμάτων να διευρύνονται και το κλίμα να μη διευκολύνει συνεννοήσεις, που πιθανόν να αποδειχθούν καθοριστικές.
* O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA), καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
