Φόρτωση Text-to-Speech…
Η διαπραγμάτευση και η εν γένει πορεία των σχέσεων με ένα κράτος με τα χαρακτηριστικά της σημερινής Λιβύης απαγορεύει πρόωρους ενθουσιασμούς ή απογοητεύσεις. Στην πρόσκληση εκ μέρους της Τρίπολης προς διεθνείς εταιρείες να μετάσχουν στο ενεργειακό της πρόγραμμα (ταυτόχρονα οργανώθηκε στις ΗΠΑ επίσκεψη παρουσίασης των προοπτικών αξιοποίησης των υδρογονανθράκων της) τηρήθηκε ευλαβικά η μέση γραμμή, βάσει της ελληνικής εκδοχής. Και στην πρόσφατη συμφωνία για τη διεξαγωγή σεισμικών ερευνών εκ μέρους της Τουρκικής Κρατικής Εταιρείας Πετρελαίου, τα τέσσερα θαλασσοτεμάχια που ορίστηκαν είναι εντός της μέσης γραμμής. Αυτές οι κινήσεις προκάλεσαν σχετική ευφορία για πιθανή αλλαγή στάσης της γειτονικής μας χώρας, που διαψεύστηκε με πανηγυρικό τρόπο. Τώρα κυριαρχεί και πάλι απογοήτευση και προβληματισμός για τις προθέσεις των Λίβυων.
Ενα αποτυχημένο κράτος, του οποίου η κυβέρνηση πασχίζει να διατηρηθεί στην εξουσία και μάλιστα αυτή τη στιγμή μαίνονται μάχες πολιτοφυλακών/παραστρατιωτικών αρκετά κοντά στην Τρίπολη, προφανώς δεν λαμβάνει αποφάσεις ή πρωτοβουλίες, όπως ένα κανονικό κράτος με θεσμούς και λειτουργικές υπηρεσίες. Αλλωστε, το τουρκολιβυκό σύμφωνο του 2019 υπεγράφη κατά παραγγελίαν του τουρκικού υπουργείου Εθνικής Αμυνας, με το αντίστοιχο υπουργείο Εξωτερικών να βρίσκεται σε πλήρη άγνοια. Ετσι και σήμερα, η ρηματική διακοίνωση της Λιβύης στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών δεν πρέπει να αποδοθεί σε αυτήν, αλλά στην Τουρκία. Εξ ου και η αντιφατική αυτοαναίρεση του σεβασμού της μέσης γραμμής κατά την προκήρυξη του διεθνούς διαγωνισμού, με το βλέμμα στραμμένο στις εταιρείες ενέργειας, σε μια επίδειξη υπευθυνότητας, και η ανεδαφική και ανεύθυνη υιοθέτηση του τουρκολιβυκού συμφώνου, κατά την επίσημη διαμαρτυρία έναντι της Ελλάδας.
Προκύπτουν δύο αναμενόμενα, αλλά συνάμα ανησυχητικά σημεία: Στους χάρτες που επισυνάπτονται στη ρηματική διακοίνωση της Τρίπολης, στην αποτύπωση της οριοθετικής γραμμής, η Λιβύη συνεχίζει από το σημείο που η Τουρκία προτίθεται να οριοθετήσει με την Αίγυπτο, προβάλλοντας διεκδικήσεις έναντι της Ελλάδας πέραν της καθορισμένης ΑΟΖ με την Τουρκία. Δεύτερον, ενώ στις διαπραγματεύσεις μέχρι το 2010 η διαφωνία ανάμεσα σε Αθήνα και Τρίπολη συνίστατο κυρίως στην επήρεια της Γαύδου, λαμβάνοντας υπόψη τις ακτές της Κρήτης, πλέον, η δεύτερη προτείνει ο καθορισμός των θαλασσίων ζωνών να γίνει μεταξύ των λιβυκών παραλίων και του νοτιότερου ηπειρωτικού άκρου της Πελοποννήσου, αγνοώντας πλήρως την Κρήτη. Πρόκειται για άκριτη υιοθέτηση της τουρκικής άποψης ότι κανένα νησί δεν δικαιούται τίποτα παραπάνω από 6 ναυτικά μίλια χωρικών υδάτων. Το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι πως στα 63.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα που θα λάμβανε η Λιβύη σε περίπτωση συμφωνίας με την Ελλάδα, η Τουρκία, σφετεριζόμενη δικά μας κυριαρχικά δικαιώματα, της προσφέρει επιπλέον 39.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Ακόμη και αν η κατάσταση κανονικοποιηθεί στη Λιβύη, ποιος ηγέτης της θα αποτολμήσει να αναιρέσει μια σκανδαλωδώς ευνοϊκή έστω και παράνομη συμφωνία, χάριν μιας νόμιμης αλλά ζημιογόνου, όπως παρουσιάζεται η ελληνολιβυκή; Υπό τις παρούσες συνθήκες, η γρηγορότερη λύση είναι να πειστεί η Αίγυπτος να προσφύγει σε ένα διεθνές δικαιοδοτικό όργανο, με σοβαρές πιθανότητες η Λιβύη να ακολουθήσει, για τον προσδιορισμό ενός μικρού πλην όμως σημαντικού κομματιού που η πρώτη διεκδικεί και το οποίο συμπεριλαμβάνεται στο τουρκολιβυκό σύμφωνο.
Πάντως, το σκληρό μάθημα για την ελληνική διπλωματία είναι πως αν πριν από το 2019 είχαμε συμφωνήσει είτε με τη Λιβύη είτε/και με την Αίγυπτο, θα είχαμε αποτρέψει την οριοθέτηση ΑΟΖ Τουρκίας – Λιβύης.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA), καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
