Η εκλογή του Ελληνα υπουργού Οικονομικών στην προεδρία του Eurogroup είναι μια μεγάλη επιτυχία για τη χώρα μας, με προφανώς έντονα συμβολικό περιεχόμενο. Δεκαπέντε χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης, δέκα χρόνια μετά την παραλίγο έξοδο της χώρας από την Ευρωζώνη, πέρα από προσωπική επιτυχία του Κυριάκου Πιερρακάκη για την οποία του αξίζουν θερμά συγχαρητήρια, η επιτυχία αυτή είναι και συλλογική.
Ανήκει στους Ελληνες πολίτες και σε όλες εκείνες τις ελληνικές κυβερνήσεις που διαχειρίστηκαν την κρίση, στάθηκαν στη σωστή πλευρά της Ιστορίας και κατάφεραν να παραμείνει η Ελλάδα στον σκληρό πυρήνα της Ε.Ε. Οι κυβερνήσεις αυτές διατρέχουν το πολιτικό φάσμα: από την κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ που παρέλαβε την καυτή πατάτα το 2009, αυτές που ακολούθησαν (συγκυβέρνηση και κυβέρνηση Ν.Δ.), την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ μετά το καλοκαίρι του 2015, μέχρι τη σημερινή κυβέρνηση.
Αναγνώριση της προόδου – Δεν έχω ψηφίσει τη σημερινή κυβέρνηση και στέκομαι ιδιαίτερα κριτικά απέναντί της σε σειρά ζητημάτων. Αυτό δεν με εμποδίζει να χαίρομαι όταν η πρόοδος της χώρας αναγνωρίζεται.
Αν αυτή η θέση εκπλήσσει γιατί διατυπώνεται από έναν υπουργό Οικονομικών που ως μέλος της κυβέρνησης Παπανδρέου κλήθηκε τον Οκτώβριο του 2009 να αντιμετωπίσει ως point man μια τριπλή και πρωτόγνωρη κρίση (ελλείμματος δημοσιονομικού, εξωτερικού ελλείμματος, αλλά και ελλείμματος εμπιστοσύνης από τους εταίρους μας), δεν θα έπρεπε. Τότε και τώρα, βρίσκομαι πολιτικά στον χώρο της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Δεν έχω ψηφίσει τη σημερινή κυβέρνηση και στέκομαι ιδιαίτερα κριτικά απέναντί της σε σειρά ζητημάτων. Αυτό δεν με εμποδίζει να χαίρομαι όταν η πρόοδος της χώρας αναγνωρίζεται από τους εταίρους μας στην Ευρωζώνη στο πρόσωπο του νυν υπουργού Οικονομικών.
Οσον αφορά το πεδίο της οικονομικής πολιτικής σήμερα, διαφοροποιούμαι σε πολλά: στη στόχευση της πολιτικής φορολογίας, στις επιλογές δαπανών και τον τρόπο διαχείρισης, και στην έμφαση που δίνεται στη συγκυριακή οικονομική ανάκαμψη (με σημαντική βοήθεια των πόρων της πανδημίας) αντί για την αντιμετώπιση του ελλείμματος παραγωγικότητας και των χαμηλών μεσοπρόθεσμων ρυθμών ανάπτυξης.
Οσον αφορά το χθες και την κρίση, εξακολουθώ να πιστεύω ότι αποτελεί πρόβλημα για το μέλλον το γεγονός ότι συλλογικά δεν έχουμε καταφέρει να αντλήσουμε τα μαθήματα από αυτήν την περιπέτεια και να κατακτήσουμε μια κοινή αφήγηση για το τι συνέβη και γιατί. Δεν προσφέρει υπηρεσία στη χώρα η αναπαραγωγή (15 χρόνια μετά…) της μετάθεσης της ευθύνης από τους εμπρηστές στους πυροσβέστες για ένα στενό κομματικό ακροατήριο.
Ας σημειωθεί ως ιδιαίτερα σημαντική η θετική αναγνώριση της επιτυχίας της προεδρίας του Eurogroup από ένα μεγάλο μέρος του πολιτικού φάσματος. Και αυτό γιατί ένα από τα χειρότερα χαρακτηριστικά της ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας είναι το ότι συνήθως αρέσκεται στο να μεταφέρει ατόφια την τοξική εσωτερική πολιτική αντιπαράθεση στο εξωτερικό. Αδυνατεί να στηρίξει ελληνικές υποψηφιότητες για σημαντικές διεθνείς θέσεις και τις βλέπει πάντα με μια εσωτερική (μικρο)πολιτική ματιά. Ο χαμένος όμως είναι η χώρα, όχι ο όποιος συγκεκριμένος υποψήφιος ή το πολιτικό κόμμα από το οποίο προέρχεται.
Αρκεί να συγκρίνει κανείς την επιτυχία μιας χώρας συγκρίσιμης με εμάς, της Πορτογαλίας, στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και διεθνείς οργανισμούς με αυτήν της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια. Απέναντι στην εκλογή του Μπαρόζο ως προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για δύο θητείες, του Σεντένο ως προέδρου του Eurogroup και του Κονστάντσιο ως αντιπροέδρου της ΕΚΤ (αλλά και του Γκουτέρες ως γ.γ. του ΟΗΕ), για εμάς στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής χρειάστηκε να μεσολαβήσουν 23 ολόκληρα χρόνια ανάμεσα στην εκλογή του Λουκά Παπαδήμου ως αντιπροέδρου της ΕΚΤ και σε αυτήν του Πιερρακάκη στο Eurogroup.
Τι έκανε τη διαφορά – Παρά τη σύντομη θητεία του στο υπουργείο, η διαδρομή του Ελληνα υπουργού Οικονομικών με την έμφαση στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα έκανε τη διαφορά.
Οι λόγοι μιας παρόμοιας εκλογής δεν είναι ποτέ μονοδιάστατοι. Στη συγκεκριμένη συγκυρία, τρεις ήταν οι βασικοί. Ο πρώτος ήταν η διάθεση των εταίρων μας να αναγνωρίσουν εμπράκτως την πορεία της χώρας και ταυτόχρονα να επιβεβαιώσουν και τις δικές τους αποφάσεις, παρά τα πολλά λάθη που έκαναν στη διαχείριση της κρίσης. Ο δεύτερος ήταν προσωπικός: παρά τη σύντομη θητεία του στο υπουργείο, η διαδρομή του Ελληνα υπουργού Οικονομικών με την έμφαση στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα έκανε τη διαφορά. Τέλος, η συγκυρία με τις αντιρρήσεις του Βελγίου στο θέμα της χρήσης των ρωσικών αποθεματικών που βρίσκονται στο Euroclear για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας.
Ο ρόλος του Eurogroup το 2025 απέχει πολύ από τον ρόλο που διαδραμάτισε στα χρόνια της κρίσης, ως το απόλυτο κέντρο όλων των αποφάσεων οικονομικής πολιτικής. Η γεωπολιτική έχει μεταφέρει το κέντρο βάρους σε άλλους πολιτικούς σχηματισμούς. Αυτό σε τίποτα δεν μειώνει την ελληνική επιτυχία. Το Eurogroup παραμένει το όργανο που διαμορφώνει τις βασικές γραμμές της ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής και όπως σωστά επισήμανε στις δηλώσεις του ο νέος Ελληνας πρόεδρος, θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην προσπάθεια της Ευρώπης να σταθεί οικονομικά στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον. Η ανάληψη της προεδρίας του είναι, συνεπώς, πέρα από αναγνώριση για τη χώρα μας, μεγάλη ευθύνη.
*Ο κ. Γιώργος Παπακωνσταντίνου είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στο European University Institute, πρώην υπουργός.
