Η γενιά που μεγάλωσε με το smartphone στο χέρι αλλάζει οριστικά τις συνήθειες πληρωμών. Για πολλούς νέους 18–24, το παραδοσιακό πορτοφόλι δεν αποτελεί πλέον καθημερινή ανάγκη συχνά, ούτε καν αντικείμενο κατοχής.
Περίπου 4,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή σχεδόν οι μισοί παγκοσμίως, χρησιμοποιούν ήδη ψηφιακά πορτοφόλια, με τον αριθμό αυτό να αναμένεται να αυξηθεί κατά 35% έως το 2030.
Οι ενήλικες έως 24 ετών είναι οι πιο πιθανό να πληρώσουν με το κινητό τους, χρησιμοποιώντας το για το 45% των αγορών τους, όπως γράφει το Business Insider. Τα μετρητά αποτελούν πλέον μόλις το 14% των αγορών και είναι πιο συνηθισμένα μεταξύ ατόμων άνω των 55 ετών.
Έρευνα της McKinsey το 2024 έδειξε ότι ένας στους πέντε χρήστες ψηφιακών πορτοφολιών σε ΗΠΑ και Ευρώπη συχνά κυκλοφορεί χωρίς φυσικό πορτοφόλι. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μόλις το 38% των νέων 18–24 ετών δηλώνουν ότι έχουν πορτοφόλι ή τσάντα που θεωρούν απαραίτητη στην καθημερινότητά τους. Η χρήση μετρητών υποχωρεί συνεχώς: το 30% των Αμερικανών δηλώνουν ότι δεν έχουν κάνει ανάληψη από ΑΤΜ τον τελευταίο μήνα, και το 17% ότι έχει περάσει πάνω από έξι μήνες, σύμφωνα με έρευνα της LendingTree.
«Αν έχω μετρητά πάνω μου, είναι χρήματα που δεν υπάρχουν»
Αυτή η μετατόπιση αλλάζει τον τρόπο που οι άνθρωποι σκέφτονται τα χρήματα που ξοδεύουν. Για τις μεγαλύτερες γενιές, τα μετρητά «υπάρχουν» πραγματικά, αλλά για τους νεότερους, μοιάζουν με χρήματα Monopoly. Η 26χρονη Hailey Moore από το Λος Άντζελες λέει ότι δεν έχει πορτοφόλι πάνω από δέκα χρόνια και σπάνια κουβαλάει μετρητά. «Αν έχω μετρητά πάνω μου, είναι χρήματα που δεν υπάρχουν», λέει. «Και εξαφανίζονται γρήγορα. Τα χρησιμοποιώ για να πάρω ένα μικρό κέρασμα».
Για τους νεότερους καταναλωτές, τα μετρητά έχουν χάσει το κύρος τους.
Η εποχή του ψηφιακού
Πλέον, οι ψηφιακές πληρωμές και κάρτες κερδίζουν συνεχώς έδαφος. Τα κέρματα του ενός σεντ, που κοστίζουν περίπου δύο σεντς για να παραχθούν, σταμάτησαν να βγαίνουν τον Νοέμβριο. Οι ψηφιακές ταυτότητες γίνονται δεκτές σε περισσότερα από 250 αμερικανικά αεροδρόμια για πτήσεις εσωτερικού. Όλο και περισσότερες καθημερινές δραστηριότητες μπορούν να γίνουν μόνο με το κινητό. Εταιρείες μάλιστα εξετάζουν τρόπους ώστε τα «έξυπνα» δαχτυλίδια της να λειτουργούν ως πορτοφόλια και κλειδιά.
Ιστορικά, οι άνθρωποι τείνουν να ξοδεύουν περισσότερα όταν πληρώνουν με πιστωτικές κάρτες αντί για μετρητά. Αλλά αυτό μπορεί να αλλάζει στη Gen Z. Μια έρευνα του Cash App που δημοσιεύθηκε τον προηγούμενο μήνα βρήκε ότι το 54% των Gen Zers είναι πιο πιθανό να ξοδέψουν απερίσκεπτα όταν πληρώνουν με μετρητά. Τα χρήματα που έχουν ήδη φύγει από τον τραπεζικό σας λογαριασμό ή που ήρθαν μέσα σε μια κάρτα από τη θεία σας μπορεί να φαίνονται ασήμαντα, σε σχέση με τα αυξανόμενα ποσά σε έναν λογαριασμό πιστωτικής, τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπίσετε στο τέλος του μήνα. Η Moore λέει επίσης ότι χρησιμοποιεί κυρίως τη χρεωστική της κάρτα, καταφεύγοντας στην πιστωτική μόνο για μεγάλες αγορές ή για να μαζέψει πόντους — σε πρατήρια ή σούπερ μάρκετ. Θέλει κυρίως να χτίσει πιστοληπτική ικανότητα και εξοφλεί την κάρτα νωρίς ώστε να μη δαπανήσει περισσότερα από όσα έχει στον λογαριασμό της.
Μετρητά για τις… ενοχές
Οι καταναλωτές έχουν διαφορετικά συναισθήματα για τις πληρωμές με μετρητά ή κάρτες. Μελέτη του 2023 από το Πανεπιστήμιο Notre Dame βρήκε ότι οι άνθρωποι προτιμούν να χρησιμοποιούν μετρητά για αγορές που τους προκαλούν ενοχές. Αλλά οι κάρτες μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε αγορές που δίνουν μια γρήγορη «δόση» ντοπαμίνης — ερευνητές του MIT διαπίστωσαν ότι η χρήση πιστωτικών καρτών μπορεί να ενεργοποιήσει κέντρα ανταμοιβής στον εγκέφαλο, αυξάνοντας τις πιθανότητες εθισμού στη δαπάνη ή, τουλάχιστον, μειώνοντας τους φραγμούς στο ξόδεμα.
Την περσινή γιορτινή περίοδο, η Gen Z χρησιμοποίησε υπηρεσίες BNPL (Buy Now, Pay Later – Αγοράστε τώρα, πληρώστε αργότερα) περισσότερο από πιστωτικές κάρτες, σύμφωνα με στοιχεία της J.D. Power. Για όσους τις χρησιμοποιούν, «οι όροι πληρωμής είναι πολύ πιο λογικοί και διαφανείς από τους όρους μιας πιστωτικής κάρτας», λέει ο Sean Gelles, διευθυντής ανάλυσης πληρωμών στην J.D. Power. Η 29χρονη Frances Boyle από το Σιάτλ λέει ότι έχει χρησιμοποιήσει BNPL για ρούχα. «Είναι σχεδόν σαν να δικαιολογώ την αγορά, γιατί σκέφτομαι: ‘Δεν μπορώ να δώσω πάνω από 100 δολάρια τώρα. Αλλά 20 δολάρια τον μήνα; Δεν ακούγεται και τόσο άσχημο’».
Στοιχεία της PayPal δείχνουν ότι τα BNPL μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένες δαπάνες κατά 91% για μεγάλες επιχειρήσεις και κατά 62% για μικρές. Οι μισοί καταναλωτές δηλώνουν ότι είναι πιο πιθανό να ολοκληρώσουν μια αγορά όταν βλέπουν επιλογή τμηματικής πληρωμής στο checkout. Αλλά η ευκολία στο να αγοράζεις μικροπράγματα online σήμερα μπορεί να μετατραπεί σε μια ενοχλητική μηνιαία πληρωμή που διαρκεί μήνες — ή ακόμη και να οδηγήσει σε μεγάλο χρέος στην πορεία.
Ίσως φαίνεται βολικό να αφήσεις τα μετρητά πίσω, αλλά ένα ψηφιακό πορτοφόλι δεν καλύπτει τα πάντα.
Η πανδημία και οι ανέπαφες συναλλαγές
Η 28χρονη Tori Khutorna, που ζει στην Πράγα, λέει ότι δεν έχει πλέον πορτοφόλι — χρησιμοποιεί ψηφιακό πορτοφόλι και μια εφαρμογή για την ταυτότητά της. Όλα ξεκίνησαν μέσα στα lockdowns του COVID-19, με τις online αγορές.
«Στη συνέχεια, δεν είδα πραγματικό λόγο να έχω μετρητά». Αλλά το σχέδιό της έχει παρουσιάσει δυσκολίες στα ταξίδια. Η Khutorna λέει ότι χρειάστηκε να ζητήσει από έναν άγνωστο λίγα μετρητά για να αγοράσει φαγητό στην Ουκρανία, όταν μια μεγάλη διακοπή ρεύματος μπλόκαρε τις πληρωμές με κάρτες στη γειτονιά. Μια άλλη φορά, στην Ιταλία, δεν κατάφερε να αγοράσει εισιτήριο λεωφορείου επειδή το μηχάνημα κάρτας ήταν χαλασμένο. Της έκοψαν πρόστιμο για μη κατοχή εισιτηρίου. «Μερικές φορές νιώθω τελείως εκτός πραγματικότητας χωρίς μετρητά», λέει. Όταν βλέπει ένα ωραίο πορτοφόλι σε βιτρίνα, νιώθει ακόμη μια έλξη να το αγοράσει. «Μετά σκέφτομαι: Για ποιο λόγο;»
