Όλοι αλλάζουμε, και αυτό που γίνεται μέσα μας είναι η ιστορία της ζωής μας.
Έρχονται κάποιες στιγμές που χωρίς να έχει αλλάξει τίποτα έξω, κάτι έχει ήδη μετακινηθεί μέσα μας. Οι συνήθειες πλέον βαραίνουν, οι σχέσεις δεν έχουν πια τον ίδιο παλμό, οι βεβαιότητες χάνουν τη δύναμή τους. Η αλλαγή δεν εμφανίζεται ως γεγονός, αλλά ως αίσθηση. Ωθεί σε νέα πορεία πριν ακόμη βρεθούν οι λέξεις να την περιγράψουν.
Advertisment
Η αλλαγή είναι φυσική διαδικασία της ζωής. Ο άνθρωπος που στα πενήντα παραμένει ίδιος με τον εαυτό του στα είκοσι δεν δείχνει σταθερότητα, αλλά ακινησία. Η εξέλιξη προϋποθέτει μετακίνηση, νέες ερμηνείες, επαναδιαπραγμάτευση με το παρελθόν. Και κάθε φορά που αναδύεται, χρειάζεται να αναγνωριστεί και να της δοθεί χώρος. Όπως σημειώνει ο Καρλ Ρότζερς, «ο άνθρωπος είναι μια διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη, ποτέ ένα τελικό προϊόν».
Το πρώτο αδιόρατο σημάδι
Η αρχή εκδηλώνεται με λεπτές ενδείξεις. Μια δυσφορία, μια κούραση διαφορετική, μια αίσθηση ότι το γνώριμο δεν μας βολεύει όπως παλιά. Η καθημερινότητα χάνει την ευκολία της και ο εσωτερικός ρυθμός ζητά κάτι άλλο. Δεν υπάρχει ακόμα σαφήνεια, μόνο η υποψία ότι κάτι μετακινείται.
Το σώμα συχνά προηγείται του νου. Αλλάζει η διάθεση, μικραίνει η αντοχή, μεγαλώνει η ευαισθησία. Αυτά τα μικρά σημάδια δείχνουν ότι ο παλιός εαυτός δυσκολεύεται να συνεχίσει με τον ίδιο τρόπο. Κάπως αθόρυβα, έχει ήδη ξεκινήσει η μετάβαση.
Advertisment
Η ανάγκη για χώρο
Η αλλαγή γεννά ανάγκη για σιωπή και απομάκρυνση, προκειμένου να περιφρουρηθεί το καινούργιο που σχηματίζεται. Η απόσταση προστατεύει την εσωτερική διεργασία από τον θόρυβο του έξω κόσμου. Μπορεί ωστόσο εύκολα να παρεξηγηθεί. Εκεί που υπήρχε συμμετοχή, υπάρχει τώρα αποχή. Εκεί που υπήρχε ανταπόκριση, διαφαίνεται εσωστρέφεια. Κι όμως, δεν πρόκειται για ρήξη. Είναι στάση που δείχνει σεβασμό προς κάτι που ακόμη αναπτύσσεται. Το ζητούμενο δεν είναι να εξηγηθεί η ανάγκη για χώρο, αλλά να βιωθεί χωρίς ενοχή.
Η Βρενέ Μπράουν περιγράφει την απομάκρυνση ως απαραίτητο βήμα για την καλλιέργεια αυθεντικότητας. Η απομάκρυνση δεν σημαίνει αποξένωση· σημαίνει επανασύνδεση με τον εαυτό.
Τα παλιά ρούχα δεν εφαρμόζουν πια
Με τον καιρό, όσα κάποτε ταίριαζαν αρχίζουν να περιορίζουν. Οι ίδιες συνήθειες κουράζουν, οι ίδιες σχέσεις δεν εμπνέουν, οι ίδιες λέξεις δεν εκφράζουν. Δεν πρόκειται για απόρριψη του παρελθόντος, αλλά για αναγνώριση ότι ωρίμασε κάτι μέσα μας.
Όπως τα ρούχα που κάποτε φόρεσε κανείς με άνεση και τώρα στενεύουν, έτσι και οι ταυτότητες που στήριξαν την προηγούμενη φάση ζωής μπορεί να μην εξυπηρετούν πια. Η αλλαγή ζητά ειλικρίνεια. Χρειάζεται το θάρρος να αναγνωριστεί ότι το γνώριμο έγινε περιοριστικό.
Η Μπελ Χουκς σημειώνει ότι η αγάπη προς τον εαυτό συχνά σημαίνει αποχωρισμό από σχήματα που μας κρατούν πίσω. Η αλλαγή τιμά το χθες ως βάση και το μετατρέπει σε εφαλτήριο για να προχωρήσει.
Οι αντιδράσεις του περιβάλλοντος
Η προσωπική μετακίνηση συχνά φέρνει αντίδραση από το περιβάλλον. Η αλλαγή διαταράσσει τις ισορροπίες και όσοι μένουν σταθεροί δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τη νέα εικόνα. Λέξεις όπως «δεν είσαι όπως ήσουν» φανερώνουν περισσότερο θλίψη για το χαμένο γνώριμο, παρά κριτική.
Η δυσκολία βρίσκεται στο να κρατηθεί ο νέος εσωτερικός προσανατολισμός ανεξάρτητα από την άρνηση των άλλων. Όσοι δεν ακολουθούν, απλώς δεν μπορούν να συμμετάσχουν στη νέα μετάβαση. Η αλλαγή απαιτεί αντοχή στην αμηχανία των γύρω και πίστη στη νέα κατεύθυνση. Ο Αλαίν ντε Μποττόν τονίζει ότι ωριμότητα σημαίνει να αντέχει κανείς την αποδοκιμασία χωρίς να χάνει την πορεία του.
Οι εξηγήσεις χάνουν τη σημασία τους
Όσο η αλλαγή σταθεροποιείται, τόσο μικραίνει η ανάγκη για εξηγήσεις, καθώς αυτές υποχωρούν μπροστά στην εσωτερική βεβαιότητα. Η σιωπή κερδίζει χώρο κι η διαύγεια γίνεται υπόθεση εσωτερική. Δεν υπάρχει ανάγκη να αποδειχθεί κάτι. Η ίδια η στάση μαρτυρά τη μετακίνηση. Όταν το εσωτερικό τοπίο ξεκαθαρίζει, η επικοινωνία με τον έξω κόσμο απλουστεύεται.
Ο φόβος συνοδεύει την αλλαγή
Κάθε μεταμόρφωση συνοδεύεται από ανησυχία. Η νέα εκδοχή είναι άγνωστη, ενώ η παλιά είχε σταθεροποιήσει ρόλους. Η αβεβαιότητα αυτή είναι η ένδειξη ότι κάτι πραγματικό συντελείται.
Ο φόβος γίνεται συνοδοιπόρος και όταν αναγνωρίζεται, λειτουργεί ως σημάδι ότι η πορεία είναι ζωντανή, καθώς η αλλαγή προχωρά παρουσία του. Ο Τζόζεφ Κάμπελ υπενθυμίζει ότι «η σπηλιά που φοβάσαι να μπεις κρατά τον θησαυρό που αναζητάς».
Η ταυτότητα σε αναθεώρηση
Η αλλαγή αγγίζει την ίδια την ταυτότητα. Οι βεβαιότητες για το ποιος είναι κάποιος αρχίζουν να τρίζουν. Εκεί κρύβεται η ουσία: στη διάθεση να αμφισβητηθούν οι παλιές αφηγήσεις.
Η ταυτότητα είναι ζωντανή κι ως εκ τούτου σε συνεχή αναθεώρηση. Όταν οι παλιές εκδοχές ολοκληρώνουν τον ρόλο τους, δίνουν τη θέση τους σε νέες. Η ελευθερία βρίσκεται στο να μην εγκλωβίζεται κανείς σε όσα τον περιόρισαν. Ο Έρικ Έρικσον, μελετητής της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης, έδειξε ότι σε κάθε στάδιο της ζωής απαιτείται ανανέωση της ταυτότητας για να διατηρηθεί η ψυχική υγεία.
Η αυθεντικότητα ως κατεύθυνση
Η αυθεντικότητα μοιάζει με επιστροφή στον πυρήνα. Είναι ένας «καθαρισμός» των ρόλων που υποδυθήκαμε στην πορεία της ζωής, ως μια πράξη απελευθέρωσης.
Η αυθεντικότητα χτίζεται αργά, μέσα από μικρές πράξεις συμπόρευσης με την εσωτερική φωνή. Κάθε φορά που η αλήθεια εντός αποκτά προτεραιότητα έναντι της εξωτερικής αποδοχής, η αυθεντικότητα εδραιώνεται λίγο περισσότερο. Ο Νίτσε έγραφε «γίνε αυτός που είσαι»· μια προτροπή που συνοψίζει τον δρόμο προς την αυθεντικότητα.
Και έπειτα;
Η αλλαγή αποτελεί φυσική συνέχεια της ζωής και σηματοδοτεί την εξέλιξη. Δείχνει ότι ο εσωτερικός κόσμος μένει ζωντανός.
Η μετάβαση από το γνώριμο στο νέο, φέρνει αβεβαιότητα αλλά και δυνατότητα. Ενώ η συνήθεια προσφέρει «ασφάλεια», η μεταμόρφωση φέρνει ελευθερία και κάθε φορά που η αλλαγή αναγνωρίζεται χωρίς ενοχή, ανοίγει χώρος για μια πιο αληθινή εκδοχή ύπαρξης.
Η παρουσία και ο σεβασμός στη διαδικασία γίνονται τα κύρια θεμέλια της επιτυχημένης μετάβασης. Η εσωτερική μετακίνηση αποτυπώνεται στο βλέμμα, στις κινήσεις, στην συμπεριφορά, στην αρμονία με την οποία βιώνεται και εξωτερικεύεται η εσωτερικότητα. Η αυθεντική ζωή γεννιέται μέσα από μικρά βήματα αλήθειας. Και κάθε φορά που εδραιώνεται μια νέα εκδοχή, η ζωή αποκτά πάλι τον ρυθμό της.
Πηγές
- Carl Rogers, On Becoming a Person
- Viktor Frankl, Man’s Search for Meaning
- Brené Brown, The Gifts of Imperfection
- bell hooks, All About Love
- Alain de Botton, The Course of Love
- James Hollis, Finding Meaning in the Second Half of Life
- Joseph Campbell, The Hero with a Thousand Faces
- Erik Erikson, Identity and the Life Cycle
- Friedrich Nietzsche, Thus Spoke Zarathustra
