Τη δημιουργία του νέου χρηματοδοτικού εργαλείου «SAFE», που θα παρέχει δάνεια ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για κοινές επενδύσεις στην ευρωπαϊκή άμυνα, ενέκρινε το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές εγκρίθηκε από τους υπουργούς της ΕΕ με ευρεία πλειοψηφία και χωρίς συζήτηση: όλες οι χώρες ψήφισαν υπέρ εκτός από την Ουγγαρία που απείχε.
Η πολωνική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ χαιρέτισε την έγκριση του κανονισμού ως «επιτυχία» για ολόκληρη την ΕΕ. Ο Πολωνός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Άνταμ Σλάπκα δήλωσε: «Υιοθετήσαμε το πρώτο μεγάλης κλίμακας πρόγραμμα αμυντικών επενδύσεων σε επίπεδο ΕΕ, αξίας 150 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτό δεν αποτελεί μόνο επιτυχία της Προεδρίας, αλλά ολόκληρης της ΕΕ. Πρόκειται για ένα πρωτοφανές μέσο που θα ενισχύσει τις αμυντικές μας δυνατότητες και θα υποστηρίξει την αμυντική μας βιομηχανία. Όσο περισσότερο επενδύουμε στην ασφάλεια και την άμυνά μας, τόσο καλύτερα αποτρέπουμε όσους θέλουν να μας βλάψουν».
Το εργαλείο ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ αφορά την ενίσχυση της αμυντικής παραγωγής σε όλη την ΕΕ
Την προηγούμενη εβδομάδα τα κράτη-μέλη της ΕΕ (σε επίπεδο πρέσβεων) είχαν καταλήξει σε κατ’ αρχήν συμφωνία για το «SAFE» έπειτα από «δύσκολες διαπραγματεύσεις» που κράτησαν δύο μήνες.
Η Τουρκία
Με βάση τη νομοθετική πράξη του «SAFE» που εγκρίθηκε, ανοίγει ο δρόμος για τη συμμετοχή και τρίτων χωρών, όπως η Τουρκία, σε κοινές επενδύσεις στην ευρωπαϊκή άμυνα.
Η συμμετοχή της γείτονας ως υποψήφιας χώρας, σύμφωνα με το κείμενο που έχει υιοθετηθεί, δεν μπορεί να θεωρηθεί αυτόματη. Στο κείμενο αναφέρεται ρητά ότι καμία χώρα που απειλεί τα συμφέροντα της ΕΕ και άλλη χώρα μέλος της ΕΕ δεν μπορεί να συμπεριληφθεί σε αυτές.
Στην Ελλάδα τα κόμματα της αντιπολίτευσης εγκαλούν την κυβέρνηση με τον Νίκο Ανδρουλάκη να δηλώνει πως «η Τουρκία δεν έχει καμία δουλειά να συμμετέχει στην ευρωπαϊκή άμυνα» και τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, Παύλο Μαρινάκη να απαντά πως «η δυνατότητα σύναψης συμφωνιών με τρίτες χώρες περνά από μια σειρά από όρους και κανόνες».
Αξίζει να σημειωθεί, όπως έγραφε το in, ότι για τη συμμετοχή οντοτήτων και προϊόντων της Τουρκίας, ως υποψήφιας χώρας, σε προγράμματα ή κοινοπραξίες με ευρωπαϊκές εταιρείες προκειμένου να λάβουν χρηματοδότηση στο πλαίσιο του SAFE, απαιτείται υπογραφή διμερούς συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας, βάσει του άρθρου 17 του Κανονισμού.
Τα επόμενα βήματα
Οι εκταμιεύσεις θα λάβουν τη μορφή χαμηλότοκων δανείων μακράς διάρκειας, τα οποία θα αποπληρωθούν από τα δικαιούχα κράτη μέλη. Για να διασφαλιστούν οι οικονομίες κλίμακας και η διαλειτουργικότητα και να μειωθεί ο πιθανός κατακερματισμός του EDTIB, τα δικαιούχα κράτη μέλη θα πρέπει, κατ’ αρχήν, να πραγματοποιήσουν κοινές προμήθειες που θα αφορούν τουλάχιστον δύο συμμετέχουσες χώρες για να λάβουν τα δάνεια.
Οι επιλέξιμες δράσεις που χρηματοδοτούνται μέσω του «SAFE» θα σχετίζονται με τον πρώτο κατάλογο τομέων προτεραιότητας που προσδιορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 6 Μαρτίου 2025 και θα χωριστούν σε δύο κατηγορίες αμυντικών προϊόντων:
Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει: πυρομαχικά και πυραύλους, συστήματα πυροβολικού, συμπεριλαμβανομένων των δυνατοτήτων επιθέσεων βαθιάς ακρίβειας, δυνατότητες επίγειας μάχης με τα συστήματα υποστήριξής τους, συμπεριλαμβανομένου του εξοπλισμού στρατιωτών και των όπλων πεζικού, προστασία κρίσιμων υποδομών, κυβερνοασφάλεια, στρατιωτική κινητικότητα συμπεριλαμβανομένης της αντικινητικότητας
Τα αμυντικά προϊόντα που ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία θα υπόκεινται σε αυστηρότερους όρους επιλεξιμότητας, απαιτώντας από τους εργολάβους να έχουν την ικανότητα να αποφασίζουν για τον ορισμό, την προσαρμογή και την εξέλιξη του σχεδιασμού του αμυντικού προϊόντος.
Η κατηγορία 2 περιλαμβάνει: συστήματα αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας, θαλάσσιες επιφανειακές και υποβρύχιες δυνατότητες, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, συστήματα κατά των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και στρατηγικά συστήματα διευκόλυνσης (στρατηγική αερομεταφορά, ανεφοδιασμός αέρος-αέρος και συστήματα C4ISTAR, καθώς και διαστημικά στοιχεία και υπηρεσίες, τεχνητή νοημοσύνη και ηλεκτρονικός πόλεμος).
Και για τις δύο κατηγορίες προϊόντων, οι συμβάσεις προμηθειών θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι το κόστος των εξαρτημάτων που προέρχονται εκτός ΕΕ, κρατών ΕΟΧ-ΕΖΕΣ και Ουκρανίας δεν υπερβαίνει το 35% του εκτιμώμενου κόστους των εξαρτημάτων του τελικού προϊόντος.
Ο πρώτος πυλώνας της Λευκής Βίβλου για την ευρωπαϊκή άμυνα
Υπενθυμίζεται ότι το SAFE είναι ο πρώτος πυλώνας της Λευκής Βίβλου για την ευρωπαϊκή άμυνα και το σχέδιο ετοιμότητας ως το 2030 «ReArm Europe», που παρουσίασε η Επιτροπή το Μάρτιο του 2025. Το σχέδιο αυτό προβλέπει τη μόχλευση άνω των 800 δισ. ευρώ σε αμυντικές δαπάνες. Οι άλλοι πυλώνες είναι: η ενίσχυση της εθνικής χρηματοδότησης για την άμυνα μέσω της ενεργοποίησης της ρήτρας εθνικής διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η αύξηση της ευελιξίας των μέσων της ΕΕ, όπως τα ταμεία συνοχής, ώστε να επιτρέπονται μεγαλύτερες αμυντικές επενδύσεις, η συμπλήρωση της δημόσιας χρηματοδότησης με συνεισφορές από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων.
