Φόρτωση Text-to-Speech…
Του Βασίλη Νέδου
Την εξαιρετική ρευστότητα που χαρακτηρίζει τις επαφές με την Ανατολική Λιβύη όλα τα προηγούμενα χρόνια αλλά και τις πολύ ευαίσθητες ισορροπίες που πρέπει να τηρεί η εκάστοτε κυβέρνηση η οποία συνομιλεί με τις Αρχές της Βεγγάζης αντικατοπτρίζει η στάση που κρατάει η Αθήνα μετά το διπλωματικό επεισόδιο που κατεγράφη προχθές ανάμεσα στις τοπικές αρχές και την αντιπροσωπεία της Κομισιόν, την οποία συνόδευε με δύο ομολόγους του από την Ιταλία και τη Μάλτα ο υπουργός Μετανάστευσης Θάνος Πλεύρης.
Η μετρημένη αντίδραση της Αθήνας, η οποία περιορίστηκε στην ανακοίνωση λήψης μέτρων για την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης, υπαγορεύθηκε, κατ’ αρχάς, από το γεγονός ότι μόλις δύο ημέρες νωρίτερα ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης συζήτησε εκτενώς με τον ίδιο τον ισχυρό άνδρα της Ανατολικής Λιβύης, στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, και τους τρεις γιους του, Σαντάμ, Σαντίκ και Μπελκασέμ, για όλες τις πτυχές της περίπλοκης διμερούς σχέσης Αθήνας και Βεγγάζης, στην οποία περιλαμβάνεται και εκείνη της ανάγκης να γίνουν συζητήσεις για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών.
Υπενθυμίζεται ότι ο ίδιος ο κ. Χαφτάρ ανέφερε στον κ. Γεραπετρίτη ότι η πλευρά του επιθυμεί επανέναρξη των συζητήσεων για οριοθέτηση αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) που είχαν διακοπεί το 2010, μάλιστα με βασικό γνώμονα το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.
Μάλιστα, οι δύο πλευρές έχουν συμφωνήσει ότι αυτή η διαδικασία θα ξεκινήσει ξανά το προσεχές χρονικό διάστημα.
Ο πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι διατηρεί στενές επαφές με τον Χαφτάρ και, όπως έχει ήδη προκύψει, το προηγούμενο χρονικό διάστημα οι δύο πλευρές φαίνεται ότι συνομίλησαν και για την Ελλάδα.
Ούτως ή άλλως, δεδομένου ότι η βασική γεωπολιτική ανησυχία της Ελλάδας στη συγκεκριμένη περιοχή εστιάζεται στο ενδεχόμενο η Βεγγάζη να κυρώσει το τουρκολιβυκό μνημόνιο και να περάσει σε φάση στενότερης συνεργασίας με την Αγκυρα, η συνεργασία στο τρίγωνο με το Κάιρο αποτελεί αναγκαιότητα.
Η παράμετρος των θαλασσίων ζωνών και ο ρόλος της Αιγύπτου – Ο υιός του Χαφτάρ φέρεται να ανέφερε ότι οι προχθεσινές απελάσεις «δεν στρέφονται κατά της Ελλάδας».
Χθες το πρωί ο Σαντίκ Χαφτάρ, πρόεδρος της Υπατης Επιτροπής για την Εθνική Συμφιλίωση και υιός του στρατάρχη, επισκέφθηκε τον πρόεδρο της Ελληνικής Κοινότητας Βεγγάζης Κανάκη Μανδαλιό, πατέρα της Αγγελικής και του Φίλιππου Μανδαλιού που σκοτώθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2023 στο δυστύχημα έξω από την Ντέρνα, προσπαθώντας να μεταφέρουν ελληνική ανθρωπιστική βοήθεια στην πλημμυρισμένη από τον τυφώνα «Daniel» πόλη, προκειμένου να του δωρίσει μια αναμνηστική πλακέτα στη μνήμη των αδικοχαμένων παιδιών του.
Ο Σαντίκ Χαφτάρ γνωστοποίησε την επίσκεψή του στο σπίτι του κ. Μανδαλιού στη σελίδα του στο Facebook. Δημοσίως ο Σαντίκ Χαφτάρ εξήρε τη στάση του κ. Μανδαλιού, ενώ ιδιωτικά μετέφερε στον πρόεδρο της Ελληνικής Κοινότητας Βεγγάζης ότι η απέλαση των τεσσάρων αξιωματούχων προχθές το βράδυ «δεν στρέφεται κατά της Ελλάδας». Οι ελληνικές αρχές πιστοποίησαν τις δηλώσεις του κ. Χαφτάρ, ο οποίος, πάντως, ανέφερε δημοσίως ότι «η Ντέρνα δεν ξεχνάει όσους της συμπαραστάθηκαν» και η Λιβύη «με τις ανοιχτές πληγές της πάλλεται ακόμη από τις υψηλότερες έννοιες της ευγνωμοσύνης και της ανθρωπιάς».
Πέρα, πάντως, από τη διακριτή ελληνική εξωτερική πολιτική στο ανατολικό κομμάτι της Λιβύης, και τις τοπικές, ευαίσθητες ισορροπίες, είναι σαφές ότι στην Αθήνα αντιλήφθηκαν το προχθεσινό διπλωματικό επεισόδιο και ως αποτέλεσμα πλημμελούς προετοιμασίας από την ευρωπαϊκή πλευρά, και πιο συγκεκριμένα των Ιταλών, οι οποίοι άλλωστε έχουν εξασφαλίσει τη θέση του ειδικού απεσταλμένου της Ε.Ε. στη Λιβύη (Νίκολα Ορλάντο).
Παρά τις βαθύτερες αιτίες που υπάρχουν πίσω από τη στάση της κυβέρνησης Χαφτάρ έναντι της Ε.Ε., αξίζει να σημειωθεί ότι στην Τρίπολη η προεργασία της επίσκεψης ακόμη και σε επίπεδο πρωτοκόλλου ήταν πολύ πιο πλήρης από το σκέλος της Βεγγάζης που τελικά ναυάγησε. Για την Ιταλία οι προσφυγικές ροές έχουν ως κύριο σημείο αναχώρησης τη Δυτική Λιβύη και όχι την Ανατολική, από όπου τα πλοιάρια με τους μετανάστες ακολουθούν πορεία προς τις ελληνικές ακτές.
Περιορισμένη η χρησιμότητα των φρεγατών
Οι πολύ αυξημένες προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές των τελευταίων ημερών από την ανατολική Λιβύη προς την Κρήτη ανέδειξαν με εκκωφαντικό τρόπο ότι μάλλον ήταν υπερβολικά αισιόδοξη η επιλογή να πλαισιωθεί επικοινωνιακά από την κυβέρνηση η αποστολή των φρεγατών του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.), ως ένα μέσο αποτροπής που θα μπορούσε να έχει αποτελέσματα. Και τούτο, και οι φρεγάτες του Π.Ν. στα διεθνή ύδατα βόρεια της Κυρηναϊκής στέλνουν πολύ σαφές μήνυμα προς όλες τις κατευθύνσεις για άλλα ζητήματα, όπως για παράδειγμα για την πρόθεση της Ελλάδας να υπερασπιστεί τα δικαιώματά της στην Ανατολική Μεσόγειο, και κυρίως αποστέλλουν ένα μήνυμα για τις απόψεις της Αθήνας σχετικά με το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Η παρουσία του Π.Ν. δεν μπορεί από μόνη της να αποτρέψει οργανωμένες αποστολές μεταναστών από τις λιβυκές ακτές. Οπως η «Κ» ήδη έχει αναδείξει, η αλλαγή του χαρακτήρα της αποστολής των φρεγατών είναι πρακτικά αδύνατη, καθώς τα πλοία του Π.Ν. αποτελούν προέκταση του κράτους και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τέτοιες αποστολές. Οι διακινητές γνωρίζουν, βεβαίως, τις εξαιρετικά λεπτές ισορροπίες που πρέπει να τηρηθούν. Αλλωστε, προηγούμενο υπάρχει και αυτό αφορά την αποστολή του ΝΑΤΟ SNMG-2, που από το καλοκαίρι του 2015 έχει αναλάβει –ανάμεσα σε άλλα– την επιτήρηση των μεταναστευτικών ροών στο Αιγαίο. Η συγκεκριμένη αποστολή, πέρα από τη συγκέντρωση πληροφοριών που εν συνεχεία παραχωρούνται στις ακτοφυλακές Ελλάδας και Τουρκίας, επί του πρακτέου δεν έχει αποτρέψει κάποια βάρκα ή πλοιάριο.
Ο ρόλος αυτός ανήκει θεσμικά στις δυνάμεις του Λιμενικού Σώματος, οι οποίες επιτελούν αστυνομικό έργο, αλλά αντιμετωπίζουν μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση, καθώς η απόσταση ανάμεσα στην ακτή της ανατολικής Λιβύης και στην Κρήτη είναι πολύ μεγάλη (σχεδόν 200 ναυτικά μίλια αν υπολογιστεί ως αφετηρία το Τομπρούκ, από όπου αποπλέουν τα περισσότερα πλοιάρια), και παρά τη διαρκή ροή πληροφοριών από το Π.Ν. και τα ιπτάμενα μέσα της Πολεμικής Αεροπορίας (UAV τύπου Heron) και του Στρατού Ξηράς (UAV τύπου Sperwer) τα περιθώρια πρακτικής αντίδρασης είναι πολύ περιορισμένα. Επιπλέον, φαίνεται ότι το προηγούμενο του πολύνεκρου δυστυχήματος της Πύλου το καλοκαίρι του 2023, που έχει οδηγήσει σε κακουργηματικές διώξεις κατά 17 στελεχών του Λιμενικού, προξενεί εκ προοιμίου ανησυχία στις δυνάμεις που επιχειρούν στην περιοχή, καθώς πάντα υπάρχει ο φόβος ότι κάποιο από τα σαπιοκάραβα τα οποία μεταφέρουν πρόσφυγες και μετανάστες μπορεί να βυθιστεί.
Χαμηλούς τόνους επιλέγει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Της Αλεξάνδρας Βουδούρη
Δύσκολη «εξίσωση» αποτελεί πλέον για τις Βρυξέλλες η διαχείριση της Λιβύης μετά το πρωτοφανές διπλωματικό επεισόδιο την περασμένη Τρίτη, όταν η κυβέρνηση της Βεγγάζης χαρακτήρισε «ανεπιθύμητα πρόσωπα» τον επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης Μάγκνους Μπρούνερ και τους τρεις αρμόδιους υπουργούς Ελλάδας, Ιταλίας και Μάλτας, ζητώντας τους να αποχωρήσουν από το διεθνές αεροδρόμιο Μπενίνα και ακυρώνοντας την προγραμματισμένη συνάντηση με τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ.
Δημοσίως η Κομισιόν χθες και με αρκετή καθυστέρηση κράτησε χαμηλούς τόνους και απέδωσε το περιστατικό απλώς σε «ζήτημα πρωτοκόλλου», που δεν επέτρεψε «να πραγματοποιηθούν οι προγραμματισμένες συναντήσεις στη Βεγγάζη». Ωστόσο, η αγωνία ήταν έκδηλη σχετικά με την αποστολή μηνύματος από τις Βρυξέλλες, ότι δηλαδή επιζητούν τη διατήρηση των διαύλων επικοινωνίας και συνεργασίας με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς στη «σκιά» των συνεχιζόμενων παράτυπων αφίξεων μεταναστών από τη Λιβύη, και ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Σε διευκρινιστική ερώτηση της «Κ» ο εκπρόσωπος τόνισε ότι οι επαφές αφορούν και τις δύο πλευρές. «Η αποστολή ήταν ένα πρώτο βήμα – αλλά συνεχίζουμε τις επαφές τόσο με τη δυτική όσο και την ανατολική πλευρά και σε συντονισμό με τα κράτη-μέλη μας», τόνισε.
Επιχειρώντας να διασκεδάσει τις εντυπώσεις του πρωτοφανούς περιστατικού, εκπρόσωπος της Κομισιόν ανέφερε ότι «δεν θα επιδοθούμε σε παιχνίδι επίρριψης ευθυνών», δίνοντας ταυτόχρονα έμφαση στις «γόνιμες συζητήσεις» που διεξήχθησαν στο πρώτο κομμάτι του ταξιδιού, στην Τρίπολη. Χθες, άλλωστε, κλιμάκιο εμπειρογνωμόνων από την Κομισιόν διεξήγαγε εκεί τεχνικές διαβουλεύσεις με αρμόδιους φορείς για το μεταναστευτικό.
«Η κατάσταση ασφάλειας της Λιβύης είναι κρίσιμη, επομένως οι πολιτικές επαφές της Κομισιόν και των κρατών-μελών με τη χώρα είναι σημαντικές, λαμβάνοντας υπόψη τις γεωπολιτικές συνέπειες για την Ε.Ε.», σημείωσε ο εκπρόσωπος περιγράφοντας ουσιαστικά το διακύβευμα.
Τα επόμενα βήματα της «στρατηγικής» της Κομισιόν είναι κατ’ αρχάς εντατικοποίηση των επαφών με την αναγνωρισμένη διεθνώς και από την Ε.Ε. κυβέρνηση στην Τρίπολη (Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας – GNU) για τη στήριξη των προσπαθειών ελέγχου των συνόρων και κυρίως την αντιμετώπιση των διακινητών που μεταφέρουν μετανάστες. Αναγνωρίζοντας όμως ότι το πρόβλημα για τις αυξημένες μεταναστευτικές ροές κυρίως προς την Ελλάδα προέρχεται από τα ανατολικά, η Ε.Ε. θα επιδιώξει συνέχιση των προσπαθειών αναζήτησης «σημείων» επαφής με την κυβέρνηση της Βεγγάζης και πιθανών αιτημάτων της.
«Δεν θέλουμε σε καμία περίπτωση να κόψουμε γέφυρες, το αντίθετο», σχολίασε σχετικά με το περιστατικό στη Βεγγάζη κοινοτική πηγή, εξηγώντας και τον λόγο που δεν εκδόθηκε τελικά κοινό ανακοινωθέν από την Κομισιόν και τους τρεις υπουργούς της αποστολής. «Γνωρίζαμε εξαρχής ότι επρόκειτο για περίπλοκη αποστολή, όπως και αποδείχθηκε», παραδέχθηκε. «Προέκυψε ζήτημα πρωτοκόλλου», είπε και επιβεβαιώνοντας το ρεπορτάζ της «Κ» ανέφερε ότι ο στρατάρχης Χαφτάρ, με τον οποίο είχε προγραμματιστεί αποκλειστική συνάντηση με την αποστολή, επιδίωξε την τελευταία στιγμή διευρυμένη συνάντηση με υπουργούς του και ιδιαίτερα με τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Εξωτερικών, κάτι που δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτό καθώς θα ισοδυναμούσε με αναγνώριση της κυβέρνησης.
Η διαδρομή Χαφτάρ, η Αθήνα και η προσέγγιση με την Αγκυρα
Του Μανώλη Κωστίδη
Κωνσταντινούπολη-Ανταπόκριση. Το 2019 οι δυνάμεις του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ είχαν φτάσει λίγα χιλιόμετρα έξω από την Τρίπολη, απειλώντας την εκεί απομονωμένη κυβέρνηση του Φαγέζ αλ Σάρατζ με διάλυση. Τότε η υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου, που περιλάμβανε και ρήτρα αμυντικής βοήθειας, επέτρεψε στις πολιτοφυλακές της δυτικής Λιβύης να ανακόψουν την προέλαση του Χαφτάρ, δίνοντας σε αντάλλαγμα την περίφημη συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ που αφορά και την Ελλάδα. Ο στρατάρχης Χαφτάρ δεν είναι ένα τυχαίο πρόσωπο, καθώς επί Ψυχρού Πολέμου είχε συνεργαστεί με τους Σοβιετικούς, ενώ αργότερα δούλεψε και με τους Αμερικανούς, μάλιστα έζησε για χρόνια στο Λάνγκλεϊ… μεσοτοιχία με τη CIA. Ως εκ τούτου δικά του διλήμματα ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα.
Πάντως, ενώ νωρίτερα η Βεγγάζη είχε αναπτύξει δεσμούς με την Αθήνα, η κατάσταση μετά το 2023 και η πολύ προσεκτική προσέγγιση των Τούρκων προς τον Χαφτάρ και τους τρεις γιους βοήθησε στη διάνοιξη αυτών των διαύλων ανάμεσα στην Αγκυρα και τον ισχυρό άνδρα της Βεγγάζης. Οι επισκέψεις των στενών συνεργατών του Χαφτάρ στην Κωνσταντινούπολη για επαφές είναι γνωστές εδώ και αρκετούς μήνες. Η κορύφωση αυτών των επαφών ήρθε με την επίσκεψη του γιου του Χαφτάρ, αρχηγού του Στρατού Ξηράς των Ενόπλων Δυνάμεων της Ανατολικής Λιβύης, Σαντάμ Χαφτάρ, ο οποίος τον περασμένο Απρίλιο συναντήθηκε με τον υπουργό Αμυνας της Τουρκίας Γιασάρ Γκιουλέρ και τον αρχηγό του Στρατού Ξηράς της Τουρκίας Σελτσούκ Μπαϊρακτάρογλου. Είχαν προηγηθεί δημοσιεύματα στον τουρκικό Τύπο πως η Αγκυρα είχε ξεκινήσει να στέλνει οικονομική αλλά και στρατιωτική βοήθεια και στη Βεγγάζη, γεγονός που έφερε πιο κοντά τον Χαφτάρ. Πληροφορίες αναφέρουν ότι η Τουρκία έχει στείλει όπλα, μη επανδρωμένα αεροσκάφη αλλά και οικονομική βοήθεια στην Ανατολική Λιβύη, δίχως όμως να σταματήσει να παρέχει στήριξη, στρατό και οικονομική βοήθεια στην κυβέρνηση της Τρίπολης.
Βασικός στόχος της Αγκυρας είναι «η ενωμένη Λιβύη» για να μπορεί η Τουρκία να έχει επιρροή σε όλη τη χώρα. Για να επιτευχθεί ο στόχος της σύμπλευσης της Τρίπολης με τη Βεγγάζη έχουν γίνει πολλές προσπάθειες. Με την προσέγγιση του Χαφτάρ.
Ο στρατάρχης δεν είναι τυχαίο πρόσωπο, καθώς επί Ψυχρού Πολέμου είχε συνεργαστεί με τους Σοβιετικούς, αλλά αργότερα δούλεψε και με τους Αμερικανούς.
Ο δεύτερος βασικός στόχος της Τουρκίας είναι η ισχυροποίηση του τουρκολιβυκού μνημονίου που εγκρίθηκε από την Τρίπολη, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει επικυρωθεί από το κοινοβούλιο. Στην περίπτωση αυτή στην τουρκική πρωτεύουσα υποστηρίζουν ότι μια ενιαία χώρα, η Λιβύη, θα έχει συμφωνήσει με την Τουρκία για τις θαλάσσιες περιοχές ευθύνης, κάτι που θα ενισχύσει τη θέση της Αγκυρας, η οποία υποστηρίζει πως έχει οριστικοποιήσει τα δυτικά σύνορα της υφαλοκρηπίδας της στην Αν. Μεσόγειο.
Ο τρίτος στόχος της Τουρκίας θεωρείται πως είναι η συνεκμετάλλευση του φυσικού πλούτου της Λιβύης. Μαζί με την οριστικοποίηση του τουρκολιβυκού μνημονίου, η Τουρκία πιστεύει ότι μπορεί να πραγματοποιήσει σεισμικές έρευνες και γεωτρήσεις για την ανακάλυψη κοιτασμάτων αερίου και πετρελαίου στις θαλάσσιες περιοχές ευθύνης της Λιβύης.
Αναλυτές εκτιμούν πως η προσέγγιση της Αγκυρας με τον Χαφτάρ δεν πρέπει να εξεταστεί ανεξάρτητα από τις συγκλίνουσες θέσεις και απόψεις της Τουρκίας με την Ιταλία που το τελευταίο διάστημα προσπαθούν να έχουν σχέσεις συνεργασίας στη Λιβύη. Αναλυτές της γειτονικής χώρας αναφέρουν ότι η Ιταλία εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα διατηρούσε επαφές με τον στρατηγό Χαφτάρ, κάτι που ίσως βοήθησε και στην προσέγγιση της Τουρκίας με την κυβέρνηση της Βεγγάζης.
