Φόρτωση Text-to-Speech…
Αργά την περασμένη Κυριακή, έπειτα από αρκετές ώρες συζητήσεων σε διάφορα επίπεδα, ανάμεσα στην Αθήνα και στην Αγκυρα, έγινε αντιληπτό ότι η επικείμενη συνάντηση –στον αέρα έως τότε– ανάμεσα στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και στον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κινδύνευε να «τιναχθεί στον αέρα» λόγω των επιπλοκών που θα μπορούσε να έχει η έξοδος του ωκεανογραφικού «Πίρι Ρέις» στο κέντρο του Αιγαίου, δυτικά της Λέσβου και της Χίου. Η συνάντηση συμφωνήθηκε να γίνει τελικά την Τρίτη, 23 Σεπτεμβρίου, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, και βασικός στόχος είναι τα πράγματα απλά να μη χειροτερέψουν και οι δίαυλοι να παραμείνουν ανοιχτοί.
Για την Αθήνα, η ανησυχία δεν περιορίζεται στο ενδεχόμενο επιστροφής της έντασης στο πεδίο, αλλά αφορά και τη μεγαλύτερη εικόνα. Δύο ημέρες μετά το τετ α τετ με τον κ. Μητσοτάκη, ο πρόεδρος της Τουρκίας θα γίνει δεκτός (25/9) από τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, μάλιστα με τυμπανοκρουσίες, καθώς ο ίδιος ο πρόεδρος των ΗΠΑ ανακοίνωσε την επίσκεψη Ερντογάν. Οπως είναι αναμενόμενο, ο Ερντογάν θα πληρώσει υψηλό τίμημα (πολλά νέα αεροπλάνα Boeing για την Turkish Airlines), ελπίζοντας σε μια υπόσχεση για ξεμπλοκάρισμα του προγράμματος των F-35. Η Αθήνα παραμένει, βέβαια, πολύ καλά δικτυωμένη στο Κογκρέσο. Η υφυπουργός Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου είχε επαφές τις προηγούμενες ημέρες με στελέχη των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικανών, αλλά από την ελληνική πλευρά αναγνωρίζεται ότι η προσωπική σχέση Τραμπ – Ερντογάν έχει τη δική της δυναμική.
Διπλωματικές πηγές στην Αθήνα επεσήμαιναν ότι οι αναφορές Τραμπ σε συζητήσεις για τα F-35 δεν αποτελούν τίποτε άλλο πέρα από συνέχεια ήδη υφιστάμενων επαφών, οι οποίες λαμβάνουν χώρα από τότε που η Τουρκία αποβλήθηκε από το πρόγραμμα των F-35. Οι ίδιες πηγές υπενθύμιζαν ότι υπάρχουν δύο προβλέψεις στην αμερικανική νομοθεσία που απαγορεύουν την πώληση αμερικανικού αμυντικού υλικού στην Τουρκία: (α) Η απαγόρευση πώλησης F-35 για όσο η Τουρκία συνεχίζει να κατέχει τους S-400 και (β) οι κυρώσεις CAATSA στην τουρκική αμυντική βιομηχανία λόγω επίσης της κατοχής των S-400. Και υπογράμμιζαν ότι η επιστροφή στο πρόγραμμα των F-35 που απαγορεύεται με νόμο (όσο η Τουρκία κατέχει τους S-400) απαιτεί τη σύμπραξη του Κογκρέσου για την τροποποίηση του νόμου. Επίσης, τόνιζαν ότι με βάση όλα όσα φτάνουν στην Αθήνα από την Ουάσιγκτον, το ενδεχόμενο αυτό είναι μικρό, αφού σε όλες τις τακτικές τεχνικές συνομιλίες η τουρκική πλευρά δεν φαίνεται έτοιμη να απομακρύνει τους S-400 από το έδαφός της.
Ως προς την ατμόσφαιρα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ήταν ήδη επιβαρυμένη –σε σύγκριση πάντα με την πορεία που έχουν ακολουθήσει μετά τους σεισμούς του Φεβρουαρίου 2023 στη νοτιοανατολική Τουρκία και τη διαδικασία προσέγγισης που χαράχθηκε– λόγω των προσπαθειών της Αγκυρας να επηρεάσει και την Ανατολική Λιβύη για να κυρώσει το τουρκολιβυκό μνημόνιο, αλλά και να δελεάσει την Αίγυπτο σε κινήσεις που θα ακύρωναν την τμηματική οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ελλάδα το θέρος του 2020.
Η Αίγυπτος βρίσκεται σε εξαιρετικά επισφαλή κατάσταση, καθώς η οικονομία της έχει δεχθεί πλήγματα από τον συνεχιζόμενο πόλεμο και την αστάθεια στη Μέση Ανατολή, αλλά και την απώλεια συναλλάγματος λόγω της μείωσης της κίνησης στη διώρυγα του Σουέζ. Εξ ου και έχει αποδυθεί σε μια προσπάθεια να αυξήσει κατά το δυνατόν την εισροή κεφαλαίων.
Βέβαια, το ΔΝΤ και η Ε.Ε. αποτελούν από τους πιο σημαντικούς υποστηρικτές της αιγυπτιακής οικονομίας και είναι σχετικό το αν και πόσο οι Τούρκοι είναι σε θέση να επενδύσουν στη μεγάλη αραβική χώρα. Ενας επιπλέον παράγοντας που οδήγησε στην προσέγγιση Τουρκίας και Αιγύπτου είναι, εξάλλου, και η κατάσταση στη Γάζα.
Η Αθήνα για τα F-35 Διπλωματικές πηγές στην Αθήνα επεσήμαιναν ότι η επιστροφή στο πρόγραμμα των F-35 απαγορεύεται με νόμο, όσο η Τουρκία κατέχει τους S-400.
Για την τουρκική πλευρά οι κινήσεις αυτές θεωρούνται «αιτιολογημένες», ιδιαίτερα καθώς η Αγκυρα ουσιαστικά κινείται στην Ανατολική Μεσόγειο με βασικό γνώμονα την πάγια διπλωματική αντίληψή της, ότι τα δικαιώματα της Ελλάδας έξω από το Αιγαίο είναι εξ ορισμού περιορισμένα. Αυτή η εδραιωμένη αντίληψη εξηγεί σε σημαντικό βαθμό και για ποιο λόγο στην Αγκυρα εκδηλώθηκε εκνευρισμός όταν η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε στην ανάρτηση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ).
Ο χάρτης που συνοδεύει τον ΘΧΣ αποτυπώνει για πρώτη φορά τα απώτατα δυνητικά όρια επήρειας των ελληνικών θαλάσσιων ζωνών και για την Αγκυρα η κίνηση αυτή εξελήφθη ως παραβίαση του πνεύματος της Διακήρυξης των Αθηνών, που για την Τουρκία λογίζεται ως κείμενο το οποίο προβλέπει μορατόριουμ σε οτιδήποτε βρίσκεται σε –κατά την άποψή της– «αμφισβητούμενα» ύδατα.
Η άσκηση και το μήνυμα
Προφανώς, λόγω και αυτού του κλίματος καχυποψίας για την κατάσταση που επικρατεί στην Αγκυρα, αποφασίστηκε και διεξήχθη ταχέως την περασμένη Τετάρτη άσκηση με τη συμμετοχή του συνόλου του στόλου του Πολεμικού Ναυτικού, αλλά και σημαντικών αεροπορικών δυνάμεων από τον Εβρο έως το Καστελλόριζο, προκειμένου να εκπεμφθεί και το μήνυμα ότι η Αθήνα παραμένει μεν προσηλωμένη στην ανάγκη για «ήρεμα νερά», αλλά δεν επαναπαύεται.
Ο παρ’ ολίγον εκτροχιασμός λόγω «Πίρι Ρέις» προς το παρόν υπενθύμισε τα ανυπέρβλητα προβλήματα της ελληνοτουρκικής σχέσης και για λίγο έδιωξε την προσοχή από την υπόθεση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου (Great Sea Interconnector – GSI), η οποία έχει μετατραπεί σε σημείο τριβής ανάμεσα στη Λευκωσία και στην Αθήνα και, κυρίως, στις Βρυξέλλες. Η προσοχή από την Ε.Ε. δεν είναι απαραιτήτως αρνητική για το μέλλον του GSI, αφού είτε οι έρευνες της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας οδηγήσουν σε κάποιο αποτέλεσμα είτε όχι, θα φέρουν τις Βρυξέλλες αναγκαστικά πιο μέσα στο πρόβλημα. Και με δεδομένη τη στάση που έχει κρατήσει έως τώρα η Τουρκία, οι πιθανές λύσεις στο αδιέξοδο παραμένουν δύο:
Πρώτον, να ζητηθεί η άδεια (δηλαδή η έκδοση NAVTEX από την Αττάλεια), αλλά και η Τουρκία να δεχθεί να την εκδώσει. Και, δεύτερον, να συμφωνηθεί (με σοβαρό οικονομικό κόστος) η αναχάραξη της πορείας του καλωδίου, το οποίο –όπως είναι γνωστό– έχει ήδη ξεκινήσει να παράγεται. Σε κάθε περίπτωση, η Αγκυρα επιθυμεί να εμφανιστεί ότι θέτει τους όρους και τις προϋποθέσεις για οτιδήποτε συμβαίνει ανάμεσα στα ανοιχτά της Πάφου και τη γραμμή που ξεκινάει από τη Ρόδο και φθάνει μέχρι τα ανατολικά της Κρήτης.
