Παρά την αναγνώριση της γεωπολιτικής και στρατηγικής σημασίας της Τουρκίας για την Ευρωπαϊκή Ενωση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε σήμερα να επαναλάβει ότι δεν μπορεί να επανεκκινήσει η διαδικασία προσχώρησης της Αγκυρας στο ευρωπαϊκό μπλοκ, επικαλούμενο ως αιτία μεταξύ άλλων τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση της κυβέρνησης Ερντογάν.
Οι ευρωβουλευτές ζητούν από την Τουρκία σοβαρή δέσμευση έναντι των συνομιλιών για την επίλυση του Κυπριακού, ενώ παράλληλα επισημαίνουν ότι η Αγκυρα εξακολουθεί να παραβιάζει την κυριαρχία Ελλάδας και Κύπρου μέσω της προώθησης του δόγματος της «γαλάζιας πατρίδας».
Με έκθεση, που εγκρίθηκε σήμερα στην ολομέλεια με 367 ψήφους υπέρ, 74 κατά και 188 αποχές, το Ευρωκοινοβούλιο λέει «όχι» στην επανέναρξη των διαπραγματεύσεων Ε.Ε. – Τουρκίας, αν και αναγνωρίζει τις δημοκρατικές και φιλοευρωπαϊκές προσδοκίες μεγάλου μέρους της τουρκικής κοινωνίας.
Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του εισηγητή της έκθεσης, του Ισπανού ευρωβουλευτή Νάτσο Σάντσεθ Αμορ, που επισήμανε ότι «ακούμε συνεχώς από τις τουρκικές Αρχές για την υποτιθέμενη δέσμευσή τους να προσχωρήσουν στην Ε.Ε. και για το πόσο σημαντικό είναι για εμάς να δώσουμε νέα πνοή σε αυτήν τη διαδικασία λόγω της ασφάλειας και της γεωπολιτικής, αλλά κάνουν λάθος. Η ιδιότητα του μέλους αφορά τη δημοκρατία και όσο περισσότερο προωθούν ένα πλήρως αυταρχικό μοντέλο (όπως παρατηρήθηκε πρόσφατα με τη σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου) τόσο περισσότερο απομακρύνονται από την ιδιότητα του μέλους της Ε.Ε.»
Σύμφωνα με την έκθεση, η τουρκική κυβέρνηση δεν κατόρθωσε να αντιμετωπίσει θεμελιώδεις δημοκρατικές ελλείψεις. Επισημαίνεται παράλληλα η αυξανόμενη στροφή εντός της Ε.Ε. προς «ένα διαφορετικό πλαίσιο για τη σχέση, η οποία ενδέχεται να αποβεί εις βάρος της ενταξιακής διαδικασίας».
Πάντως, το Ευρωκοινοβούλιο παροτρύνει την τουρκική κυβέρνηση και τα θεσμικά όργανα και τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να συνεχίσουν να εργάζονται, πέρα από την τρέχουσα παγωμένη ενταξιακή διαδικασία, προς μια στενότερη, πιο δυναμική και στρατηγική εταιρική σχέση, με ιδιαίτερη έμφαση στη δράση για το κλίμα, την ενεργειακή ασφάλεια, τη συνεργασία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την περιφερειακή σταθερότητα.
Παράλληλα, οι ευρωβουλευτές εκφράζουν βαθιά ανησυχία για τη συνεχιζόμενη επιδείνωση των δημοκρατικών προτύπων στην Τουρκία και για την αδιάκοπη καταστολή των επικριτικών φωνών. Καταδικάζουν τη σκληρή καταστολή των πρόσφατων ειρηνικών μαζικών διαδηλώσεων και τη δίωξη εκατοντάδων διαδηλωτών μέσω βιαστικών μαζικών δικών χωρίς αποδεικτικά στοιχεία.
Η προσχώρηση στην Ε.Ε. εξαρτάται από την εκπλήρωση των κριτηρίων της Κοπεγχάγης, τα οποία απαιτούν σταθερούς θεσμούς που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων, τις καλές σχέσεις γειτονίας, τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου και την ευθυγράμμιση με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της Ε.Ε. Τα κριτήρια αυτά είναι απόλυτα και δεν γίνεται να υπόκεινται σε συναλλακτικές στρατηγικές παραμέτρους και διαπραγματεύσεις, ενώ η αναγνώριση όλων τα κρατών-μελών συνιστά απαραίτητη συνιστώσα της ενταξιακής διαδικασίας, αναφέρει η έκθεση.
Το κείμενο αποτυπώνει τη λύπη του Κοινοβουλίου για το τουρκικό casus-belli για τα ελληνικά χωρικά ύδατα, αλλά και για το γεγονός ότι η Τουρκία εξακολουθεί να παραβιάζει την κυριαρχία Ελλάδας και Κύπρου, μεταξύ άλλων μέσω της προώθησης του δόγματος της καλούμενης «γαλάζιας πατρίδας». Καλεί την Τουρκία να σεβαστεί τα κυριαρχικά δικαιώματα που ορίζει το ενωσιακό και το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, η οποία αποτελεί μέρος του κεκτημένου της Ε.Ε., καταδικάζοντας ταυτόχρονα το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Αναφορικά με το Κυπριακό, το Κοινοβούλιο ζητά σοβαρή εκ νέου δέσμευση και πολιτική βούληση για ειρηνικές διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, ενώ χαιρετίζει την επανέναρξη των άτυπων συνομιλιών στις 18-19 Μαρτίου 2025 και τη νέα δέσμη μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Επαναβεβαιώνει σθεναρά την άποψή του ότι η μόνη λύση στο Κυπριακό είναι μια δίκαιη, ολοκληρωμένη, βιώσιμη και δημοκρατική διευθέτηση, στο συμπεφωνημένο πλαίσιο του ΟΗΕ, στη βάση μιας δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας με ενιαία διεθνή νομική προσωπικότητα, ενιαία κυριαρχία, ενιαία ιθαγένεια και πολιτική ισότητα, όπως ορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και με τις αρχές και αξίες στις οποίες εδράζεται η Ενωση. Οι ευρωβουλευτές καταδικάζουν παράλληλα σειρά παράνομων ή/και μονομερών ενεργειών της Τουρκίας, μεταξύ άλλων σε συνάρτηση με την πρόσφατη παράνομη επίσκεψη του προέδρου Ερντογάν στα κατεχόμενα, την πράσινη γραμμή, τα Βαρώσια, τα δικαιώματα της τουρκοκυπριακής κοινότητας αλλά και των εγκλωβισμένων Ελληνοκυπρίων, τις ελληνοκυπριακές περιουσίες στα κατεχόμενα και την έρευνα για τους αγνοούμενους της τουρικής εισβολής στην Κύπρο.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επαναλαμβάνει τη σημασία της συνεργασίας της Τουρκίας για τη διαχείριση μεταναστευτικών ροών, καλώντας την Κομισιόν να διασφαλίσει διαφάνεια στην κατανομή των κονδυλίων και εκφράζοντας ανησυχία για τις αναφορές που υπάρχουν για σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε χρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε. κέντρα κράτησης στην Τουρκία. Σημειώνει, δε, με ανησυχία ότι τα τελευταία χρόνια καταγράφεται συνεχής αύξηση των αιτήσεων ασύλου στην Κυπριακή Δημοκρατία και υπενθυμίζει την υποχρέωση της Τουρκίας να λάβει όλα τα αναγκαία σχετικά μέτρα για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης, ιδίως προς την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και να εφαρμόσει τη σχετική συμφωνία επανεισδοχής και για την Κύπρο.
Το Κοινοβούλιο εξακολουθεί, ωστόσο, να αναγνωρίζει και να επικροτεί τις δημοκρατικές και φιλοευρωπαϊκές προσδοκίες της πλειονότητας της τουρκικής κοινωνίας (ιδίως μεταξύ των νέων της Τουρκίας), τονίζοντας ότι οι προσδοκίες αυτές αποτελούν μείζονα λόγο για να διατηρηθεί ζωντανή η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας.
Οι ευρωβουλευτές αναγνωρίζουν τη στρατηγική και γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας, καθώς και την αυξανόμενη παρουσία και επιρροή της σε τομείς ζωτικής σημασίας για τη διεθνή ασφάλεια, όπως η περιοχή του Εύξεινου Πόντου, η Ουκρανία και η Μέση Ανατολή. Η Τουρκία είναι στρατηγικός εταίρος και σύμμαχος του ΝΑΤΟ, αλλά και μια χώρα με την οποία η Ε.Ε. διατηρεί στενές σχέσεις στους τομείς της ασφάλειας, του εμπορίου, της οικονομίας και της μετανάστευσης, προσθέτουν. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να διατηρηθεί εποικοδομητικός διάλογος και να εμβαθυνθεί η συνεργασία σε τομείς αμοιβαίου στρατηγικού ενδιαφέροντος. Ωστόσο, η δημοκρατική οπισθοδρόμηση και η μη ευθυγράμμιση με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της Ε.Ε. δεν ευνοούν την πρόοδο, προειδοποιούν οι ευρωβουλευτές, σημειώνοντας επίσης με ανησυχία ότι η Τουρκία έχει ζητήσει να καταστεί μέλος των BRICS+, ενώ εξετάζει το ίδιο για τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) και δείχνει αυξανόμενο ενδιαφέρον για ένα εναλλακτικό πλαίσιο εταιρικής σχέσης με την Ε.Ε., το οποίο είναι θεμελιωδώς ασύμβατο με τη διαδικασία προσχώρησης.
