Το ελληνικό κράτος χαρακτηρίζεται από στατικότατα και αναποτελεσματικότητα με που και που λαμπερές εξαιρέσεις. Ομως στο εξωτερικό, και ιδιαίτερα στην Αμερική, η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη και οι ριζικές πολίτικες αλλαγές επηρεάζουν σημαντικά την άμεση περιοχή της Ελλάδας και την ίδια. Θα ήταν ευφημισμός να πούμε ότι η Ελλάδα έχει μείνει πίσω διπλωματικά. Πιο σωστά, η Ελλάδα εισπράττει καθημερινά διπλωματικές καρπαζιές. Και το τραγικό είναι ότι οι πιο πολλές από τις διπλωματικές ήττες της Ελλάδας κάθε άλλο πάρα αναπόφευκτες είναι.
Δυστυχώς, έχουμε γείτονα που θέλει να φτιάξει χαλιφάτο με τα σύνορα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ετσι καταλαμβάνει με τα όπλα τη Συρια και σημαντικά κομμάτια της Κύπρου και Αρμενίας και παρεμβαίνει με στρατιωτική δύναμη στο Ιράκ, Κουρδιστάν, και Λιβύη, και με συχνές απειλές προς την Ελλάδα, Ισραήλ, Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία και αλλού. Το γεγονός ότι η Τουρκία απειλεί σχεδόν όλες τις όμορες της χώρες (και όχι μόνο) δίνει μια διπλωματική ευκαιρία στην Ελλάδα να συντονιστεί με αυτές για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την κοινή απειλή. Αντί γι’ αυτό, η Ελλάδα έκανε το ακριβώς αντίθετο. Απάντησε με τη «διακήρυξη των Αθηνών» που υποβαθμίζει τις απειλές της Τουρκίας και διακηρύσσει το τεράστιο ψέμα ότι δεν έχει η Ελλάδα μεγάλες διαφορές με την Τουρκία. Αυτό έχει υπονομεύσει τις μετέπειτα προσπάθειες τις Ελλάδας να πείσει την ΕΕ και τις ΗΠΑ να μην εξοπλίσουν περαιτέρω την Τουρκία, και η Ε.Ε. να μην αγοράσει όπλα από την Τουρκία. Εύλογα η Αμερική και η Ε.Ε. ρωτούν «γιατί όχι;» αφού επίσημα η Ελλάδα έχει δηλώσει ότι οι σχέσεις της με την Τουρκία είναι σχεδόν τέλειες.
Η Ελλάδα φαίνεται να φοβάται την παρούσα κυβέρνηση των ΗΠΑ και προσπαθεί να «πετάει κάτω από το ραντάρ» μην και φάει κατραπακιά από τον Τραμπ. Φυσικά ήταν λάθος να βρίσκεται προεκλογικά το ελληνικό κράτος κοντά μόνο στους Δημοκρατικούς, αλλά, ότι κι αν έγινε στο παρελθόν, πρέπει να βρει τρόπους να δουλεύει αρμονικά με την κυβέρνηση Τραμπ. Και προφανώς δεν γίνεται μια χώρα και μάλιστα σε ευαίσθητη περιοχή να είναι μουγκή η να «πετάει κάτω από το ραντάρ».
Τι χρειάζεται να γίνει
Πρώτα από όλα, το ΥΠΕΞ χρειάζεται να αρχίσει να μιλάει για τις ελληνικές θέσεις. Και δεν εννοώ να βγάζει ανακοινώσεις τύπου «το δίκιο είναι με το μέρος μας» για εσωτερική κατανάλωση. Πρέπει να καταλάβει ποιο είναι το ακροατήριο του στο εξωτερικό και να μην αφήνει τις επεκτατικές δηλώσεις του αφηνιασμένου Ερντογαν να μείνουν αναπάντητες.
Δεύτερο, πρέπει να έχει επαγγελματίες λομπίστες (όχι Έλληνες η Ελληνοαμερικανούς) στις ΗΠΑ και στην Ε.Ε. που θα βοηθήσουν να ακουστούν οι ελληνικές θέσεις στο Κογκρέσο, στον Λευκό Οίκο, στις εφημερίδες, στις δεξαμενές σκέψεις, στην Κομισιόν, στο Ευρωκοινοβούλιο, κλπ. Οι Ελληνοαμερικάνικες οργανώσεις κάνουν καλή δουλειά αλλά δεν μπορούν να αντικαταστήσουν το κρατικό λόμπι. Επιπλέον, αυτές οι οργανώσεις δεν μπορούν λόγω νομικών περιορισμών να δουλεύουν για την Ελλάδα και άλλωστε δεν έχουν ευρύτητα και ισχύ. Το σωστό είναι να δουλεύουν παράλληλα με το κρατικό ελληνικό λόμπι, όπως κάνουν και άλλα κράτη, με κορυφαίο παράδειγμα το Ισραήλ. Η δημιουργία και στήριξη ελληνικού κρατικού λόμπι στις ΗΠΑ και η υποστήριξη των ελληνοαμερικανικών οργανώσεων είναι τεράστιας σημασίας για την Ελλάδα, ιδιαίτερα στη σημερινή δύσκολη συγκυρία και δεδομένου του ρόλου των ΗΠΑ.
Τρίτο, η Ελλάδα πρέπει να καθορίσει την ελληνική ΑΟΖ σε όλη την ελληνική επικράτεια. Η σκληρή διαπραγμάτευση με την Τουρκία (πιθανώς με Αμερικανική διαιτησία) έρχεται πολύ σύντομα και αν πρώτα δεν έχουμε καθορίσει την ΑΟΖ μας σε όλη την επικράτεια θα βαδίζουμε στο ναρκοπέδιο της διαπραγμάτευσης χωρίς πυξίδα και χωρίς να έχουμε καλύψει τα νώτα μας. Όσο δεν έχουμε καθορίσει την Ελληνική ΑΟΖ και τα σύνορα της με την κυπριακή ΑΟΖ και την Λιβύη, θα έχουμε την παρακώληση της Τουρκίας σε κάθε μικρή ενέργεια μας όπως το να ποντίσουμε καλώδιο κοντά στην Κάσο, όσο και για τις εξορύξεις νότια της Κρήτης.
Τέταρτο, η Ελλάδα σαν το μόνο Ορθόδοξο κράτος στην περιοχή πρέπει να βοηθήσει στην Ε.Ε. και στις ΗΠΑ για την προστασία των ορθόδοξων χριστιανών της Μέσης Ανατολής και ιδιαίτερα της Συρίας που καταδιώκονται.
Πέμπτο, να ξεπεράσουμε την αναβλητικότητα και να κάνουμε συμφωνίες ακόμα κι αν δεν είναι 100% ότι επιθυμούμε. Με τη Λιβύη για την ΑΟΖ και με την Αίγυπτο για τη Μονή της Αγίας Αικατερίνης π.χ. θα μπορούσαμε να είχαμε συμφωνίες πριν δεκαετίες. Δεν το κάναμε και το πληρώνουμε τώρα.
Εκτο, χρειάζεται να επενδύσει η Ελλάδα στους Ελληνες της Αμερικής. Τα προξενεία ξέρουν μόνο αυτούς που πήγαν να δηλωθούν σε αυτά, δηλαδή ελάχιστους. Η επαφή του ελληνικού κράτους με την ομογένεια επαφίεται στην καλή θέληση των προξένων που έχουν ελάχιστο προσωπικό και χρήματα η σε γραφειοκρατικούς μηχανισμούς που κάνουν συνεδρία στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη αλλά οι Έλληνες του Σαν Φρανσίσκο η της Άτλαντα ούτε καν τους έχουν ακούσει. Χρειάζεται η Ελληνική ομογένεια πολιτιστικές και πολιτικές οργανώσεις για να μπορέσει να παίξει εθνικό ρόλο. Η Εκκλησία, ιδιαίτερα με τον Πατριάρχη όμηρο της Τουρκίας έχει σημαντικούς περιορισμούς και άλλωστε δεν είναι αυτή η δουλειά της.
Κλείνοντας, είναι προφανές ότι προτείνω το ΥΠΕΞ να βγει από την χειμερία νάρκη και να δουλέψει σκληρά. Είναι απαραίτητο στη σημερινή συγκυρία.
*Ο Νίκος Οικονομίδης είναι καθηγητής στο Stern School of Business, New York University.
