Λίγες μέρες μετά την ανταλλαγή των ομήρων, υπάρχουν αναφορές από περιοχές της Γάζας που παραμένουν υπό τον έλεγχο της Χαμάς, ότι η ομάδα συλλαμβάνει Παλαιστινίους που ενδέχεται να αντιτίθενται στην εξουσία της και προβαίνει σε εκτελέσεις στους δρόμους.
Μάλιστα το CNNi, σχολιάζει ότι όσο η Χαμάς παραμένει ο μόνος φορέας ασφάλειας για τον πληθυσμό της Γάζας, δεν υπάρχει ελπίδα για την ανοικοδόμηση της Γάζας ούτε για μια μακροπρόθεσμη ειρήνη.
Ο νέος χάρτης της Γάζας
Βάσει της συμφωνίας του Τραμπ για τη Γάζα, η πρώτη φάση διαιρεί την περιοχή, με τις ισραηλινές δυνάμεις να ελέγχουν περισσότερο από το ήμισυ του εδάφους και τη Χαμάς το υπόλοιπο.
Αυτή η οριοθέτηση υπογραμμίζεται με μια κίτρινη γραμμή και, σύμφωνα με το σχέδιο, θα παραμείνει ως έχει μέχρι να αντικαταστήσει τις ισραηλινές μονάδες μια προσωρινή διεθνής δύναμη ασφαλείας.
Αυτός ο νέος χάρτης αποτελεί μια τεράστια υποχώρηση της Χαμάς, κάτι που η οργάνωση δεν είχε ποτέ εξετάσει κατά τη διάρκεια των δύσκολων διαπραγματεύσεων για την κατάπαυση του πυρός και την απελευθέρωση των ομήρων.
Η έκβαση αυτή ανταποκρίνεται επίσης σε ένα από τα βασικά αιτήματα του Ισραήλ από την αρχή: Να διασφαλιστεί ότι η Χαμάς δεν θα μπορέσει ποτέ ξανά να ανασυγκροτηθεί δίπλα ή οπουδήποτε κοντά στα σύνορα του Ισραήλ.
Τι γίνεται στις περιοχές πάνω από την κίτρινη γραμμή
Σύμφωνα με την συμφωνία, ακόμα και στις περιοχές πάνω από την γραμμή η οργάνωση πρέπει να αφοπλιστεί και δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία με οποιαδήποτε ιδιότητα.
Αυτή την εβδομάδα, ο Τραμπ κατέστησε σαφές ότι προτίθεται να τηρήσει τη συμφωνία, προειδοποιώντας την Πέμπτη ότι αν η Χαμάς συνεχίσει να σκοτώνει ανθρώπους στη Γάζα, «δεν θα έχουμε άλλη επιλογή από το να εισβάλουμε και να τους σκοτώσουμε».
Εδώ είναι που ο δρόμος προς τα εμπρός γίνεται εξαιρετικά δύσκολος. Αυτό επειδή η Χαμάς δεν είναι απλώς μια οργάνωση που κρύβεται και σχεδιάζει επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει διασφαλίσει ότι δεν μπορεί να υπάρξει κανένας Παλαιστίνιος ανταγωνιστής της εξουσίας της.
Μαχητές της Χαμάς ετοιμάζονται να παραδώσουν ισραηλινούς ομήρους στον Ερυθρό Σταυρό στη Λωρίδα της Γάζας, στις 22 Φεβρουαρίου του 2025
(AP Photo/Abdel Kareem Hana)
Οι διαπραγματεύσεις με τη Χαμάς
Κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων, η Χαμάς διατηρούσε τρεις σταθερές απαιτήσεις που όπως τόνιζε έπρεπε να ικανοποιηθούν πριν απελευθερωθούν όλοι οι όμηροι:
– Οι ισραηλινές δυνάμεις έπρεπε να αποσυρθούν πλήρως από τη Γάζα.
– Η Χαμάς να παραμείνει η μόνη δύναμη ασφαλείας εντός της Γάζας.
– Το Ισραήλ να κηρύξει μόνιμη εκεχειρία, η οποία θα εγγυάται από τις ΗΠΑ.
Η Χαμάς δεν υποχώρησε ποτέ σε αυτές τις απαιτήσεις, χρησιμοποιώντας τους ομήρους ως μοχλό πίεσης για να εξασφαλίσει ότι θα παραμείνει στην εξουσία και θα της επιτραπεί να ανασυγκροτηθεί, ώστε τελικά να απειλήσει ξανά το Ισραήλ και τους πολίτες του — όπως οι ηγέτες της επανειλημμένα έχουν δεσμευτεί να κάνουν, ακόμη και μετά τις 7 Οκτωβρίου 2023.
Η Χαμάς απέρριψε κάθε πρόταση για μια στενή ισραηλινή περίμετρο στη Γάζα ή για προσωρινές δυνάμεις ασφαλείας, είτε από την Παλαιστινιακή Αρχή είτε από μια διεθνή δύναμη.
Η πρώτη εκεχειρία και οι τρεις φάσεις του σχεδίου Μπάιντεν
Δεδομένου αυτού του αδιεξόδου, οι ΗΠΑ, μαζί με την Αίγυπτο και το Κατάρ, ανέπτυξαν μια συμφωνία που αποσκοπούσε στο να σταματήσει ο πόλεμος και να επιστρέψουν όσο το δυνατόν περισσότεροι όμηροι, ακόμη και αν οι συνομιλίες για τις μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις για μια μόνιμη εκεχειρία θα συνεχίζονταν.
Οι τρεις φάσεις, σε γενικές γραμμές, ήταν οι εξής:
Φάση 1: Περιορισμένη αποχώρηση των Ισραηλινών και 42ήμερη εκεχειρία σε αντάλλαγμα για την απελευθέρωση όλων των γυναικών, των ηλικιωμένων ανδρών και των τραυματιών ομήρων που παραμένουν αιχμάλωτοι.
Φάση 2: Μια επακόλουθη διαπραγμάτευση κατά τη διάρκεια αυτών των 42 ημερών για τον καθορισμό των «όρων» για την πλήρη αποχώρηση του Ισραήλ και την απελευθέρωση όλων των εναπομείναντων ομήρων.
Φάση 3: Ανταλλαγή σορών και έναρξη πολυετούς προγράμματος ανοικοδόμησης της Γάζας με την υποστήριξη διεθνών δυνάμεων.
Η συμφωνία αυτή συνήφθη στις 15 Ιανουαρίου 2023 και οι όμηροι άρχισαν να απελευθερώνονται τρεις ημέρες αργότερα, γεγονός που ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν χαιρέτισε στην τελευταία ομιλία της προεδρίας του.
Η πρώτη φάση ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο, με την απελευθέρωση 33 ομήρων, αλλά οι διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό των όρων της δεύτερης φάσης και την απελευθέρωση των υπόλοιπων ομήρων δεν ξεκίνησαν ποτέ.
Η συμφωνία στη συνέχεια κατέρρευσε, εν μέρει επειδή η Χαμάς εκμεταλλεύτηκε την εκεχειρία για να ανακτήσει την εξουσία, βγαίνοντας από τα τούνελ της με στρατιωτικές στολές και επιδεικνύοντας με φρικιαστικό τρόπο τους ομήρους και ακόμη και το φέρετρο ενός ισραηλινού παιδιού μπροστά σε συγκεντρωμένο πλήθος. Για μια αρχική εκεχειρία που είχε ως στόχο να θέσει τις προϋποθέσεις για μια μακροπρόθεσμη ειρήνη, τέτοιες επιδείξεις κατέστρεψαν κάθε τέτοια ελπίδα.
Το Ισραήλ, με τη σειρά του, επανέλαβε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα, πιστεύοντας ότι η Χαμάς δεν ήταν διατεθειμένη να αποδεχτεί τους όρους που θα δικαιολογούσαν την πλήρη αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα, όπως απαιτούσε η δεύτερη φάση της συμφωνίας. Τους επόμενους έξι μήνες πραγματοποιήθηκαν μερικές από τις μεγαλύτερες ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις ολόκληρου του πολέμου, ενώ το καλοκαίρι σημειώθηκε μια άνευ προηγουμένου ανθρωπιστική κρίση.
Παλαιστίνιοι τοποθετούν τη σημαία της Παλαιστίνης στον γυρισμό προς τη Γάζα
EPA/HAITHAM IMAD/ ΑΠΕ ΜΠΕ
Παραμένει διχασμένη η Γάζα
Μέχρι πριν από ένα χρόνο ή ακόμα και πριν από δέκα μήνες, μία συμφωνία που θα δίνει τον έλεγχο μεγάλου μέρους της Γάζας στον ισραηλινό στρατό ήταν αδύνατη. Η Χαμάς πλέον έχει υποχωρήσει σε όλα τα αιτήματα της.
Αυτό οφείλεται στην αυξανόμενη πίεση και στην αλλαγή της ισορροπίας δυνάμεων στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των θανάτων των πιο μαχητικών ηγετών της Χαμάς στη Γάζα, της ήττας της Χεζμπολάχ στο Λίβανο, της περιθωριοποίησης του Ιράν μετά τον 12ήμερο πόλεμο αυτό το καλοκαίρι και της νέας και ελπιδοφόρας συναίνεσης που προέκυψε στην περιοχή, καλώντας τη Χαμάς να παραδώσει την εξουσία.
Η Χαμάς έχει πλέον απελευθερώσει όλους τους ζωντανούς ομήρους και έχει παραχωρήσει στον Ισραήλ τον έλεγχο μεγάλου μέρους της Γάζας, με την προϋπόθεση ότι μια διεθνής δύναμη ασφαλείας θα έρθει τελικά σε αυτές τις περιοχές και θα αντικαταστήσει τους Ισραηλινούς.
Είναι η πρώτη φορά σε δύο δεκαετίες που η Χαμάς αναγνωρίζει ακόμη και την αρχή μιας εναλλακτικής δύναμης εντός της Γάζας εκτός από την ίδια. Αυτό ανοίγει την ευκαιρία για μια μελλοντική Γάζα χωρίς τη Χαμάς, αλλά μόνο αν αυτή η εναλλακτική δύναμη συσταθεί και αρχίσει να αναπτύσσεται τις επόμενες εβδομάδες και μήνες.
Μέχρι τότε, η Γάζα θα παραμείνει πιθανώς διχασμένη, με τη Χαμάς να ανακτά την εξουσία πάνω από την κίτρινη γραμμή και τις περιοχές κάτω από αυτήν να παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ακατοίκητες, έως ότου είναι έτοιμες να υποδεχθούν πολίτες που επιθυμούν και μπορούν να αποχωρήσουν από τον έλεγχο Χαμάς. Αυτή η ασταθής κατάσταση αναμένεται να παραμείνει για μήνες, δεδομένου του χρόνου που απαιτείται για τη δημιουργία μιας διεθνούς δύναμης ασφαλείας.
O αμερικανόςπρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ
(Foto AP/John McDonnell)
Μερικά μαθήματα από την ήττα του ISIS
Σε κάθε περίπτωση, οι ΗΠΑ πρέπει να προχωρήσουν δυναμικά με το σχέδιο, το οποίο περιλαμβάνει τη δημιουργία προσωρινών δυνάμεων ασφαλείας, πολιτικών δομών και ενός μακροπρόθεσμου σχεδίου ανασυγκρότησης.
Θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι περιοχές που δεν ελέγχονται από τη Χαμάς θα λάβουν επαρκή βοήθεια και προσωρινά καταλύματα, ώστε να ενθαρρυνθεί ο πληθυσμός να μετακομίσει μακριά από τη Χαμάς, μια διαδικασία που είναι απαραίτητη για να σπάσει η επιρροή της οργάνωσης στον πληθυσμό.
Κάτι αντίστοιχο έχει ξαναγίνει παρελθόν, μέσω μιας διεθνούς συμμαχίας για την ήττα του ISIS, απελευθερώνοντας σχεδόν 8 εκατ. πολίτες που ζούσαν υπό τον έλεγχο και την κυριαρχία του ISIS.
Αυτό επιτεύχθηκε με τη δημιουργία ασφαλών περιοχών και στη συνέχεια με το άνοιγμα διαδρόμων και την ενθάρρυνση των πολιτών να μετακινηθούν προς αυτές. Πρόκειται σαφώς για ένα δύσκολο έργο.
Ο αμερικανικός στρατός έχει αποστείλει ένα μικρό αριθμό στρατευμάτων στο Ισραήλ και την Αίγυπτο για να βοηθήσει στην επίβλεψη της εφαρμογής της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός και, εν τέλει, να καταστήσει εφικτή — από άποψη logistics, πληροφοριών και διοίκησης — την είσοδο της διεθνούς δύναμης στη Γάζα. Ο ρόλος των ΗΠΑ είναι κρίσιμος, αλλά τα αμερικανικά στρατεύματα δεν θα εισέλθουν στη Γάζα.
Μαζί με μια νέα δομή ασφάλειας, το Κατάρ, η Τουρκία και η Αίγυπτος πρέπει να συνεχίσουν να ασκούν πίεση στη Χαμάς ώστε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της και να δεσμευτεί για αφοπλισμό, ενώ άλλες χώρες πρέπει να παρέχουν βασικούς πόρους στους ανθρώπους που φεύγουν προς ασφαλέστερες περιοχές.
