Όταν το φώς της νύχτας πέφτει, όλοι οι άνρωποι τείνουμε να γινόμαστε πιο ευάλωτοι γνωστικά και
συναισθηματικά. Πολλές φορές περιμένουμε το βράδυ για να χαλαρώσουμε από τις δουλειές και τις
υποχρεώσεις όλης της ημέρας, όμως πολλές φορές νιώθουμε μάλλον το αντίθετο. Έχει συμβεί σε άτομα
που παθαίνουν κρίσεις πανικού κατά την ημέρα να πάθουν και την νύχτα, στον ύπνο τους, ξυπνώντας
τρομαγμένοι και αγχωμένοι. Σε άλλα άτομα μπορεί να μην τους έχει συμβεί ακόμη στον ύπνο, αλλά
φοβούνται να μην τους συμβεί.
Όταν ανησυχώ από πριν…
Το άγχος αναμονής συνιστά μία από τις πιο επώδυνες μορφές άγχους. Μοιάζει να φαντασιώνεται το
μυαλό και να κατασκευάζει ένα πιθανό επεισόδιο πανικού που μπορεί να του συμβεί, σαν να το
περιμένει, και αγχωνόμαστε προκαταβολικά για αυτό. Αυτό το άγχος διογκώνει την πιθανότητα στο
μυαλό μας να συμβεί ένα επεισόδιο την νύχτα.
Advertisment
Όταν αναμένω κάτι και αγχώνομαι κάνοντας προβλέψεις με το μυαλό τι θα συμβεί και τι θα κάνουμε αν
μας συμβεί, συμβαίνει για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από το άγνωστο. Για αυτό αγχωνόμαστε.
Δηλαδή για πράγματα που δεν είμαστε σίγουροι, δε μπορούμε να ελέγξουμε, δεν έχουμε τη δυνατότητα
να κάνουμε κάτι για αυτά. Αυτή η χαμηλή ανεκτικότητα στο αβέβαιο είναι που σέρνει μαζί της και την
ανάγκη ελέγχου. Όταν αρχίζει το άγχος, λοιπόν, και επειδή το ίδιο το σενάριο μιας νυχτερινής κρίσης
πανικού που μπορεί να μας πιάσει στον ύπνο μας ακούγεται τρομακτικό, γιατί αφορά μια περίοδο που το
σώμα, το μυαλό, η συνείδηση φεύγουν και αφηνόμαστε, άρα δεν ασκούμε κάποιον έλεγχο, εκεί ξεκινάει
και ένας φαύλος κύκλος συμπεριφορών με αποφυγές. Δηλαδή, κάνουμε πράγματα για να μειώσουμε την
πιθανότητα μια κρίση να μας πιάσει στον ύπνο.
Τι εξυπηρετούν οι συμπεριφορές ασφαλείας;
Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ασφάλεια να κοιμούνται με κάποιον άλλον δίπλα τους, πείθοντας τον
εαυτό τους ότι ακόμη και αν τους συμβεί κάτι δεν θα μείνουν μόνοι και βοήθητοι, άλλα άτομα
περιμένουν να ξημερώσει κρατώντας τον εαυτό τους απασχολημένο όλο το βράδυ με την ιδέα ότι η
ημερα σηματοδοτεί μεγαλύτερη ασφάλεια. Άλλα άτομα μπορεί να λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή που
να τους βοηθήσει να κοιμηθούν, ενώ άλλοι αλλάζουν τα ωράρια ύπνου τους προσπαθώντας να κοιμηθούν
μέσα στην ημέρα για να αντέξουν το βράδυ ξύπνιοι.
Καταλαβαίνουμε, όμως, ότι όλη αυτή η προσπάθεια φέρνει πολλές ανισορροπίες. Αλλάζουμε την
ευρυθμία του βιολογικού μας ρολογιού, δεν ξεκουραζόμαστε όπως πρέπει έτσι ώστε και το μυαλό και το
σώμα να λειτουργούν ορθά, αδυνατούμε να χαλαρώσουμε πραγματικά, το σώμα παραμένει σε
επαγρύπνιση λες και περιμένει μια απειλή συνεχώς πράγμα που διαωνίζει το άγχος, και φυσικά δεν μας
βοηθάει στο να προλάβουμε ή να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε κρίση πανικού ή άγχους πάθουμε τη
νύχτα.
Advertisment
Γιατί παθαίνουμε κρίση πανικού στον ύπνο μας;
Μπορεί να μην υπάρχει ξεκάθαρο αίτιο αλλά υπάρχουν παράγοντες που μπορεί ο καθένας για τον εαυτό
του να αναλογιστεί:
~Σημαντικοί στρεσογόνοι παράγοντες: Μήπως το τελευταίο διάστημα βιώνετε σημαντικές αλλαγές ή
έχετε κατακλυστεί από άγχη; Τα οικογενειακά προβλήματα, τα οικονομικά, ένα διαζύγιο, μια μετάβαση ή
αλλαγή στον τρόπο ζωής που αφορά εμάς ή αγαπημένο μας πρόσωπο, μπορεί να βιώνονται με έναν
αγχωτικό μή διαχειρίσιμο τρόπο και να μην μας αφήνουν να χαλαρώνουμε.
~Χρόνιο τραύμα: Υπάρχουν περιπτώσεις που οι κρίσεις πανικού ή και άγχους που συμβαίνουν στον ύπνο
μας να είναι αποτέλεσμα τραυματικών εμπειριών από το παρελθόν. Ο ύπνος είναι ένας αξιόπιστος
δείκτης για την ψυχική μας υγεία και μας στέλνει μηνύματα, όσο δυσάρεστα και αν είναι. Αν στο
παρελθόν έχουμε βιώσει κακοποιητικές σχέσεις, συγκρούσεις, φόβο, αστάθεια ή αίσθηση μη ασφάλειας
και αβοηθησίας μέσα στο σπίτι, αυτό μπορεί να καθρεφτίζεται και στον ύπνο, υποδηλώνοντας ότι ο εγκέφαλος πρέπει να είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει κάποια ενδεχόμενη απειλή ή φόβο που δύναται να
μας έρθει απρόβλεπτα.
~Γενικευμένο άγχος: Το γενικευμένο άγχος είναι αυτό που απλά λέμε ‘ανησυχώ για τα πάντα’. Μια
ανήσυχη προσδοκία και αρνητικά σενάρια προσανατολισμένα στο μέλλον. Αυτή η γενικευμένη ανησυχία
και ανάγκη για έλεγχο, πολλές φορές, είναι το υπόστρωμα που συσσωρεύει όλες τις αρνητικές σκέψεις,
όλες τις διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις που έχουμε για τον εαυτό μας και τους άλλους (πόσο υπεύθυνοι
είμαστε, πόσα πράγματα πρέπει να ελέγξω, τί πρέπει να αποδείξω στους άλλους), που κάποια στιγμή θα
ξεχειλίσουν και θα μεταμφιεστούν σε μια κρίση πανικού.
~Σε γενικές γραμμές, χρειάζεται να έχουμε υπόψην ότι οποιαδήποτε κρίση πανικού είτε συμβεί ημέρα
είτε νύχτα, συμβαίνει επειδή ο εγκέφαλος έχει αποκωδικοποιήσει και ερμηνεύσει κάτι ως απειλή, και
αυτή απειλή οδηγεί το σώμα σε όλα αυτά τα σωματικά συμπτώματα για να μας κινητοποιήσει να το
αντιμετωπίσουμε.
Για παράδειγμα, το τραύμα της αβοηθησίας θα μπορούσε να είναι μια απειλή. Αν έχω εξαρτημένες
σχέσεις, η μοναξιά θα μπορούσε να παρερμηνευτεί ως απειλή, η ανάγκη για αναγνώριση και επάρκεια θα
μπορούσε να σημαίνει το ίδιο και να μας ακολουθεί στα επαγγελματικά μας βήματα.
Επίσης, μια νυχτερινή κρίση πανικού συνήθως συμβαίνει στο 2~3 στάδιο του ύπνου, πριν το στάδιο
REM, που σημαίνει ότι ο εγκέφαλος δεν έχει εγκαταλείψει πλήρως την συνείδησή του και δεν μπορεί να
θεωρηθεί αποτέλεσμα κάποιου εφιάλτη ή άσχημου ονείρου που διαδραματίζονται στο στάδιο 4 του ύπνου
REM.
Πώς να το αντιμετωπίσω;
Είτε αντιμετωπίζετε κρίσεις πανικού κατά την ημέρα είτε την νύχτα, υπάρχει η σωστή βοήθεια και
καθοδήγηση από τον ειδικό που θα σας δέιξει τον τρόπο. Η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία θα
σας προσφέρει σημαντικά εργαλεία ώστε να γίνετε εσείς θεραπευτής του εαυτού σας στο πρόβλημά σας.
Αρχικά, κατανοούμε γιατί μια κρίση δεν είναι πρόβλημα, γιατί ο εγκέφαλος κάνει αυτήν την παρερμηνεία
στα σωματικά συμπτώματα, μαθαίνουμε να κάνουμε έκθεση στις σωματικές αισθήσεις που μας φοβίζουν
ώστε να μειωθεί ο φόβος αλλά και σε ερεθίσματα που μας αγχώνουν. Παρατηρούμε πότε μας πιάνει ο
πανικός, πότε αγχωνόμαστε. Προκειμένου να απελευθερωθούμε από το άγχος και τον πανικό είναι
σημαντικό να αρχίζουμε να αφήνουμε πίσω μας όλες αυτές τις παραπανίσιες αποφυγές που κάνουμε,
διότι ότι κάνουμε για να μην πάθουμε κρίση τόσο ενδυναμώνει τον φόβο ότι θα την πάθουμε.
Μπορεί να αλλάξουμε την ρουτίνα ύπνου, να μειώσουμε τις ασφάλειές μας γύρω από τον νυχτερινό ύπνο
και σιγά σιγά να μάθουμε να χαλαρώνουμε το βράδυ, να κοιμόμαστε, όπως κοιμόμασταν πριν εισβάλει ο
πανικός στη ζωή μας.
Στο τέλος, σαν συμπληρωματικό εργαλείο είναι οι τεχνικές χαλάρωσης και αναπνοής. Αυτες τις τεχνικές
πολλές φορές δεν ξέρουμε πως να τις κάνουμε και πότε είναι η σωστή στιγμή, αλλά η αλήθεια είναι ότι
αφού χτυπήσουμε τον πανικό στη ρίζα του και μάθουμε να διαχειριζόμαστε το άγχος μας τότε μπορούμε
να έχουμε και αυτό το εργαλείο. Οι αναπνοές δεν θα καταπολεμήσουν τον πανικό, αλλά βοηθάνε πιο
πολύ εμάς σε αγχωτικές στιγμές.
Κάθε κρίση είναι και μια προσωπική ιστορία, αρκεί να κατανοήσουμε ότι δεν μας σκοτώνει, ότι είναι μια
εγκεφαλική παρερμηνεία ερεθισμάτων και απειλών που δεν είναι πραγματικές, και πέρα από αυτά να
ανακαλύψουμε τί συμβολίζει ο πανικός για τον συναισθηματικό, γνωστικό και εσωτερικό μας κόσμο.
Αυτό το βίωμα άγχους/φόβου μπορεί να συμβολίζει και να αναπαράγει παλαιότερους ενδόμυχους
φόβους, που αν τους ξεκλειδώσουμε ο πανικός δεν θα είναι πια το πρόβλημα.
Ντελιοπούλου Παναγιώτα | Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Craske, M. G., & Tsao, J. C. (2005). Assessment and treatment of nocturnal panic attacks. Sleep medicine
reviews, 9(3), 173-184.
