Υπάρχουν άνθρωποι που υποστηρίζουν ότι ο πόλεμος του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία δεν υποκινείται από φόβους ή αυτοκρατορικές φιλοδοξίες, αλλά από την ασέβεια των άλλων χωρών. Η Ρωσία κάποτε ασκούσε εξουσία ως μία από τις δύο υπερδυνάμεις του κόσμου, αλλά έκτοτε έχει χάσει αυτό το καθεστώς. Γνωρίζει ότι έχει χάσει τον σεβασμό άλλων χωρών (ο Μπαράκ Ομπάμα απέρριψε την Ρωσία ως απλώς μια «περιφερειακή δύναμη») και ο πόλεμος της Ουκρανίας είναι ο τρόπος της να την ξανακερδίσει.
Αυτό που προκαλεί ίσως έκπληξη είναι ότι η στροφή του Ντόναλντ Τραμπ κατά της Ευρώπης έχει παρόμοια κίνητρα, επισημαίνει ο βρετανικός Guardian σε ανάλυσή του. Ο Πούτιν γνωρίζει ότι ο επιθετικός ρεβανσισμός του δεν θα κερδίσει την αγάπη για την Ρωσία μεταξύ των χωρών το σεβασμό ων οποίων λαχταρά. Αλλά αν δεν μπορεί να τον αγαπήσουν, ελπίζει τουλάχιστον να τον φοβούνται.
Ο Τραμπ θέλει να καταστρέψει τον κόσμο που έχτισαν οι ΗΠΑ
Με το ίδιο σκεπτικό, ο Τραμπ θέλει να διαταράξει μια κοινωνική τάξη που αντιμετωπίζει τον ίδιο και την κοσμοθεωρία του με περιφρόνηση. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ και οι αξιωματούχοι του τυγχάνουν σεβασμού από δικτάτορες και βασιλιάδες (αν και ίσως όχι από εκείνους των οποίων τον σεβασμό θέλουν περισσότερο – τον Πούτιν και τον Σι Τζινπίνγκ), αλλά ξέρουν ότι οι ηγέτες πολλών άλλων δημοκρατικών χωρών τούς κοιτάζουν υποτιμητικά.
Τώρα είναι η Αμερική που θέλει να λειτουργήσει ως «σπασίκλας», συντρίβοντας την υπάρχουσα ιεραρχία του σεβασμού, για να την αντικαταστήσει με έναν κόσμο που θα υποκύψει ανεπιφύλακτα στον Τραμπ. Η Ευρώπη, με την έμφαση που δίνει στο κράτος δικαίου και την πολυμέρεια, είναι το ισχυρότερο εναπομείναν παράδειγμα ενός ολόκληρου συστήματος κύρους και αξιών που η κυβέρνηση Τραμπ θέλει να καταστρέψει.
Η ειρωνεία είναι ότι οι ΗΠΑ έχτισαν τον κόσμο που ο Τραμπ σκοπεύει να κατεδαφίσει. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ουάσινγκτον ανέπτυξε μια νέα παγκόσμια φιλοδοξία. Οι Ρεπουμπλικάνοι και οι Δημοκρατικοί μοιράζονταν την πίστη ότι ένας κόσμος χτισμένος στις αμερικανικές αξίες θα ήταν καλύτερος για την Αμερική. Διακήρυξε ότι η δημοκρατία και το κράτος δικαίου ήταν τα ιδανικά με τα οποία έπρεπε να αξιολογηθούν οι χώρες.
Παρά την προφανή υποκρισία (οι ίδιες οι ΗΠΑ ενεργούσαν τακτικά με αντιφιλελεύθερους, αντιδημοκρατικούς τρόπους και προτιμούσαν να κρίνουν παρά να κρίνονται), αυτός ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της αμερικανικής «ήπιας δύναμης», της ικανότητάς της να επηρεάζει έμμεσα τον κόσμο μέσω του πολιτισμού και των αξιών. Άλλες χώρες θεωρούσαν τις ΗΠΑ ως πρότυπο προς μίμηση.
Η ΕΕ ενσωμάτωσε τις αξίες της φιλελεύθερης τάξης περισσότερο από τις ΗΠΑ
Η σύγχρονη Ευρώπη ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμα της παλαιάς τάξης. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ βοήθησαν στην ανοικοδόμηση των οικονομιών της Δυτικής Ευρώπης, προωθώντας την επιτυχία των φιλελεύθερων κομμάτων και συχνά υπονομεύοντας διακριτικά εκείνα που θεωρούσαν υπερβολικά αριστερά ή δεξιά.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ιστορικές ρίζες σε μια συμφωνία που δημιουργήθηκε για τον συντονισμό της αμερικανικής βοήθειας που διατέθηκε μέσω του σχεδίου Μάρσαλ. Καθώς μεγάλωνε, δημιούργησε ένα νέο καθεστώς για την Ευρώπη, βασισμένο στη συνεργασία μεταξύ των εθνών, τη σημασία του δικαίου και τη φιλελεύθερη δημοκρατία.
Μετά την κατάρρευση της σοβιετικής κυριαρχίας στην Ανατολική Ευρώπη, η ΕΕ επεκτάθηκε για να εντάξει χώρες στο νότο και την ανατολή της, με την προϋπόθεση ότι θα ενσωμάτωναν τις δημοκρατικές αρχές. Από πολλές απόψεις, η ΕΕ ενσωμάτωσε τις αξίες της φιλελεύθερης τάξης που δημιούργησαν οι ΗΠΑ περισσότερο από την ίδια την Αμερική.
Τώρα, η κυβέρνηση Τραμπ θέλει να διαλύσει την παλαιά τάξη και να την αντικαταστήσει με μια νέα, βασισμένη στην ισχύ και το εθνικό συμφέρον. Η νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας της κυβέρνησης διακηρύσσει ότι θέλει να «διατηρήσει την ασυναγώνιστη ‘ήπια δύναμη’ των Ηνωμένων Πολιτειών», αλλά πως ο δρόμος για να το επιτύχει αυτό περνά από την αναγνώριση της «εγγενούς μεγαλοσύνης και αξιοπρέπειας της Αμερικής». Ο Τραμπ καυχιέται ότι, επιτέλους, «η Αμερική είναι και πάλι ισχυρή και σεβαστή».
Γιατί ο Τραμπ στοχεύει την Ευρώπη;
Το πρόβλημα είναι πως αυτό προφανώς δεν είναι αλήθεια. Οι χώρες που εξακολουθούν να τηρούν τις φιλελεύθερες αξίες απολύτως δεν σέβονται τις ΗΠΑ του Τραμπ. Τον αντιμετωπίζουν σαν θυμωμένο, ασυνάρτητο μεθύστακα με μπαζούκα. Η αμερικανική ήπια δύναμη και η έμμεση επιρροή σε άλλες δημοκρατίες συρρικνώνονται.
Αυτό εξηγεί γιατί η στρατηγική εθνικής ασφάλειας του Τραμπ ξοδεύει τόση πολλή ενέργεια και δηλητήριο καταγγέλλοντας την Ευρώπη. Ακόμη και ενώ οι ΗΠΑ αρνούνται επιδεικτικά τη φιλοδοξία να αλλάξουν τον κόσμο, λένε ότι θέλουν να παρέμβουν στην Ευρώπη και να την μεταμορφώσουν.
Η Maga America θέλει να βοηθήσει τα ευρωπαϊκά κόμματα που ευνοεί – αλλά αυτή τη φορά είναι στην ακροδεξιά. Αντί να προωθήσει την ευρωπαϊκή συνεργασία, όπως έκαναν οι ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η κυβέρνηση Τραμπ ελπίζει τώρα να μετατρέψει τη δυσαρέσκεια στα νεότερα κράτη μέλη της ΕΕ σε «σφήνα» ενάντια στις φιλελεύθερες δημοκρατικές αξίες του μπλοκ, μετατρέποντας την Ευρώπη σε μια συλλογή κυρίαρχων εθνών – όλα έντονα εθνικιστικά και πολιτισμικά «λευκά».
Σε αυτό τον κόσμο, η Ευρώπη δεν θα ήταν πλέον εμπόδιο στην ιδεολογία του Maga. Η πρόκληση που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση Τραμπ είναι ότι απλά δεν έχει την ικανότητα ή την παγκόσμια φιλοδοξία να επιφέρει αυτή τη μεταμόρφωση.
Τραμπ και Πούτιν μοιράζονται την ίδια λαχτάρα για υπεροχή
Όπως και η Ρωσία, η κυβέρνηση θέλει σεβασμό, αλλά δεν έχει τη δύναμη να κάνει πολλά περισσότερα από το να λειτουργεί ως «σπασίκλας». Θέλει να διαμορφώσει περισσότερο την Ευρώπη, την ίδια στιγμή που θέλει να συνεργαστεί λιγότερο μαζί της, αποσύροντας τον ρόλο της ως εγγυητή του ΝΑΤΟ.
Η στρατηγική Τραμπ καταγγέλλει το «τεράστιο σύμπλεγμα στρατιωτικών, διπλωματικών, πληροφοριών και ξένης βοήθειας», που έχει στηρίξει τις παγκόσμιες φιλοδοξίες των ΗΠΑ, και κάνει ό,τι μπορεί για να το καταργήσει. Αλλά χωρίς αυτό το κόμπλεξ, δεν θα είναι σε θέση να αναδιαμορφώσει την Ευρώπη σύμφωνα με την εικόνα της.
Σίγουρα, η κυβέρνηση Τραμπ μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορες παρεμβάσεις για να τιμωρήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ προσπαθεί να βοηθήσει ακροδεξιά κόμματα στην εξουσία. Ήδη, αρνείται τη βίζα σε άτομα που έχουν ενεργήσει ως επαληθευτές γεγονότων και διαχειριστές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τους οποίους κατηγορεί ότι λογοκρίνουν δεξιές απόψεις και απειλεί την ΕΕ για την αμεροληψία της στη ρύθμιση υπηρεσιών όπως το X του Έλον Μασκ. Αλλά όπως δείχνει το παράδειγμα της Βραζιλίας – όπου οι προσπάθειες τιμωρίας αξιωματούχων και βοήθειας στον Ζαΐρ Μπολσονάρο απέτυχαν οικτρά – είναι πιθανό να βλάψει τους ιδεολογικούς συμμάχους της όσο και να τους βοηθήσει.
Εν ολίγοις, ο Ντόναλντ Τραμπ θέλει τα οφέλη του σεβασμού και της παγκόσμιας ήπιας δύναμης, γι’ αυτό κυνηγάει την Ευρώπη. Αλλά θέλει επίσης να περιορίσει τις δαπάνες των ΗΠΑ, μειώνοντας τις παγκόσμιες ικανότητές της και μετατρέποντας τη χώρα σε μια περιφερειακή δύναμη όπως η Ρωσία, η οποία επενδύει τις δυνάμεις της στο να εκφοβίζει τις χώρες της γειτονιάς της. Αλλά δεν μπορεί να έχει και τα δύο.
