«Ξεκάθαρη απάντηση στο τι είναι ευρωπαϊκό και τι όχι δεν υπάρχει», αναφέρει στην «Κ», σχολιάζοντας τη συζήτηση για το αν θα πρέπει να χρηματοδοτούνται όπλα αμιγώς ευρωπαϊκά, ο Σουηδός διπλωμάτης Γιόχαν Φρίσελ, υποδιευθυντής Πολιτικών Υποθέσεων και διευθυντής Πολιτικής Ασφαλείας του σουηδικού υπουργείου Εξωτερικών, ο οποίος βρέθηκε τις προηγούμενες ημέρες στην Αθήνα. Οπως λέει, έχει γίνει διαπραγμάτευση ήδη τρεις φορές, ενώ αναφέρει ως παράδειγμα τη σουηδική αμυντική βιομηχανία, η οποία ανήκει σε σημαντικό βαθμό σε βρετανικές και αμερικανικές εταιρείες. Τονίζει, ωστόσο, ότι επί της αρχής συμφωνεί με την ανάγκη η Ε.Ε. να μην επιδοτεί εταιρείες εκτός αυτής. Ως προς τη σχέση Ελλάδας – Σουηδίας, υπογραμμίζει ότι υπάρχει περιθώριο για συνεργασία στην αντιμετώπιση απειλών για υποθαλάσσιες υποδομές, όπως καλώδια και αγωγοί.
– Ενας χρόνος στο ΝΑΤΟ: Ποιες είναι οι προκλήσεις για τη Σουηδία;
– Σε καθαρά εθνικό επίπεδο, η ενσωμάτωση δεν συμβαίνει από τη μία μέρα στην άλλη. Ουσιαστικά, παρουσιάσαμε πώς θέλουμε να συμβάλουμε στις αποστολές αποτροπής του ΝΑΤΟ σε καιρό ειρήνης. Αυτή τη στιγμή έχουμε ένα τάγμα στη Λετονία, θέλουμε να είμαστε το κύριο έθνος-πλαίσιο για τις δυνάμεις εμπροσθοφυλακής στη Φινλανδία, συμμετέχουμε σε ναυτικές επιχειρήσεις στη Βαλτική Θάλασσα, θέλουμε να είμαστε μέρος της εναέριας αστυνόμευσης, αρχικά στην Πολωνία και με την πάροδο του χρόνου να συμβάλουμε στην άμυνα και την αποτροπή σε ολόκληρη την περιοχή του ΝΑΤΟ.
Συμφωνούμε με τη θεμελιώδη υπόθεση ότι τα χρήματα των φορολογουμένων της Ε.Ε. δεν πρέπει να καταλήγουν ως επιδοτήσεις σε κράτη που δεν ανήκουν σε αυτήν.
– Ποιες είναι οι γενικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει το ΝΑΤΟ αυτή τη στιγμή;
– Υπάρχουν δύο βασικές προκλήσεις. Η πρώτη είναι πώς επαναπροσδιορίζουμε τη διανομή της ευθύνης μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων. Ακούμε εδώ και 15 χρόνια την Ουάσιγκτον να λέει ότι θέλει να έχει μικρότερο ρόλο στην άμυνα της Ευρώπης και ότι η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει περισσότερες ευθύνες. Τώρα, με τον Τραμπ στη δεύτερη θητεία του, αυτό διατυπώνεται πιο ωμά και με μεγαλύτερη σοβαρότητα. Η Ελλάδα έχει επενδύσει στις αμυντικές δαπάνες της και πάντοτε λάμβανε σοβαρά υπόψη την εθνική της άμυνα. Χρειαζόμαστε ένα διάλογο μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων του ΝΑΤΟ για το πώς θα μειωθεί ο ρόλος των ΗΠΑ και θα αυξηθεί ο ρόλος των Ευρωπαίων. Ελπίζουμε ότι αυτή θα είναι μια ομαλή και ειλικρινής συζήτηση. Η δεύτερη πρόκληση είναι πώς θα διασφαλίσουμε την Ουκρανία μακροπρόθεσμα.
– Υπάρχει αυτή η συζήτηση για το εάν η Ε.Ε. πρέπει να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη αποκλειστικά ευρωπαϊκών όπλων και τεχνολογιών ή και αυτά που προέρχονται από τρίτα μέρη. Από την οπτική γωνία των περισσότερων Ευρωπαίων, αφορά κυρίως το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, αλλά υπάρχει και η Τουρκία. Ποια είναι η σουηδική οπτική γωνία;
– Αυτό το έχουμε ήδη διαπραγματευθεί 2-3 φορές. Εχουμε το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αμυνας (EDF), την Πρωτοβουλία Πυρομαχικών (EDIRPA) και τώρα έχουμε το Ευρωπαϊκό Επενδυτικό Πρόγραμμα Αμυνας (EDIP). Κάθε φορά κάνουμε την ίδια συζήτηση. Δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση στο τι είναι ευρωπαϊκό και τι όχι. Για παράδειγμα, εάν κατασκευάσατε ένα τεθωρακισμένο όχημα μεταφοράς προσωπικού, τα ελαστικά μπορεί να προέρχονται από την Ιρλανδία, η κεραία από το Μαρόκο και το πυροβόλο από τις ΗΠΑ. Αλλά το πυροβόλο από τις ΗΠΑ μπορεί να προέρχεται από χάλυβα κατασκευασμένο στη Γερμανία. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να κρίνει κανείς δίκαια τι είναι πραγματικά ευρωπαϊκό. Μεγάλο μέρος της αμυντικής βιομηχανίας της Σουηδίας ανήκει σε ιδιωτικές εταιρείες του Ηνωμένου Βασιλείου ή ιδιωτικές εταιρείες των ΗΠΑ. Στη Σουηδία έχουμε κοινές ιδιωτικές εταιρείες με τη Νορβηγία. Χρειαζόμαστε, λοιπόν, έναν ορισμό που να είναι εφαρμόσιμος. Συμφωνούμε με τη θεμελιώδη υπόθεση ότι τα χρήματα των φορολογουμένων της Ε.Ε. δεν πρέπει να καταλήγουν ως επιδοτήσεις σε κράτη που δεν ανήκουν σε αυτήν. Αλλά όταν κοιτάξετε τις λεπτομέρειες, θα πρέπει να βρείτε εφαρμόσιμους τύπους. Μια σουηδική βιομηχανία που «γεννήθηκε» στη Σουηδία, όλοι οι εργαζόμενοι είναι Σουηδοί, η έρευνα και η ανάπτυξη είναι σουηδική, πληρώνουν φόρους στη Σουηδία, πρέπει να επωφεληθούν από τα προγράμματα της Ε.Ε. Επομένως, όταν χρησιμοποιείτε την έννοια της αυτονομίας της Ε.Ε., της ανεξαρτησίας της Ε.Ε., πρέπει να το κάνετε έχοντας τη γνώση ότι δεν υπάρχει 100% πρόγραμμα της Ε.Ε.
Εχουμε κοινές απόψεις με την Ελλάδα
– Μπορεί η σκανδιναβική εμπειρία (Nordic Council) να βοηθήσει στη γεφύρωση των κενών μεταξύ Ε.Ε. και ΝΑΤΟ;
– Η Βόρεια Συνεργασία υπάρχει για όσο διάστημα η Ελλάδα είναι στο ΝΑΤΟ. Αυτή η ενότητα που φέρνουμε στο ΝΑΤΟ οι βόρειες χώρες δεν σημαίνει ότι είμαστε ένα «βόρειο μπλοκ». Εχουμε κάποιες λύσεις που λειτουργούν για εμάς και ενδεχομένως να λειτουργούν και για το ΝΑΤΟ. Για παράδειγμα, καλύπτουμε ολόκληρη την αρκτική περιοχή, η οποία ανοίγει καθώς οι πάγοι λιώνουν, αυξάνοντας την εμπορική κίνηση αλλά και τον κίνδυνο εντάσεων μεταξύ Ρωσίας, ΗΠΑ, Ευρώπης και Κίνας. Θέλουμε να διατηρήσουμε την αρκτική περιοχή σε χαμηλά επίπεδα έντασης, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε αφελείς.
– Θα μπορούσε η στάση των ΗΠΑ να οδηγήσει σε κατακερματισμό των πολιτικών της Ε.Ε.;
– Είναι δύσκολο να αναλύσουμε τις πολιτικές των ΗΠΑ. Υπάρχουν σήματα και αποφάσεις που ανατρέπονται. Πρέπει να περιμένουμε και να είμαστε προετοιμασμένοι για τα χειρότερα σενάρια. Υπάρχει μια τάση να επικρατεί διμερής αντί για πολυμερής συνεργασία. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ δηλώνει ότι θα παραμείνει στο ΝΑΤΟ και θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της. Προς το παρόν, είμαστε έτοιμοι να το πιστέψουμε, αλλά θα δούμε.
– Υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω συνεργασίας Ελλάδας – Σουηδίας;
– Βρισκόμαστε σε διαφορετικά μέρη, αλλά έχουμε κοινές απόψεις. Εξαρτιόμαστε από την ελευθερία της ναυσιπλοΐας, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή μας. Μπορούμε να μάθουμε πολλά από την ελληνική αμυντική στρατηγική, την οποία τώρα επανασχεδιάζουμε στη Σουηδία. Εχουμε επίσης παρόμοιες απόψεις για τον στρατηγικό ρόλο της Ε.Ε. Ενα πρόσφατο θέμα κοινού ενδιαφέροντος είναι η προστασία των υποθαλάσσιων υποδομών μας. Η Ελλάδα έχει καλώδια και αγωγούς μεταξύ των νησιών και της ηπειρωτικής χώρας, ενώ έχουμε παρόμοιο περιβάλλον στη Βαλτική Θάλασσα.
