Κάποτε ο Ζαΐρ Μπολσονάρου είχε δηλώσει ότι η προεκλογική του εκστρατεία για επανεκλογή του το 2022 δεν υπήρχε περίπτωση να τελειώσει με φυλάκισή του, παρά μόνο με θάνατο ή νίκη. Τελικά, έκανε λάθος. Ωστόσο, στη Βραζιλία, η Δεξιά δεν το βάζει κάτω.
Στις 11 Σεπτεμβρίου το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο (STF) της Βραζιλίας ψήφισε την καταδίκη του Μπολσονάρου για απόπειρα πραξικοπήματος και άλλα τέσσερα αδικήματα, επιβάλλοντας ποινή 27 ετών και 3 μηνών (με έφεση να εκκρεμεί). Είναι ο πρώτος πρώην πρόεδρος που καταδικάζεται για επίθεση στη δημοκρατία.
Υπενθυμίζεται ότι στις 8 Ιανουαρίου 2023, υποστηρικτές του Μπολσονάρου που αρνήθηκαν να αποδεχθούν την εκλογική του ήττα εισέβαλαν στο Κογκρέσο, το Ανώτατο Δικαστήριο και το προεδρικό μέγαρο.
Αφού απέτυχε να διαταράξει τις εκλογές του 2022 αμφισβητώντας το ηλεκτρονικό σύστημα ψηφοφορίας, οι συνεργάτες του κατέστρωσαν σχέδιο για τη δολοφονία του νικητή, Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, του αντιπροέδρου του, και του δικαστή Αλεξάντρε ντε Μοράες. Η απόπειρα πραξικοπήματος κατέρρευσε όταν δεν εξασφαλίστηκε επαρκής υποστήριξη από την ανώτατη στρατιωτική ηγεσία.
Δεν έπεισε τους δικαστές
Κατά τη διάρκεια της δίκης ο Μπολσονάρου και οι υφιστάμενοί του αποδέχθηκαν τις επιμέρους πράξεις για τις οποίες κατηγορούνταν, αλλά ισχυρίστηκαν ότι δεν συνιστούσαν πραξικόπημα. Ο δικηγόρος του Μπολσονάρου είπε ότι ο πελάτης του συζήτησε μόνο νόμιμες «εναλλακτικές» στην παράδοση της εξουσίας και ότι καμία συνομιλία δεν συνιστούσε στάση.
Υποστηρίκτρια του Μπολσονάρου διαδηλώνει υπέρ του πρώην προέδρου.
Οι δικαστές δεν πείστηκαν. «Η Βραζιλία λίγο έλειψε να επιστρέψει σε δικτατορία» επειδή ο Μπολσονάρου «δεν ξέρει να χάνει εκλογές», είπε ο Μοράες καθώς ψήφιζε υπέρ της καταδίκης. «Πιστεύει κανείς ότι το [να στερηθεί κανείς την πρόσβαση σε] μια πιστωτική κάρτα ή ο Μίκι Μάους θα αλλάξει την κρίση;» ρώτησε ο δικαστής Φλάβιο Ντίνο, καθώς κι εκείνος ψήφιζε υπέρ της καταδίκης, αναφερόμενος στις οικονομικές κυρώσεις και στις ταξιδιωτικές απαγορεύσεις που επέβαλε ο Ντόναλντ Τραμπ σε ορισμένους δικαστές του STF σε μια προσπάθεια να αποτραπεί η καταδίκη. «Η βραζιλιάνικη δημοκρατία δεν κλονίστηκε», είπε η δικαστής Κάρμεν Λούτσια, καθώς έριχνε την ψήφο που οριστικοποίησε την καταδίκη.
Δίκη ορόσημο με χιλιάδες Μπολσοναρικούς
Πρόκειται για μια δίκη ορόσημο, όπως υπογραμμίζει ο Economist. Η Βραζιλία έχει υποστεί πολλά πραξικοπήματα από την ανεξαρτησία της το 1822. Το πιο πρόσφατο έφερε μια στρατιωτική δικτατορία που κυβέρνησε από το 1964 έως το 1985 και σκότωσε εκατοντάδες ανθρώπους. «Ο Μπολσονάρου είναι δηλωμένος θαυμαστής εκείνου του καθεστώτος» λέει το δημοσίευμα.
Στη διάρκεια της δικαστικής περιπέτειας του Μπολσονάρου, χιλιάδες υποστηρικτές του, διαδηλώσεις σε πολλές πόλεις.
Διαδηλωτές στη Μπραζίλια, το Ρίο ντε Ζανέιρο και το Σάο Πάολο κυμάτιζαν βραζιλιάνικες σημαίες μαζί με ορισμένες αμερικανικές, ως νεύμα προς τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει χαρακτηρίσει τις δικαστικές διαδικασίες εναντίον του Μπολσονάρου «κυνήγι μαγισσών». Ο Τραμπ έχει επίσης επιβάλει υψηλούς δασμούς σε βραζιλιάνικα προϊόντα, καθώς και κυρώσεις σε δικαστές που προεδρεύουν της δίκης του Μπολσονάρου.
Ο γερουσιαστής Φλάβιο Μπολσονάρου, πρωτότοκος γιος του πρώην προέδρου, είπε στους υποστηρικτές που συγκεντρώθηκαν στην παραλία Κοπακαμπάνα, στο Ρίο ντε Ζανέιρο, ότι ο πατέρας του θα αντιμετωπίσει την κατάσταση «για να αποδείξει για άλλη μια φορά ότι δεν εγκαταλείπει τη Βραζιλία».
«Αυτό που σήμερα αποκαλούμε δικαιοσύνη είναι στην πραγματικότητα αδικία», δήλωσε ο 80χρονος Delorges Pavoni, που συμμετείχε στη διαδήλωση στη Μπραζίλια φορώντας μπλουζάκι με το σύνθημα: «Το 2026 θα ψήφιζα μόνο Μπολσονάρου».
Ο διάδοχος
Την ίδια στιγμή όμως ηγέτες κεντρώων και αντιπολιτευόμενων κομμάτων στο Κογκρέσο εργάζονται για ένα ευρύ σχέδιο αμνηστίας για όλους όσοι εμπλέκονται στο σχέδιο πραξικοπήματος, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του Μπολσονάρου.
«Η ιστορία έχει ήδη δείξει ότι η αμνηστία και η συγχώρεση είναι τα καλύτερα φάρμακα για την ειρήνευση της χώρας», δήλωσε πρόσφατα σε ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα ο κυβερνήτης του Σάο Πάολο, Ταρσίζιο ντε Φρέιτας, ένας από τους βασικούς υποστηρικτές της αμνηστίας. Σε δημόσιες δηλώσεις του δεσμεύτηκε για χάρη στον πρώην πρόεδρο «αν ήμουν πρόεδρος».
Ωστόσο, αυτές οι προσπάθειες του Φρέιτας θεωρούνται ευρέως ως κίνηση για να εξασφαλίσει τη στήριξη του πρώην ηγέτη σε ενδεχόμενη υποψηφιότητά του ως δεξιός υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του 2026, κάτι που ο Φρέιτας έως τώρα αρνείται.
Σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις, ζήτησε και έλαβε την ευλογία του πρώην ηγέτη να αναλάβει την υπόθεση της αμνηστίας, όπως αναφέρει το Reuters. Για πολλούς στη Μπραζίλια, έμοιαζε με άνθρωπο πρόθυμο να αυτοπροβληθεί ως διάδοχος.
Την Κυριακή 7 Σεπτεμβρίου είπε σε υποστηρικτές του Μπολσονάρου που συγκεντρώθηκαν στο Σάο Πάολο ότι προτεραιότητα είναι η ψήφιση νόμου για την απονομή χάρης στον πρώην πρόεδρο. «Υπάρχει μόνο ένας υποψήφιος για εμάς: ο Ζαΐρ Μεσσίας Μπολσονάρου», είπε. «Είμαστε εδώ για να απαιτήσουμε δικαιοσύνη».
Γυρίζουν σελίδα με απόστρατο υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων
Ωστόσο, πολλοί στη βραζιλιάνικη δεξιά είναι έτοιμοι να γυρίσουν σελίδα από τον Μπολσονάρου, όχι μόνο λόγω της καταδίκης, αλλά και για το γεγονός ότι ήδη δεν μπορεί να είναι υποψήφιος. Έτσι βλέπουν τον Φρέιτας ως την καλύτερη ελπίδα τους να ανακαταλάβουν την προεδρία στις εκλογές του 2026. «Ο καλύτερος υποψήφιος για να κερδίσει, αυτός με την πιο σίγουρη πορεία προς τη νίκη, είναι ο Ταρσίζιο», είπε ο βουλευτής Ζοζέ Ρότσα, που αποχώρησε από το δεξιό Φιλελεύθερο Κόμμα του Μπολσονάρου το 2022.
Πολλοί από την επιχειρηματική ελίτ της Βραζιλίας και από κεντροδεξιά κόμματα που θέλουν να αποχωρήσουν από τον συνασπισμό του αριστερού προέδρου Λουίς Ινάσιου Λούλα ντα Σίλβα βλέπουν στον Φρέιτας έναν υποψήφιο ικανό να επαναπροσδιορίσει τη διευρυνόμενη συντηρητική συμμαχία που αρχικά οικοδόμησε ο Μπολσονάρου. Ο Φρέιτας, πρώην μηχανικός του στρατού, έγινε γνωστός για την κατασκευή δημόσιων υποδομών όταν συμμετείχε στο υπουργικό συμβούλιο του Μπολσονάρου και για την ιδιωτικοποίησή τους ως κυβερνήτης. Έχει καλλιεργήσει την εικόνα του πραγματιστή διαχειριστή με μικρότερη έφεση στις ιδεολογικές μάχες.
Η βουλευτής Μπία Κίσις, από τις πλέον ένθερμες συμμάχους του πρώην προέδρου στη Μπραζίλια, είπε ότι ο Φρέιτας κάνει ό,τι απαιτείται για να προσεταιριστεί τη συμμαχία. «Με αυτή τη στάση, προφανώς διευρύνει τις πιθανότητές του να κερδίσει όσους είναι πραγματικά πιστοί στον πρόεδρο Μπολσονάρου», είπε.
Αντιδράσεις στην οικογένεια Μπολσονάρου
Αυτό έχει προκαλέσει σκεπτικισμό σε ορισμένους σκληροπυρηνικούς συμμάχους του Μπολσονάρου, μεταξύ των οποίων και μέλη της οικογένειάς του που έχουν δικές τους φιλοδοξίες. «Ο Ταρσίζιο μπορεί να είναι καλός υποψήφιος», είπε ο βουλευτής Εδουάρντο Μπολσονάρου, γιος του πρώην ηγέτη, σε συνέντευξη στον ειδησεογραφικό ιστότοπο Metropoles τον περασμένο μήνα, προσθέτοντας ωστόσο: «Πιστεύω ότι υπάρχει χώρος για να επιχειρήσουμε μια υποψηφιότητα πιο δεξιά». Ο ίδιος πρόβαλε τη δική του «αντισυστημική» υποψηφιότητα, σημειώνοντας ότι και ο αδελφός του, γερουσιαστής Φλάβιο Μπολσονάρου, θα μπορούσε επίσης να είναι υποψήφιος.
Αλλά ακόμη και μερικοί από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του πρώην προέδρου είναι έτοιμοι να ξεπεράσουν την πόλωση γύρω από την οικογένειά του, κλίνoντας προς τον Φρέιτας αντί για τη «νέα γενιά» των Μπολσονάρου. «[Ο Φρέιτας] έχει χάρισμα και είναι πιο λογικός», είπε η συνταξιούχος Ρίτα ντε Κάσια Βερζιάνι σε συγκέντρωση υπέρ του Μπολσονάρου στο Ρίο ντε Ζανέιρο την Κυριακή, τονίζοντας τα προτερήματα του κυβερνήτη. «Είναι ένας εξαιρετικός δεξιός πολιτικός».
Οι σύμμαχοι του Λούλα έσπευσαν να εκμεταλλευτούν την προοπτική εσωτερικών έριδων. «Ο Ταρσίζιο κάνει αυτή την κίνηση για να θάψει τον Μπολσονάρου εν ζωή και να αναδειχθεί ως εναλλακτική της δεξιάς», είπε ο βουλευτής Ζοζέ Γκιμαράες, επικεφαλής του συνασπισμού του Λούλα στη Βουλή. «Δεν υπάρχει καμία αλληλεγγύη προς τον Μπολσονάρου εκεί».
Αν και οι υποστηρικτές του Μπολσονάρου λένε το προηγούμενο Λούλα που αποφαλακίστηκε το 2021, είχε δημιουργήσει ελπίδες για ακύρωση της δίκης, μέσω μηχανισμού παρόμοιου με εκείνον, ωστόσο, η βαρύτητα των κατηγοριών εις βάρος του Μπολσονάρου και το βάρος των αποδεικτικών στοιχείων κατέστησαν κάτι τέτοιο απίθανο.
Αν και μια προεδρική χάρη από τον επόμενο πρόεδρο θα ήταν ο ευκολότερος τρόπος για να αποφύγει ο πρώην πρόεδρος οποιαδήποτε ποινή, ωστόσο και δεν θα του αποκαθιστούσε το δικαίωμα να θέσει υποψηφιότητα για δημόσιο αξίωμα.
