Η αναζωπύρωση της ακροδεξιάς και η επιρροή ηγετών όπως ο Ντόναλντ Τραμπ έχουν φέρει τη δημοκρατία σε επισφαλή θέση, προκαλώντας παραλληλισμούς με τους ιστορικούς αγώνες κατά του φασισμού και του ναζισμού. Για αυτό και τα συνδικάτα, ιστορικά, κομβικής σημασίας για τη διαφύλαξη των δημοκρατικών αρχών, καλούνται και πάλι να αντιμετωπίσουν αυτά τα κινήματα, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα της δημοκρατίας μέσω του κοινωνικού διαλόγου και της συλλογικής δράσης.
Τα θεμέλια της δημοκρατίας υπονομεύονται από τους δεξιούς λαϊκιστές και την ακροδεξιά, ενώ παράγοντες όπως η παραπληροφόρηση λόγω της τεχνολογίας και η κλιμάκωση των κοινωνικών ανισοτήτων συμβάλλουν στην εκτεταμένη αποξένωση και δυσαρέσκεια. Δεκαετίες νεοφιλελεύθερων πολιτικών έχουν διαλύσει τις κοινωνικές δομές, επιδεινώνοντας αυτές τις προκλήσεις.
Η διάβρωση της συνδικαλιστικής οργάνωσης, κατά την τελευταία δεκαετία, συνέβαλε στη διεύρυνση των ανισοτήτων στον πλούτο και στην κλιμάκωση της ανισότητας, ευνοώντας την ανάπτυξη της ακροδεξιάς
Τα πρόσφατα γεγονότα στις Ηνωμένες Πολιτείες υπογράμμισαν το πόσα εύθραυστα είναι τα δημοκρατικά συστήματα, τα οποία βασίζονται στην κοινωνική συναίνεση. Όταν αυτή η συναίνεση διασπάται και η πόλωση παίρνει διαστάσεις, δημιουργείται ένα άνοιγμα για την ακροδεξιά να εκμεταλλευτεί τα δημόσια παράπονα με το πρόσχημα του «λαϊκισμού».
Η ταχεία κλιμάκωση αυτών των γεγονότων καθιστά αναγκαία την απερίφραστη καταδίκη των εθνικιστικών, αυταρχικών, ακροδεξιών και νεοφασιστικών κινημάτων. Σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία, τα συνδικάτα είναι απαραίτητα, υπογραμμίζει το Social Europe.
«Οι θεσμοί είναι αυτοί που μας βοηθούν να διατηρήσουμε την αξιοπρέπεια»
Μια υγιής δημοκρατία ευδοκιμεί με τη συμμετοχή και τη μετριοπάθεια, ενώ υποκύπτει στην άγνοια, τη στέρηση, την απάθεια και την απομόνωση. Το δημοψήφισμα για το Brexit κατέδειξε τους κινδύνους της παραπληροφόρησης, που οδηγούν σε δυνητικά λυπηρές επιλογές. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ποικίλες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των επιστημόνων, της κοινωνίας των πολιτών, των γυναικών, των μειονοτήτων και των πρώην ομοσπονδιακών υπαλλήλων, αντιτίθενται ενεργά στην επιρροή του Τραμπ και των συμμάχων του.
Η συμμετοχή, η οποία επιτυγχάνεται μέσω οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, ιδρυμάτων και συνδικάτων, είναι υψίστης σημασίας. Η έρευνα των βραβευμένων με Νόμπελ, Ντάρεν Ατσέμογλου και Σάιμον Τζόνσον, αναδεικνύει τη διάκριση μεταξύ των «περιεκτικών» θεσμών, οι οποίοι προωθούν τη συμμετοχή, και εκείνων που συγκεντρώνουν την εξουσία και τον πλούτο.
Το βιβλίο του Αμερικανού ιστορικού Timothy Snyder «On Tyranny. 20 Lessons from the 20th Century» (Για την τυραννία. 20 μαθήματα από τον 20ο αιών) ατονίζει τη σημασία της υπεράσπισης των θεσμών. Όπως υποστηρίζει, «οι θεσμοί είναι αυτοί που μας βοηθούν να διατηρήσουμε την αξιοπρέπεια. Πέφτουν ο ένας μετά τον άλλον, αν δεν υπερασπιστούμε τον καθένα από την αρχή. Επιλέξτε λοιπόν έναν θεσμό που σας ενδιαφέρει – ένα δικαστήριο, μια εφημερίδα, έναν νόμο, ένα εργατικό συνδικάτο – και πάρτε το μέρος του».
Οι συνδικαλιστές είναι πιο πιθανό να έχουν φιλοδημοκρατικές απόψεις
Η σοβαρότητα της κατάστασης στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπογραμμίζεται από την πρόσφατη μετεγκατάσταση του ιστορικού, Τίμοθι Σνάιντερ, από το πανεπιστήμιο Γέιλ στο πανεπιστήμιο του Τορόντο στον Καναδά.
Η συλλογική λήψη αποφάσεων τείνει να αποδίδει προοδευτικά πολιτικά αποτελέσματα. Η Ιρλανδή νομική εμπειρογνώμονας Seanna Glennon παρατηρεί, ότι η ιρλανδική εμπειρία έχει «αποδείξει πως οι απλοί πολίτες είναι πολύ ικανοί να ασχοληθούν με πολύπλοκα συνταγματικά και πολιτικά ζητήματα και να κάνουν καλά αιτιολογημένες και λογικές προτάσεις για μεταρρυθμίσεις».
Τα συνδικάτα, όπως και η δημοκρατία, αντιμετωπίζουν προκλήσεις, αλλά εδράζονται στη λογοδοσία. Πρωταρχική αποστολή τους είναι να προωθούν τα κοινά συμφέροντα των μελών τους, των εργαζομένων και των οικογενειών, εξασφαλίζοντας ευνοϊκές συνθήκες απασχόλησης και διαβίωσης. Οι δραστηριότητές τους εκτείνονται πέρα από τους χώρους εργασίας.
Η συλλογική δράση είναι ζωτικής σημασίας. Η συνδικαλιστική οργάνωση στο χώρο εργασίας παρέχει στα άτομα εμπειρία δημοκρατίας και αλληλεγγύης από πρώτο χέρι. Οι συνεργατικές προσπάθειες στο πλαίσιο διαφορετικών συνδικάτων ενδυναμώνουν τους ανθρώπους και ενισχύουν την αίσθηση του ελέγχου της ζωής τους. Μέσω της συνεργασίας και του συμβιβασμού, τα συνδικάτα αποτελούν παράδειγμα δημοκρατικών αρχών.
Είναι αξιοσημείωτο ότι οι συνδικαλιστές είναι πιο πιθανό να έχουν φιλοδημοκρατικές απόψεις και να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή. Τα συνδικάτα καλλιεργούν τη μετριοπάθεια μέσω της καθημερινής δημοκρατικής πρακτικής – κάτι που δεν είναι πάντα εύκολο, αλλά απαραίτητο για τη διατήρηση της δημοκρατίας.
Αντίδοτο στον πολλαπλασιασμό των ακροδεξιών κινημάτων η ενίσχυση του συνδικαλισμού
Οι εργαζόμενοι, που αντιμετωπίζουν μη ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας, ανεπαρκείς αμοιβές και περιορισμένη αυτονομία, εμφανίζουν μεγαλύτερη δυσπιστία στη δημοκρατία και είναι πιο επιρρεπείς σε δεξιές ιδεολογίες. Έρευνες στη Γαλλία έχουν επίσης διαπιστώσει συσχέτιση μεταξύ των τάσεων ψήφου και της ικανοποίησης από την εργασία.
Η ενίσχυση του συνδικαλισμού, των συλλογικών διαπραγματεύσεων και του κοινωνικού διαλόγου αποτελεί ισχυρό αντίδοτο στον πολλαπλασιασμό των ακροδεξιών και φασιστικών κινημάτων. Οι ασφαλείς θέσεις εργασίας, η πλήρης απασχόληση, οι αξιοπρεπείς αμοιβές, οι ισχυρές δημόσιες υπηρεσίες, η ισότητα και τα ισχυρά δικαιώματα των εργαζομένων, που εδράζονται στις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τον κοινωνικό διάλογο, προστατεύουν αποτελεσματικά τους ανθρώπους από τη «γοητεία» της ακροδεξιάς.
Ο κοινωνικός διάλογος, ο οποίος χαρακτηρίζεται από συνεχείς διαπραγματεύσεις, ενσωματώνει μια κοινή δέσμευση για δημοκρατικές αρχές και καταμερισμό της εξουσίας. Ο ευρωπαϊκός κοινωνικός διάλογος ενισχύει τη λειτουργικότητα της αγοράς εργασίας μέσω της διαπραγμάτευσης και της συμφωνίας.
Οι συμφωνίες για τη μερική απασχόληση, τη γονική άδεια, το εργασιακό άγχος, την παρενόχληση και τη βία στην εργασία, τη δια βίου μάθηση και την τηλεργασία, μεταξύ άλλων θεμάτων, δίνουν τη δυνατότητα στους εργαζόμενους να επηρεάζουν τις καθημερινές τους συνθήκες και να έχουν απτό αντίκτυπο στη ζωή τους.
Πλήγμα στα εργασιακά δικαιώματα στην Ευρώπη τα τελευταία 10 χρόνια
Οι επιθέσεις στα συνδικάτα είναι σκόπιμες. Ο Παγκόσμιος Δείκτης Δικαιωμάτων της ITUC για το 2024 αποκάλυψε ότι η Ευρώπη έχει βιώσει τη σημαντικότερη μείωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων παγκοσμίως κατά την τελευταία δεκαετία.
Οι νέες βιομηχανικές τεχνολογίες και η εξάπλωση των βραχυπρόθεσμων και ανασφαλών συμβάσεων έχουν εμποδίσει τη δυνατότητα των εργαζομένων να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας τους μέσω των συνδικάτων. Η διάβρωση της συνδικαλιστικής οργάνωσης, μάλιστα, κατά την τελευταία δεκαετία, συνέβαλε στη διεύρυνση των ανισοτήτων στον πλούτο και στην κλιμάκωση της ανισότητας, ευνοώντας την ανάπτυξη της ακροδεξιάς.
Κατά την ανοικοδόμηση των αγορών εργασίας, είναι επιτακτική ανάγκη να αναγνωριστούν οι ιστορικοί αγώνες και η συμβολή των προηγούμενων γενεών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οικοδομήθηκε σταδιακά και η διαρκής ειρήνη και οι εποικοδομητικές σχέσεις που απολαμβάνει η Ευρώπη εδώ και σχεδόν 70 χρόνια δεν πρέπει να θεωρούνται δεδομένες.
Τα συνδικάτα πρέπει να υπερασπιστούν ένα συναρπαστικό όραμα για το μέλλον
Το 1941, υπό το φασιστικό καθεστώς, ο Αλτιέρο Σπινέλι και ο Ερνέστο Ρόσι συνέταξαν το «Μανιφέστο του Βεντοτένε» ενώ ήταν φυλακισμένοι, οραματιζόμενοι μια ενωμένη, ειρηνική, μεταπολεμική Ευρώπη, η οποία ενέπνευσε τη δημιουργία της ΕΕ.
Πρόσφατα, η κριτική της Ιταλίδας ακροδεξιάς ηγέτιδας, Τζόρτζια Μελόνι, για το μανιφέστο στο ιταλικό κοινοβούλιο προκάλεσε την καταδίκη των ιταλικών συνδικάτων, τα οποία θεώρησαν ότι τα σχόλιά της ήταν επιζήμια για τη δημοκρατία. Τέτοιες προκλήσεις έχουν υπολογιστεί για να υπονομεύσουν το ευρωπαϊκό εγχείρημα, την ενότητά του και τα δημοκρατικά του θεμέλια.
Ο φασισμός είναι μια ιδεολογία δράσης, που χαρακτηρίζεται από παράλογη, κοντόφθαλμη πολιτική συμπεριφορά, περιφρόνηση της αλληλεξάρτησης και απόρριψη των καθιερωμένων κανόνων, των συμβάσεων και των οικονομικών πραγματικοτήτων. Ενσαρκώνει τον αντίποδα της μετριοπάθειας, της συμμετοχής, της διαπραγμάτευσης και του συμβιβασμού, που αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους του κοινωνικού διαλόγου και της δημοκρατίας.
Η σημερινή κρίση που αντιμετωπίζει η δημοκρατία είναι άμεση συνέπεια των νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Ο ισχυρισμός της Μάργκαρετ Θάτσερ ότι «δεν υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα» αποδυνάμωσε τον συνδικαλισμό και τους συλλογικούς θεσμούς, συμβάλλοντας στην εξατομίκευση και τον κατακερματισμό των αγορών εργασίας. Η υπεράσπιση της δημοκρατίας απαιτεί την ανασυγκρότηση των αγορών εργασίας, ώστε να εξυπηρετούν τα συμφέροντα των πολλών και όχι των λίγων.
Τα συνδικάτα πρέπει να υπερασπιστούν ένα συναρπαστικό όραμα για το μέλλον. Το μέλλον των παιδιών μας εξαρτάται από τη συλλογική ικανότητα των προοδευτικών δυνάμεων να ενωθούν και να χαράξουν μια πορεία προς τις ευκαιρίες και την κοινωνική πρόοδο.
Η διάβρωση της συνδικαλιστικής οργάνωσης έχει επιδεινώσει τις ανισότητες
Ο Τζόναθαν Γουάιτ, καθηγητής πολιτικής στο London School of Economics, υπογραμμίζει τη σημασία της διατήρησης μιας ανοιχτής άποψης για το μέλλον. Υποστηρίζει ότι η ακροδεξιά ευδοκιμεί με αφηγήσεις περί κατάρρευσης και διάσπασης, ιδίως όταν η Αριστερά εγκαταλείπει φιλόδοξα οράματα για το μέλλον.
Η μεταρρύθμιση των κατακερματισμένων, «υπερτροφικών» και εξατομικευμένων αγορών εργασίας είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση της αίσθησης ταυτότητας και της υπερηφάνειας για την εργασία. Στο σημερινό κλίμα, τα μέτρα ασφαλείας δεν πρέπει να θέτουν σε κίνδυνο το κοινωνικό μοντέλο της Ευρώπης.
Οι ποιοτικές θέσεις εργασίας, τα δικαιώματα των εργαζομένων, η αλληλεγγύη, η ισότητα και η ευημερία αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους της δημοκρατίας. Η διάβρωση της συνδικαλιστικής οργάνωσης έχει επιδεινώσει τις ανισότητες, αποτελώντας σοβαρή απειλή για τη δημοκρατία.
Η ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου είναι υψίστης σημασίας για τη διασφάλιση της δημοκρατίας και των μοντέλων ευημερίας. Η ιδέα ότι το μέλλον παραμένει ανοιχτό πρέπει να επιβεβαιωθεί. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα τόνισε την ανάγκη η ΕΕ να «λάμψει ξανά», εμπνέοντας τους πολίτες της με αυτοπεποίθηση, θάρρος και δημιουργικότητα, θυμίζοντας τους ιδρυτές της.
Οι συνδικαλιστές πρέπει να λειτουργήσουν ως συνήγοροι της ελπίδας και της προόδου, συμβάλλοντας στην ήττα της ακροδεξιάς και προωθώντας μια πιο δίκαιη και ισότιμη ευρωπαϊκή δημοκρατία. Η Ιστορία αποδεικνύει ότι η πρόοδος δεν είναι γραμμική και οι εργαζόμενοι πρέπει να συνεχίσουν να αγωνίζονται για κάθε κατάκτηση.
