Η εποχή μας εξιδανικεύει την αριστεία. Μας ζητείται να ξεχωρίσουμε, να είμαστε οι καλύτεροι, να διακριθούμε, αλλιώς κινδυνεύουμε να χαθούμε στη μάζα. Και πράγματι, η κοινωνία μας είναι γεμάτη βιογραφικά-πύραυλους, influencers με αστραφτερά χαμόγελα και επαγγελματίες της αυτοπροβολής. Όμως τι γίνεται με εκείνους που δεν είναι οι καλύτεροι, ούτε οι χειρότεροι; Με τους απλούς, τους μέτριους, τους μέσους ανθρώπους;
Αν ακούγεται σχεδόν προσβλητικό, αυτό οφείλεται στην παρεξηγημένη έννοια του “μέτριου”. Κι όμως, μέσα στη σταθερότητα του μέσου ανθρώπου, κρύβεται η πραγματική ανθεκτικότητα ενός συστήματος.
Advertisment
Ποιοι είναι οι μέσοι άνθρωποι;
Οι μέσοι άνθρωποι δεν είναι ανίκανοι, απαθείς ή αδιάφοροι. Είναι εκείνοι που κάνουν τη δουλειά χωρίς φανφάρες. Που διαβάζουν τα e-mail και απαντούν. Που μεγαλώνουν παιδιά, όχι με μανιφέστα, αλλά με καθημερινή φροντίδα. Δεν επιδιώκουν να γίνουν οι «πρώτοι», αλλά φροντίζουν να μη διαλυθεί τίποτα γύρω τους. Είναι οι κρυφοί συνδετικοί ιστοί της κοινωνίας.
Στην πραγματικότητα, οι κοινωνίες δεν κινούνται από τα άκρα, αλλά από το σύνολο των μέσων ανθρώπων. Η επιχείρηση δεν στηρίζεται στον CEO, αλλά στους 45 ανθρώπους που κάνουν τα logistics να δουλεύουν. Το σχολείο δεν ζωντανεύει από τον ένα ιδιοφυή μαθητή, αλλά από τη συνεπή δασκάλα που δεν παραιτείται.
Πάρτε για παράδειγμα τα μέσα μαζικής μεταφοράς σε μια μεγάλη πόλη. Η γραμμή του μετρό δεν εξαρτάται από τον καινοτόμο σχεδιαστή του συστήματος, αλλά από τους μηχανοδηγούς που φτάνουν στην ώρα τους, από τον τεχνικό που ελέγχει καθημερινά τις ράγες, από τον υπάλληλο που βγάζει τις βάρδιες. Αν αυτοί οι “μέσοι” άνθρωποι σταματήσουν να λειτουργούν, η πόλη παραλύει. Αυτοί κρατούν το σύστημα ζωντανό.
Advertisment
Η παγίδα της αριστείας
Το να κυνηγάς διαρκώς την αριστεία μπορεί να γίνει παγίδα. Δημιουργεί ανθρώπους εξαντλημένους, απομονωμένους, σε μόνιμη σύγκριση. Κι επιπλέον, καταλήγει να απαξιώνει τον μέσο άνθρωπο ως ανθρώπινη κανονικότητα.
Η αριστεία είναι σημαντική, αλλά δεν είναι βιώσιμη ως κανόνας. Ούτε είναι πάντοτε απαραίτητη για τη συλλογική πρόοδο. Στην ιατρική, για παράδειγμα, ένα σύστημα γεμάτο σταθερούς, επαρκείς γιατρούς που συνεργάζονται, έχει μεγαλύτερη απόδοση από έναν λαμπρό αλλά απομονωμένο χειρουργό. Στην πολιτική, ο σταθερός και αξιοπρεπής βουλευτής που διαβάζει τους νόμους πριν τους ψηφίσει, κάνει περισσότερη δουλειά από τον χαρισματικό δημαγωγό.
Η πίεση για συνεχή διάκριση δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι όποιος δεν ξεχωρίζει, αποτυγχάνει. Αυτή η ψυχολογική φόρτιση δεν επηρεάζει μόνο τις ελίτ, αλλά και τον μέσο εργαζόμενο, τον μαθητή, τον γονιό. Όταν η επάρκεια συνδέεται με την «λάμψη» κι η «κανονικότητα» αντιμετωπίζεται ως ανεπάρκεια, η ατομική αξία αμφισβητείται.
Η κοινωνική δύναμη της συνέπειας
Το μέτριο δεν είναι το αντίθετο της αξίας. Είναι ο χώρος στον οποίο καλλιεργείται η συνέπεια, η ενσυναίσθηση, η ανθεκτικότητα. Είναι το χώμα στο οποίο φυτρώνουν οι ιδέες, πριν τις οικειοποιηθούν οι πρωτοπόροι. Είναι ο ήσυχος ρυθμός που επιτρέπει στα συστήματα να μην καταρρεύσουν όταν οι «εξαιρετικοί» κάνουν λάθος.
Κι αν σκεφτούμε τους κρίσιμους κρίκους σε κάθε ανθρώπινη αλυσίδα — τον νοσηλευτή που δεν κάνει λάθος στις δόσεις, την μάνα που διατηρεί ειρήνη σε ένα σπίτι, τον λογιστή που πληρώνει στην ώρα του τον ΦΠΑ — θα διαπιστώσουμε ότι δεν χρειαζόμαστε σωτήρες, αλλά αξιοπρεπείς ανθρώπους που επιμένουν στην ευθύνη τους.
Αυτός ο ρυθμός —ούτε φανταχτερός, ούτε απαθής— είναι που κάνει τα γρανάζια της κοινωνίας να κινούνται. Κάθε φορά που κάποιος κάνει τη δουλειά του χωρίς να ζητά αναγνώριση, φροντίζει κάποιον χωρίς να περιμένει ανταπόδοση ή σέβεται τον κανόνα χωρίς να επιδιώκει επιβράβευση, διαμορφώνει έναν πολιτισμό που στηρίζεται στη σταθερότητα.
Η σιωπηλή υπεροχή του μέσου ανθρώπου
Ο μέσος άνθρωπος μπορεί να μην είναι ήρωας επικών διαστάσεων, μπορεί να μην αλλάζει τον κόσμο με μια πράξη, αλλά είναι αυτός που τον κρατά όρθιο με χίλιες μικρές. Η δύναμή του είναι η ανθεκτικότητα, η διάρκεια, η καθημερινή νίκη απέναντι στην αποδιοργάνωση.
Τα «πρότυπα», φλερτάρουν με την υπερβολή και την ταχύτητα. Εκείνος όμως που επιλέγει το σταθερό βήμα δεν είναι λιγότερο σημαντικός. Είναι αυτός που ξαναστήνει κάθε μέρα το τραπέζι της συλλογικότητας, χωρίς τίτλους, χωρίς φώτα, με μόνο καύσιμο την αίσθηση του καθήκοντος. Και αυτή, όσο κι αν δεν τιτλοφορείται, είναι μια μορφή ηρωισμού που χτίζει κόσμους.
«Ο κόσμος δεν κρατιέται από τους εξαιρετικούς, αλλά από τους αξιόπιστους.»
