Τη δραστική μείωση των χρηματικών κυρώσεων σε κράτη μέλη που αποτυγχάνουν να περιορίσουν το δημοσιονομικό τους έλλειμμα ανακοίνωσε η Επιτροπή. Η απόφαση αυτή, σύμφωνα με εκπρόσωπο του εκτελεστικού οργάνου της ΕΕ «βασίζεται στις εμπειρίες του παρελθόντος», όπως η ελληνική κρίση της δεκαετίας του 2010.
Στο πλαίσιο του πακέτου απλοποίησης της οικονομικής και δημοσιονομικής διακυβέρνησης της Κομισιόν που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη 2 Οκτωβρίου ανακοινώθηκε το ευχάριστο νέο για τις κυβερνήσεις.
Υπενθυμίζεται, ότι η Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος (ΔΥΕ) είχε θεσπιστεί τον Ιανουάριο του 1999 από την ΟΝΕ για να κρατήσει υγιή τα δημόσια οικονομικά των κρατών μελών. Κοντολογίς τα κράτη μέλη θα έπρεπε δεσμευτούν «να σέβονται τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο θέσεων κοντά στην ισορροπία ή σε πλεόνασμα» ειδάλλως θα πλήρωναν 0,2% του ΑΕΠ σε πρόστιμο.
Ωστόσο το 2011–13 η μέτρο έγινε πιο αυστηρό καθώς προστέθηκαν νέα, ενεργοποιούμενα μέτρα και περισσότερη αυτοματοποιημένη επιβολή. Στο αποκορύφωμα της οικονομικής κρίσης χρέους της ευρωζώνης, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν αυτά τα νέα μέτρα (six-pack) τα οποία σήμαιναν «προληπτική» έντοκη κατάθεση 0,2% για σημαντική απόκλιση πριν μπει μια χώρα σε ΔΥΕ—άρα κυρώσεις νωρίτερα και συχνότερα.
Σήμερα λοιπόν αυτό το όριο του 0,2% έπεσε πολύ χαμηλά στο 0,05%. Δηλαδή, με το ΑΕΠ του 2013 η Ελλάδα θα πλήρωνε 361,308 εκατ. με το παλιό όριο ενώ με το 0,05% θα έδινε 90,327 ευρώ.
Οι κανόνες απαιτούν από τις κυβερνήσεις να μειώνουν τα χρέη άνω του 60% του ΑΕΠ κατά τουλάχιστον μία ποσοστιαία μονάδα ετησίως, ενώ οι χώρες που υπόκεινται σε «διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος» λόγω υπέρβασης του ορίου του 3% θα αναμένεται να μειώνουν τα ελλείμματα κατά 0,05% ετησίως.
Ένα μέτρο που δεν εφαρμόστηκε
Όπως προαναφέρθηκε αυτοί οι σκληροί κανόνες σχεδιάστηκαν την περίοδο που πέντε χώρες της ΕΕ, Ισπανία, Ιρλανδία, Κύπρος, Ελλάδα και Πορτογαλία, αναγκάστηκαν να συμφωνήσουν σε δάνεια διάσωσης για να αποφύγουν κρατική στάση πληρωμών.
Υποτίθεται ότι έτσι οι Βρυξέλλες θα έδειχναν ότι είναι πολύ αυστηρές σε χώρες που συσσωρεύουν υψηλά χρέη και ελλείμματα.
Αυτό όμως που δεν είναι και τόσο γνωστό είναι ότι στην πράξη, η Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος έμεινε στα χαρτιά δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Αυτό συνέβη παρά το γεγονός ότι και η Γαλλία, πυρήνας της ΕΕ, παραβίαζε επανειλημμένα μεταξύ 2012 και 2017.
Αυτό συνέβαινε εν μέρει λόγω φόβων ότι κάτι τέτοιο θα όξυνε την κοινή γνώμη κατά της ΕΕ, σύμφωνα με τον Euobserver.
Ο αξιωματούχος της Επιτροπής είπε την Πέμπτη 2 Οκτωβρίου ότι οι κυρώσεις είναι «ευαίσθητο ζήτημα» και ότι η απόφαση να μειωθούν «βασίζεται στις εμπειρίες του παρελθόντος».
Στην Ελλάδα δεν χρειάστηκε, επίσης, να εφαρμοστεί αυτός ο τιμωρητικός κανόνας καθώς η χώρα αναγκάστηκε από τους θεσμούς σε πολύ πιο βαριές τιμωρίες, τα επανειλημμένα μνημόνια. To άμεσο κόστος στους πολίτες ήταν μεγάλες περικοπές μισθών/συντάξεων (π.χ. –22% κατώτατος το 2012), αυξήσεις φόρων (ΦΠΑ έως 24%, ΕΝΦΙΑ 2,6 ευρώ δισ./έτος), κατρακύλα στις δαπάνες υγείας και ισχυρή επιβάρυνση χαμηλο-μεσαίων.
Στην αγορά εργασίας η ύφεση και λιτότητα επιδείνωσαν την ανεργία/μετανάστευση στην αρχή ενώ η ανάκαμψη ήρθε αργά και με πιο φθηνές, ευέλικτες μορφές απασχόλησης.
Γιατί τώρα;
Γιατί όμως μεταρρυθμίζει έναν κανόνα η ΕΕ που ούτως ή άλλως δεν λειτούργησε; Όπως ανέφερε ο αξιωματούχος της Επιτροπής «Θεωρούμε ότι μπορεί να είναι πιο χρήσιμο να υπάρχουν χαμηλές κυρώσεις», προσθέτοντας όμως ότι «τα ποσά αυτά δεν είναι καθόλου αμελητέα».
Η αλήθεια είναι ότι οι αλλαγές έρχονται σε μια εποχή που έχουν ήδη ανοίξει οι διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος για 7 χώρες (Βέλγιο, Γαλλία, Ιταλία, Ουγγαρία, Μάλτα, Πολωνία, Σλοβακία). Δηλαδή περισσότερα κράτη βρίσκονται «υπό πίεση» από ό,τι στα ήπια χρόνια του 2010 που η Ελλάδα υπέφερε.
Το 2025 προβλέπεται μέτρια ανάπτυξη και αποκλιμάκωση πληθωρισμού, που βοηθούν τη μείωση ελλειμμάτων, αλλά οι κίνδυνοι παραμένουν (εμπόριο, γεωπολιτική).
Έτσι, η ΕΕ χρειάζεται κανόνες για να αντιμετωπίσει αυτό το κύμα εν δυνάμει παραβατών.
Επειδή όμως το 0,2% ήταν «πυρηνικό όπλο» και πολιτικά δύσχρηστο, άρα ποτέ δεν επιβαλλόταν, το 0,05% είναι πιο ρεαλιστικό, άρα αυξάνει την πιθανότητα να χρησιμοποιηθεί — και μόνο αυτό κάνει την απειλή πιο πειστική. Κατα καιρούς έχει δεχτεί κριτική η ΕΕ ότι είναι πράγματι παράλογο ένα τέτοιο μέτρο.
Επιπλέον, ενα μεγάλο πρόστιμο τη λάθος στιγμή επιδεινώνει τη δημοσιονομική θέση, ενώ το μικρότερο ποσό κρατά το «καρότο-μαστίγιο» χωρίς να ρίχνει λάδι στη φωτιά.
Με το νέο πλαίσιο οι κανόνες μετά τις αναθεωρήσεις δίνουν έμφαση σε μεσοπρόθεσμα σχέδια/διαδρομή δαπανών, λειτουργώντας το πρόστιμο ως τελευταίο ανάχωμα συμμόρφωσης, όχι ως «γκιλοτίνα».
Με τους νέους κανόνες όλα τα κράτη καταρτίζουν εθνικό μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό-διαρθρωτικό σχέδιο 4–5 ετών και δεσμεύονται σε πολλαετή πορεία καθαρών δαπανών. Έτσι, η ΕΕ ζητά από τα κράτη να κρατούν τη γραμμή δαπανών, παρακολουθώντας κάθε χρόνο με «μπλοκάκι αποκλίσεων». Αν ξεφύγουν και δεν διορθώνονται, πέφτει μικρό αλλά επαναλαμβανόμενο πρόστιμο μέχρι να επανέθουν.
