Το 1980, όταν ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ κυβερνούσε τη Σοβιετική Ένωση και ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν επιχειρηματίας στον τομέα των ακινήτων, οι εννέα ηγέτες της τότε Ευρωπαϊκής Κοινότητας έκαναν την πρώτη τους σημαντική απόπειρα κοινής διπλωματίας.
Ο λόγος: η Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένου ενός παλαιστινιακού κράτους.
«Ήρθε η ώρα να προωθηθεί η αναγνώριση και η εφαρμογή δύο αρχών που είναι καθολικά αποδεκτές από τη διεθνή κοινότητα: το δικαίωμα στην ύπαρξη και στην ασφάλεια όλων των κρατών της περιοχής, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ… και η αναγνώριση των νόμιμων δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού», ανέφερε η διακήρυξη της Βενετίας, η οποία ζητούσε την αυτοδιάθεση των Παλαιστινίων.
Ο Παλαιστίνιος ηγέτης Γιάσερ Αραφάτ με τον ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης Λεονίντ Μπρέζνιεφ (Φωτογραφία: AFP)
Όπως τονίζει ο Guardian, μετά από 45 χρόνια και πολλά γεγονότα μετά, η ΕΕ έχει επικριθεί για την αδυναμία της να διαδραματίσει ρόλο στην επίτευξη ειρήνης στη Μέση Ανατολή ή ακόμη και να ανταποκριθεί σε μία από τις πιο κραυγαλέες ανθρωπιστικές κρίσεις στον κόσμο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατώτερη των περιστάσεων
Η αντίδραση της Ευρώπης στη Γάζα ήταν αποτυχημένη, δήλωσε αυτή την εβδομάδα ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, Πέδρο Σάντσεθ.
Σε παρόμοιο ύφος, η πρόεδρος της Σλοβενίας, Νατάσα Πιρτς Μουσάρ, χαρακτήρισε την πολιτική του Ισραήλ «γενοκτονική» και αμφισβήτησε το πώς ορισμένοι πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένων και αυτών των χωρών της ΕΕ, μπορούν να ανέχονται τον εκτοπισμό, την καταστροφή των σπιτιών και την οξεία έλλειψη βασικών αγαθών για τους Παλαιστινίους στη Γάζα.
Και σε μια εξαιρετική επίπληξη, 209 πρώην πρέσβεις και διπλωματικό προσωπικό της ΕΕ έγραψαν τον περασμένο μήνα στους ηγέτες της ΕΕ για να εκφράσουν την «βαθιά απογοήτευσή» τους για το γεγονός ότι η Ένωση δεν έλαβε ουσιαστικά μέτρα για να ασκήσει πίεση στο Ισραήλ να τερματίσει τον βίαιο πόλεμο στη Γάζα.
Καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες αντιμετωπίζουν πιέσεις να αναλάβουν δράση, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών (UNGA) αυτού του μήνα μπορεί να είναι μια ακόμη στιγμή που θα αναδείξει τις διαιρέσεις της Ευρώπης σχετικά με το Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένου του ζητήματος της αναγνώρισης της Παλαιστίνης.
Η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς και η Αυστραλία έχουν εκφράσει την πρόθεσή τους να αναγνωρίσουν την Παλαιστίνη στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, κάτι που θα αποτελέσει μια ισχυρή συμβολική κίνηση από τρεις χώρες του G7 και δύο μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Περίπου το ένα τρίτο των χωρών της ΕΕ αναγνωρίζουν ήδη την Παλαιστίνη.
🇵🇸 Palestinian And Global Civil Society Call For Global Actions September 18 🇵🇸
⚡ Demand UNGA Send Protective Force to Palestine and Unseat Israel.
On September 2, 2025, the Palestinian NGO Network (PNGO), which represents 150 Palestinian-led member organizations in Gaza and… pic.twitter.com/4FEPgybcXU
— Team-openeysdown⚡ / Rolf Meier (Freedom over Fear) (@openeysdown) September 3, 2025
Η αναγνώριση της Παλαιστίνης από το 1988
Η πρώτη ομάδα αυτών περιλαμβάνει αρκετές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που το έκαναν το 1988 υπό την επιρροή της Σοβιετικής Ένωσης, όπως η Πολωνία, η Σλοβακία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία.
Στην ομάδα αυτή ανήκει και η Ουγγαρία, η οποία σήμερα ηγείται από τον Βίκτορ Όρμπαν, έναν από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου στην Ευρώπη.
Ενώ η Τσεχοσλοβακία ήταν μέλος αυτής της ομάδας, η Τσεχική Δημοκρατία περιγράφει τη δήλωση του 1988 ως «πολιτική πράξη που οφείλεται στην πολιτική και την οργάνωση των διεθνών σχέσεων της εποχής». Η Πράγα δηλώνει ότι υποστηρίζει τη λύση των δύο κρατών, αλλά δεν αναγνωρίζει την Παλαιστίνη ούτε προτίθεται να «αναγνωρίσει μονομερώς ένα παλαιστινιακό κράτος».
Μια δεύτερη ομάδα αποτελείται από δυτικά κράτη μέλη της ΕΕ που αναγνώρισαν την Παλαιστίνη ως απάντηση στην πολιτική και τις ενέργειες του Ισραήλ τα τελευταία χρόνια.
Η Σουηδία αναγνώρισε το παλαιστινιακό κράτος το 2014, αμέσως μετά την εκλογή μιας σοσιαλδημοκρατικής κυβέρνησης με την υποστήριξη των φιλοπαλαιστινιακών Πρασίνων και ενός αριστερού κόμματος.
Ένα νέο κύμα
Η Ιρλανδία, η Ισπανία και η (μη μέλος της ΕΕ) Νορβηγία έλαβαν την απόφαση τον Μάιο του 2024 ως απάντηση στην επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα, επιδιώκοντας να διατηρήσουν ζωντανή τη λύση των δύο κρατών.
Σύντομα θα προστεθούν η Γαλλία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και η Μάλτα.
Ο Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε τον Ιούλιο ότι η Γαλλία θα αναγνωρίσει την Παλαιστίνη «πιστή στην ιστορική της δέσμευση για μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη στη Μέση Ανατολή».
Αυτή την εβδομάδα, το Βέλγιο έγινε η τελευταία χώρα της ΕΕ που δήλωσε ότι θα αναγνωρίσει την Παλαιστίνη, μετά από πολύπλοκες διαπραγματεύσεις που σχεδόν οδήγησαν την πεντακομματική κυβέρνησή του σε κρίση.
Στο πλαίσιο του συμβιβασμού, το βασιλικό διάταγμα του Βελγίου για την αναγνώριση δεν θα εκδοθεί έως ότου απελευθερωθεί ο τελευταίος Ισραηλινός όμηρος που κρατείται από τη Χαμάς.
Belgium will recognise Palestine in September and enforce 12 sanctions on Israel, announced by the country’s foreign minister. France and Saudi Arabia will co-host a Palestine recognition meeting at the UNGA on September 22, as Australia, Canada and the UK signal similar moves pic.twitter.com/vwmM0jGtAD
— TRT World (@trtworld) September 2, 2025
Η αναγνώριση δεν αρκεί
Όπως αποκάλυψε η βελγική συζήτηση, ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα έχει ταράξει την ευρωπαϊκή πολιτική, διαιρώντας τα κόμματα και κλονίζοντας τις εύθραυστες κυβερνήσεις.
Ο Martin Konečný, διευθυντής του European Middle East Project, μιας ΜΚΟ με έδρα τις Βρυξέλλες, υποστηρίζει ότι η αναγνώριση της Παλαιστίνης είναι ένα σημαντικό βήμα, αλλά κινδυνεύει να καταστεί μια κενή χειρονομία χωρίς πίεση προς το Ισραήλ να αλλάξει πορεία όσον αφορά την καταστροφή της Γάζας και την κατασκευή παράνομων οικισμών στη Δυτική Όχθη.
«Αν αναγνωρίζεις την Παλαιστίνη και θέλεις να υπάρχει το παλαιστινιακό κράτος, τότε πρέπει να το συνδυάσεις με πίεση στην ισραηλινή κυβέρνηση, η οποία αυτή τη στιγμή κάνει τα πάντα για να καταστρέψει την Παλαιστίνη», είπε.
«[Η ισραηλινή κυβέρνηση] καταστρέφει, φυσικά, τη Γάζα και επεκτείνει τους οικισμούς στη Δυτική Όχθη με τέτοιο τρόπο που καθιστά αδύνατη τη λύση των δύο κρατών… Έτσι, η Παλαιστίνη εξαλείφεται από τον χάρτη και αυτό δεν είναι υπερβολή».
EU on Gaza:
How it started – How it’s going pic.twitter.com/vUIzME57mO— Martin Konečný (@MartinKonecny) August 22, 2025
Συνασπισμοί των προθύμων
Ο Sven Kühn von Burgsdorff, ο οποίος μέχρι το 2023 ήταν εκπρόσωπος της ΕΕ στα παλαιστινιακά εδάφη, έχοντας επίσης υπηρετήσει ως απεσταλμένος της στην Ιερουσαλήμ, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι προς το παρόν δεν θα υπάρξει συλλογική αντίδραση της ΕΕ για τη Γάζα. Βοήθησε στην οργάνωση της πρόσφατης επιστολής των διπλωματών προς τους ηγέτες της ΕΕ, της τρίτης σε μια σειρά, στην οποία ζητούσαν να ληφθούν μέτρα κατά της ισραηλινής κυβέρνησης.
Η τελευταία επιστολή, που εστάλη τον Αύγουστο, καλούσε τις ευρωπαϊκές χώρες να αναλάβουν ατομική δράση κατά του Ισραήλ, όπως η απαγόρευση της πώλησης όπλων, η διακοπή της συνεργασίας με ισραηλινά πανεπιστήμια, ο τερματισμός του εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών από παράνομους οικισμούς και η επιβολή κυρώσεων σε παραβάτες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπου αυτό είναι δυνατό.
Η επιστολή συνέχιζε να προτρέπει την ΕΕ να επιβάλει κοινές κυρώσεις, αν και ο Kühn von Burgsdorff πιστεύει ότι η ΕΕ βρίσκεται σε τέλμα προς το παρόν.
Δήλωσε στην εφημερίδα Guardian ότι τα μεμονωμένα κράτη μέλη θα πρέπει να εργαστούν εκτός του πλαισίου της ΕΕ, ενώνοντας τις δυνάμεις τους με χώρες του παγκόσμιου Νότου.
«Βλέπω μια διαμόρφωση όπου η ΕΕ θα έχει μικρότερη σημασία στο θέμα της Γάζας και οι συνασπισμοί των προθύμων σε όλες τις περιοχές θα έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο», είπε.
