Ο καθηγητής Πνευμονολογίας και πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Κωνσταντίνος Γουργουλιάνης, έγινε γνωστός στο πανελλήνιο κατά την περίοδο της πανδημίας κορωνοϊού ως μια ψύχραιμη επιστημονική φωνή με γνώση και άποψη για τις στρατηγικές αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης. Στην κοινωνία της Θεσσαλίας το όνομά του είναι συνώνυμο της Πνευμονολογικής Κλινικής του πανεπιστημίου της Λάρισας, την οποία ίδρυσε το 1999, διηύθυνε και ανέπτυξε για 26 συναπτά έτη.
Με αφορμή τη νέα σελίδα που ανοίγει, παραδίδοντας τη σκυτάλη στο διάδοχό του, μιλάει στο iatronet.gr για τους βασικούς σταθμούς και προκλήσεις αυτής της διαδρομής, με κυριότερη ασφαλώς την πανδημία. Κάνει έναν απολογισμό του πλούσιου κλινικού, διοικητικού, ερευνητικού και διδακτικού του έργου, μοιράζεται συναισθήματα, ενώ αναφέρεται στην ανθρωπιστική διάσταση της ιατρικής, που όπως λέει χαρακτηριστικά δεν είναι ατομικό, αλλά ομαδικό “άθλημα”.
Περνώντας στο σήμερα, προβλέπει πως πρωταγωνιστές του επερχόμενου χειμώνα θα είναι η εποχική γρίπη, ο RSV με μικρότερη συχνότητα αλλά μεγαλύτερη νοσηρότητα, και δευτερευόντως η COVID-19, ενώ προτρέπει τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού να εμβολιαστούν.
Μια καρέκλα και 6 κρεβάτια
Το 1999, όταν ιδρύθηκε η πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική της Λάρισας, ο κ.Γουργουλιάνης ήταν αναπληρωτής καθηγητής και θυμάται την προσπάθεια του ίδιου και άλλων συνεργατών του να πείσουν για την σκοπιμότητα δημιουργίας της. “Μερικά πράγματα που είναι λυμένα διεθνώς, εδώ δεν υπάρχουν. Για παράδειγμα, ποια νοσοκομεία έχουν ποιες κλινικές. Το είδαμε πρόσφατα στη συζήτηση για το αν είχε Νευρολογική το Σισμανόγλειο”, σημειώνει, εξηγώντας πως για λόγους σαν αυτόν το διοικητικό κομμάτι στην αρχή απορροφούσε ως και το 50% – 60% του χρόνου του. “Στην αρχή υπήρχε μια καρέκλα και 6 κρεβάτια που πήραμε από ένα τμήμα της Παθολογικής, μαζί με εξοπλισμό που είχε αποκτηθεί από όταν άρχισε να κτίζεται το νοσοκομείο, 5 χρόνια νωρίτερα, και ήδη είχε προβλήματα γιατί δεν είχε συντηρηθεί. Μετά, σε σύντομο χρονικό διάστημα αποκτήσαμε 16 και στη συνέχεια 21 κρεβάτια στη δική μας πτέρυγα”.
Μαζί με το διοικητικό, ο ίδιος ήταν επιφορτισμένος με έντονο κλινικό έργο (εφημερίες, εξωτερικά ιατρεία, επείγοντα), το οποίο σταδιακά άρχισε ποσοστιαία να υποχωρεί και να ανεβαίνει το ερευνητικό, μαζί με το εκπαιδευτικό που ήταν συνεχές σε όλη τη διάρκεια, με πάνω από 50 διδακτορικά, άλλους τόσους ειδικευόμενους γιατρούς και εκατοντάδες φοιτητές μέχρι σήμερα.
Η πανδημία και άλλοι σταθμοί της διαδρομής
Ο ίδιος συνδέει τους κύριους σταθμούς της διαδρομής με πρόσωπα ανθρώπων. Είτε συνεργατών που ο ίδιος εκπαίδευσε και καθοδήγησε, είτε φοιτητών, στους οποίους χρειάστηκε να εμφυσήσει την ανθρωπιστική προσέγγιση της ιατρικής, είτε ασθενών του, που τον συναντούν στο δρόμο. “Υπάρχουν πολίτες που μου στέλνουν ένα τοπικό προϊόν ή ένα βιβλίο με αφιέρωση, για να μου θυμίσουν μια ιστορία που έγινε πριν από 10 χρόνια, αλλά ο άνθρωπός τους δεν επέζησε. Εκτιμούν την προσπάθειά μας να κάνουμε ό,τι καλύτερο για εκείνον, κι αυτό σε συγκινεί ακόμη περισσότερο”, υπογραμμίζει.
Η πανδημία κορωνοϊού αποτέλεσε μια πρώτου μεγέθους πρόκληση που κλήθηκε να διαχειριστεί. “Ένιωσα πως ήμουν πρωταγωνιστής σε μια κατάσταση σαν κι αυτές που διάβαζα μελετώντας την ιστορία της ιατρικής, η οποία πάντα με γοήτευε. Ο πατέρας μου γεννήθηκε το 1918 μέσα στην πανδημία γρίπης και επέζησε και πέθανε 100 ετών”, παρατηρεί.
Κατά σύμπτωση, την ίδια περίοδο η Πνευμονολογική Κλινική είχε προμηθευτεί και δοκίμαζε σε άλλες ασθένειες συσκευές παροχής οξυγόνου υψηλής ροής (high flow), γεγονός που της έδωσε επιπλέον εφόδια στην αντιμετώπιση των ασθενών με βαριά εικόνα. “Είχαμε προμηθευτεί 5 high flows με πρωτοβουλία συνεργάτη μου, και τις δοκιμάζαμε σε πνευμονίες, ΧΑΠ και άλλες ασθένειες. Οπότε ήμασταν έτοιμοι από νωρίς”, θυμάται.
Οι ομάδες γράφουν την ιστορία
Ανακαλώντας στη μνήμη του εικόνες από την περίοδο της πρώτης έξαρσης, αναφέρεται στις κοπιώδεις προσπάθειες να οργανώσει ομάδες συνεργατών, να ενημερώνεται συνεχώς για τις διεθνείς εξελίξεις και παρακολουθεί στενά τους βαριά πάσχοντες.
“Εκείνη την περίοδο άλλαξε η ζωή μου. Άρχισα να ξυπνάω στις 4:30 το πρωί για να διαβάσω τη βιβλιογραφία και τι γίνεται σε όλο τον κόσμο, να φιλτράρω την πληροφορία επιλέγοντας την αξιόπιστη, να έχω το κινητό ενεργό 24 ώρες για να ελέγχω τις διασωληνώσεις”, αναφέρει και προσθέτει: “Από εκεί και πέρα, έπρεπε να εμπνεύσουμε ανθρώπους που ήταν φοβισμένοι να συμμετέχουν στην προσπάθεια. Άνθρωποι που ασχολούνταν ως τότε με ‘κυριλέ’ αντικείμενα, όπως η διακοπή καπνίσματος και το εργαστήριο ύπνου, έπρεπε να μπουν στη μάχη για την COVID-19 και να οργανωθούν σε ομάδες. Κάποιοι έρχονταν μόνοι τους και αυτό συμπαρέσυρε συνεργάτες κι απ΄ έξω”.
Στην ερώτηση αν η πανδημία δίδαξε κάτι στον ίδιο, ο καθηγητής απαντάει: “μου δίδαξε ότι η Ιατρική δεν είναι ατομικό αλλά ομαδικό άθλημα. Ότι την ιστορία τη γράφουν οι ομάδες”.
Περισσότερες από 70 δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά κατέγραψαν δεδομένα μελετών για την περίοδο της πανδημίας, σε ένα ερευνητικό έργο της Κλινικής που έχει σημαντική απήχηση και συνεχίζεται ως σήμερα, στον απόηχό της.
Γρίπη και RSV οι πρωταγωνιστές του χειμώνα
Η μελέτη και ανάλυση της επιδημιολογικής εικόνας τους τελευταίους δύο χειμώνες, σε συνδυασμό με ό,τι συνέβη το προηγούμενο διάστημα στο νότιο ημισφαίριο, είναι οδηγοί για αυτά που περιμένουμε τον ερχόμενο χειμώνα. “Τον χειμώνα 2023 – 2024 είδαμε ότι η γρίπη ήρθε αρκετά νωρίτερα, στις αρχές Δεκεμβρίου. Πέρυσι, 2024 – 2025 ήρθε στην κανονική της περίοδο, λίγο πριν τις γιορτές και συνεχίστηκε μετά από αυτές. Κάτι ανάλογο προβλέπουμε και για φέτος”, σημειώνει.
Η ίδια εικόνα εκτιμά πως θα επικρατήσει και αναφορικά με την COVID-19, η οποία θα συνεχίσει να είναι παρούσα, αλλά με μικρότερη νοσηρότητα από τη γρίπη. Μεγαλύτερη νοσηρότητα και από τις δύο θα έχει ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV), αλλά με λιγότερα κρούσματα, προβλέπει, και καλεί τις ευάλωτες ομάδες να εμβολιαστούν.
Bασίλης Ιγνατιάδης (iatronet.gr)
