Φόρτωση Text-to-Speech…
Σε άμεση αντίδραση στην ελληνική ενέργεια να προχωρήσει στην παρουσίαση χάρτη Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, που όμως έγινε κατόπιν πολυχρόνιων πιέσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Ε.Ε.) και του δικαστηρίου της, η Τουρκία προχώρησε στη δημοσίευση του δικού της χωροταξικού σχεδιασμού στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Πράγμα, ασφαλώς, αναμενόμενο από τη στιγμή που η γειτονική μας χώρα αντιδρά, σχεδόν ακαριαία, σε κάθε ελληνική ενέργεια σε αυτές τις θάλασσες.
Οι ενέργειες αυτές δεν αιφνιδίασαν την Αθήνα, καθώς έχει εθιστεί στην άμεση ανταπόκριση από τουρκικής πλευράς των μονομερών ενεργειών της χώρας μας, που όμως αποτελούσε υποχρέωσή της απέναντι στην Ε.Ε. Κάτι αντίστοιχο δεν συμβαίνει για την Τουρκία, η οποία μπορούσε να αγνοήσει την ελληνική ενέργεια ή να προχωρήσει σε διάβημα, αν και θα ήταν δύσκολο να διατυπώσει αιτιάσεις σε μια ενέργεια της Ελλάδας που έγινε απόλυτα νόμιμα μέσα στην αιγιαλίτιδα ζώνη της. Η μόνη παρατυπία που μπορεί, καταχρηστικά, να αποδοθεί στην Ελλάδα είναι ότι δεν ανακοίνωσε προηγουμένως στην Τουρκία τις προθέσεις της για δημοσίευση του χάρτη. Και λέω καταχρηστικά γιατί μια εξαιρετικά διασταλτική ερμηνεία της Διακήρυξης των Αθηνών θα μπορούσε να υποστηρίξει τέτοια ενέργεια.
Αντιθέτως η Τουρκία προχώρησε στη δημοσίευση ενός χάρτη ο οποίος είναι κατάφωρα παράνομος. Ως γνωστόν, ο χωροταξικός σχεδιασμός, που προβλέπει θαλάσσια πάρκα για τους σκοπούς του ελέγχου της προστασίας του περιβάλλοντος, των θαλάσσιων έμβιων οργανισμών και γενικότερα της βελτίωσης της κατάστασης της οργανικής και ανόργανης ποιότητας των υδάτων, δεν προσφέρει περαιτέρω δικαιοδοσία στο παράκτιο κράτος από αυτήν που του δίνουν οι ήδη υπάρχουσες ζώνες. Με άλλα λόγια, το διεθνές δίκαιο δεν προβλέπει μια νέα ζώνη εθνικής δικαιοδοσίας που να πηγαίνει έξω και πέρα από τις γενικά αποδεκτές ζώνες στις οποίες το κράτος ασκεί ήδη κυριαρχία ή δικαιοδοσία. Και αυτές είναι η αιγιαλίτιδα ζώνη και η αποκλειστική οικονομική ζώνη. Για την υφαλοκρηπίδα μπορεί να υπάρχουν ενστάσεις ως προς το αν περιλαμβάνεται στις ζώνες που επιτρέπεται η ανάπτυξη χωροταξικού σχεδιασμού, καθώς είναι ζώνη βυθού και του υπεδάφους του και δεν έχει σχέση με την επιφάνεια της θάλασσας. Πάντως, κατά τη γνώμη μου, και η υφαλοκρηπίδα μπορεί να ενεργοποιήσει τον χωροταξικό σχεδιασμό, καθώς οι ζωντανοί οργανισμοί που βρίσκονται σε μόνιμη σχέση με τον βυθό χρήζουν προστασίας για να επιβιώσουν και να πολλαπλασιαστούν.
Πού έγκειται η τουρκική παρανομία; Αν κοιτάξει κανείς τον χάρτη που η Τουρκία κοινοποίησε, θα διαπιστώσει ότι η γειτονική μας χώρα έχει επεκτείνει τα θαλάσσια πάρκα της πέρα από την αιγιαλίτιδα ζώνη, στα ανοιχτά νερά της νήσου Ιμβρου και νοτίως του Καστελλορίζου. Αυτό σημαίνει ότι, πρώτον, θεωρεί πως αυτές οι περιοχές είναι οριοθετημένες, κάτι το οποίο δεν ισχύει, γιατί η οριοθέτηση προϋποθέτει τη συναίνεση της Ελλάδας και, ακολούθως, γιατί αγνοεί δικαιώματα στην περιοχή τρίτου κράτους, εν προκειμένω της χώρας μας.
Πέρα από την αιγιαλίτιδα – Αν κοιτάξει κανείς τον χάρτη που η Τουρκία κοινοποίησε, θα διαπιστώσει ότι η γειτονική μας χώρα έχει επεκτείνει τα θαλάσσια πάρκα της πέρα από την αιγιαλίτιδα ζώνη.
Πιο συγκεκριμένα: Η Ιμβρος έχει σήμερα αιγιαλίτιδα 6 ν.μ., όπως και τα παρακείμενα ελληνικά νησιά. Κατά συνέπεια το πλεονάζον διάστημα του θαλάσσιου τουρκικού πάρκου βρίσκεται σε διεθνή ύδατα. Το οποίο σημαίνει, σύμφωνα με την ερμηνεία που δώσαμε παραπάνω, ότι το διεθνές δίκαιο δεν προσθέτει θαλάσσια ζώνη δικαιοδοσίας στις ήδη υπάρχουσες, ότι η Τουρκία παραβιάζει το διεθνές δίκαιο. Φαίνεται πως η Τουρκία εκκινεί από την προηγούμενη παράνομη χάραξη, μονομερώς, των ορίων της ΑΟΖ με το σχήμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», που αποτελεί μια αυθαιρεσία, καθώς επιδεικτικά αγνοεί τα δικαιώματα σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ των παρακείμενων ελληνικών νησιών, και διευρύνει τον χωροταξικό σχεδιασμό της σε περιοχές που ανήκουν στην ανοιχτή θάλασσα. Γιατί ώσπου να οριοθετηθεί η υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ, η περιοχή αυτή παραμένει ανοιχτή θάλασσα.
Το ίδιο συμβαίνει και νοτίως του Καστελλορίζου. Η Τουρκία θεωρεί ότι δεν απολαμβάνουν τα νησιά του μικρού αυτού συμπλέγματος παρά μόνον αιγιαλίτιδα ζώνη, κάτι που αφορά και μεγάλα νησιά, όπως η Ρόδος. Ετσι αντιμετωπίζει το Καστελλόριζο, και για τον λόγο αυτόν έχει ήδη οριοθετήσει, με μια οριοθετική μέση γραμμή, που χωρίζει την Ανατολική Μεσόγειο ανάμεσα σε αυτήν και στην Αίγυπτο. Και μπορεί το πολύ φιλόδοξο ελληνικό πρόγραμμα ένωσης της ΑΟΖ με την κυπριακή ΑΟΖ να μην μπορεί να δει το φως της ημέρας σε μια ενδεχόμενη οριοθέτηση ανάμεσα στις δύο χώρες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το Καστελλόριζο δεν έχει καθόλου υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ. Αντιθέτως, μπορεί να έχει μειωμένη επήρεια, αλλά πάντως οι ακτές του Καστελλορίζου έχουν επήρεια, και συνεπώς, κατά το άρθρο 121 της σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας, έχουν και υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Το θέμα είναι η έκτασή της σε σχέση με τα παράλια της Τουρκίας.
Η διαμόρφωση ενός θαλάσσιου πάρκου νοτίως του Καστελλορίζου, σε ακόμα διεθνή νερά, φανερώνει πως η Τουρκία αψηφάει το διεθνές δίκαιο και λειτουργεί με τη λογική της ισχύος. Η οποία, στην περίεργη εποχή που ζούμε, υπερισχύει του δικαίου. Αλλά η μακρά ιστορική εμπειρία έχει δείξει ότι η παραμέληση του δικαίου και η χρήση της ισχύος ως μέσου για την επίτευξη εθνικών στόχων μπορεί βραχυπρόθεσμα να έχουν ευεργετικά αποτελέσματα για τη χώρα που τα χρησιμοποιεί, αλλά σε μακροχρόνια βάση συνήθως στρέφονται εναντίον της. Για τον λόγο αυτό, η διεθνής κοινότητα αποφάσισε να δώσει πρωτοκαθεδρία στο διεθνές δίκαιο και να περιορίσει έτσι την έκταση της ισχύος στις διεθνείς σχέσεις. Κάτι που βλέπουμε σήμερα να αγνοείται από τους ηγέτες της, με τις διεθνείς συρράξεις να επικρατούν και με τη βία ή την απειλή χρήσης βίας να ευδοκιμεί σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ο κ. Χρήστος Ροζάκης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
