Δεν περίμενε αυτά τα μαντάτα. Τη νύχτα της 21ης Ιουνίου ο Στέλιος Παπαδάκης-Πιατάς, πρόεδρος του ποδοσφαιρικού συλλόγου Δόξα Πλατανέ, ενημερώθηκε από τη δημοτική αρχή για ένα «έκτακτο πρόβλημα». Μια ομάδα 500 μεταναστών είχαν μόλις διασωθεί 49 ναυτικά μίλια νότια της Κρήτης και έπρεπε να βρεθεί χώρος προσωρινής φιλοξενίας στο Ρέθυμνο. Το μικρό γήπεδο του Τσεσμέ με το φυσικό χορτάρι είχε προκριθεί ως επικρατέστερη λύση. Περιστοιχίζεται από κτήματα με ελιές και η μία εστία του βλέπει στα μπαλκόνια του συνοικισμού. Σε διαδοχικά τηλεφωνήματα ο πρόεδρος προσπάθησε να μεταπείσει τους αρμοδίους. «Δεν ήταν καλή επιλογή, όχι επειδή δεν σεβόμαστε αυτούς τους ανθρώπους, αλλά γιατί θα είχαμε αντιδράσεις», λέει.
«Ψυχραιμία»
Νωρίς το επόμενο πρωί περίπου 20 άτομα, μέλη της διοίκησης της ποδοσφαιρικής ομάδας, του τοπικού πολιτιστικού συλλόγου και της ενορίας συναντήθηκαν σε έκτακτη σύσκεψη, αλλά δεν μπόρεσαν να αλλάξουν την απόφαση. Ο κ. Πιατάς εισηγήθηκε να επικρατήσει ψυχραιμία, να μην ξεσηκωθούν οι ντόπιοι.
Στο γήπεδο στήθηκαν σκηνές και όσο περνούσε η ώρα έξω από τα κάγκελα μαζευόταν κόσμος. Ο Γιάννης Βασιλάκης ήταν ένας από τους πρώτους που έφτασαν και αγόρασε σαπούνια από το σούπερ μάρκετ για να βοηθήσει εθελοντικά στις προμήθειες. Διαπίστωσε, όμως, ότι το κλίμα δεν ήταν καλό. «Μια μερίδα του πληθυσμού θεωρούσε ότι όσοι ήρθαν ήταν εγκληματίες. Τους είχαν ήδη δικάσει», λέει. «Επικρατούσε φόβος και καμία εμπιστοσύνη στην πολιτεία. Ορισμένοι θεωρούσαν ότι η περιοχή τελείωσε, ότι θα μείνουν για πάντα. “Ουδέν μονιμότερον του προσωρινού”, “και να φύγουν θα φέρουν άλλους”, έλεγαν».
«Ηταν κάτι ξαφνικό σε μια κοινωνία που δεν ήταν προετοιμασμένη. Μερίδα του πληθυσμού θεωρούσε ότι όποιος ήρθε είναι εγκληματίας», λέει ο Γιάννης Βασιλάκης που πήγε να βοηθήσει εθελοντικά. Υπενθυμίζει ότι και το 2016 είχαν γίνει επεισόδια στο Ρέθυμνο γιατί τότε είχε διαδοθεί το αφήγημα ότι δήθεν θα δίνονταν σε πρόσφυγες και μετανάστες σπίτια ντόπιων που θα έβγαιναν σε πλειστηριασμό.
Καθώς σουρούπωνε ένας άνδρας ανεβασμένος στην καρότσα αγροτικού προέτρεπε τους πολίτες να αντιδράσουν, φωνάζοντας: «Θέλετε να μας φάνε; Αυτοί ψήνουν τη μάνα τους και την τρώνε». Τη νύχτα εκτοξεύτηκαν δύο φωτοβολίδες προς τα αντίσκηνα, έσκασαν τα λάστιχα του φορτηγού που μετέφερε τις χημικές τουαλέτες, προπηλακίστηκαν οι εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού καθώς αποχωρούσαν. Δύο άτομα συνελήφθησαν, δεν ήταν κάτοικοι της περιοχής. Η καταδίκη των επεισοδίων ήταν ομόθυμη από την τοπική αυτοδιοίκηση.
«Είναι απαράδεκτα», λέει για όσα συνέβησαν ο δήμαρχος Ρεθύμνου Γιώργης Μαρινάκης. «Οι δικοί μας υπό άλλες συνθήκες και στιγμές μετανάστευσαν είτε νόμιμα είτε παράνομα και έπιασαν τα πέρατα του κόσμου. Δυστυχισμένοι άνθρωποι είναι, τους έχουν εκμεταλλευτεί, από ότι μάθαμε τους έχουν δείρει σε αποθήκες στο Τομπρούκ». Αντίστοιχα, ο δήμαρχος Χανίων Παναγιώτης Σημανδηράκης αποκάλεσε «πράξη ταπείνωσης» τα επεισόδια σε ανάρτησή του στο Facebook. «Δεν θα αφήσουμε το μίσος να γίνει συνήθεια», έγραψε.
«Χωρίς ενημέρωση»
«Δεν μας αντιπροσωπεύουν όσα έγιναν», λέει ο κ. Πιατάς. «Δεν ήρθε κάποιος επίσημα να εξηγήσει ότι δεν πρόκειται για κάτι μόνιμο, με αποτέλεσμα να γίνουν έκτροπα και να διαρραγούν σχέσεις. Κατηγορηθήκαμε ότι γνωρίζαμε από μέρες τι θα συμβεί και κάναμε πλάτες, βρέθηκαν άλλοι να πουν ότι δήθεν χρηματιστήκαμε».
Καταδίκη για τα έκτροπα. «Μας προσβάλλουν ως τοπική κοινωνία, δεν μας αντιπροσωπεύουν», λέει στην «Κ» ο πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομάδας Δόξα Πλατανέ, Στέλιος Παπαδάκης-Πιατάς.
Στους στενούς δρόμους του ρεθυμνιώτικου προαστίου συνυπάρχουν χαμηλά σπίτια με μικρές τουριστικές μονάδες, αλλά και βίλες – σε μία από αυτές γυρίζεται ριάλιτι της γερμανικής τηλεόρασης. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται και ένας μικρός καταυλισμός Ρομά. Μέχρι πρότινος οι αφίξεις από τα λιβυκά παράλια δεν γίνονταν ορατές στους ντόπιους. Μικρές ομάδες των 40 μεταναστών φυλάσσονταν για λίγα 24ωρα στο παλιό λιμεναρχείο του Ρεθύμνου, προτού αναχωρήσουν για δομές της ηπειρωτικής Ελλάδας. Ωσπου έφτασαν σε πέντε ημέρες περισσότεροι από 1.300 άνθρωποι, φέρνοντας στην επιφάνεια την απουσία ευρύτερου σχεδιασμού και την ασυνεννοησία για τη διαχείριση του μεταναστευτικού στην Κρήτη.
Η θαλάσσια διαδρομή με αφετηρία το Τομπρούκ της Λιβύης δεν χαράχτηκε πρόσφατα στον χάρτη. Αυξήθηκε, όμως, η συχνότητα με την οποία φτάνουν σε Γαύδο και νότια Κρήτη μικρά σκαριά ή υπερφορτωμένες μηχανότρατες. Το 2023 οι μετανάστες που διασώθηκαν στο Λιβυκό Πέλαγος μετά βίας ξεπέρασαν τους 800, πέρυσι μέχρι τις αρχές Ιουλίου είχαν καταγραφεί 2.297 αφίξεις, ενώ την αντίστοιχη περίοδο φέτος έχουν ξεπεράσει τις 7.300.
Τον Απρίλιο του 2024 ο τότε υπουργός Μετανάστευσης Δημήτρης Καιρίδης τόνιζε ότι είναι μονόδρομος η δημιουργία δύο δομών προσωρινής φιλοξενίας στην Κρήτη, όπου οι μετανάστες θα παρέμεναν το πολύ τέσσερα 24ωρα. Οι τοπικές αντιδράσεις ήταν κάπως ήπιες. Τότε απασχολούσε κυρίως πώς θα λειτουργήσει καλύτερα ο θεσμός της μετάκλησης για την κάλυψη των μεγάλων αναγκών σε εργατικά χέρια στα χωράφια.
Οι συζητήσεις συνεχίστηκαν και επί υπουργίας Νίκου Παναγιωτόπουλου. Προτάθηκαν τρεις τοποθεσίες σε παλιά στρατόπεδα ως πιθανοί χώροι και ο διευθυντής των τεχνικών υπηρεσιών του υπουργείου Μετανάστευσης στάλθηκε για αυτοψία. Υπήρξαν σκέψεις συνεργασίας με ισραηλινές εταιρείες, οι οποίες θα αναλάμβαναν τη δημιουργία προκάτ περιφραγμένου κέντρου εντός 72 ωρών σε περίπτωση ανάγκης. Στην πορεία ανέκυψαν εμπόδια, όπως το θέμα της χρηματοδότησης και της εποπτείας, καθώς δεν θα επρόκειτο για κέντρα υποδοχής ή ταυτοποίησης, αλλά προσωρινής φύλαξης.
Η πρόσφατη αναζωπύρωση του θέματος έφερε στο προσκήνιο και τοπικές διαφοροποιήσεις. Στελέχη της αυτοδιοίκησης που μίλησαν στην «Κ» αναρωτιούνται γιατί να επωμίζονται το βάρος οι μεγαλύτεροι δήμοι του βορρά και όχι οι μικρότεροι του νότου, όπου το λιμενικό μεταφέρει αρχικά τους διασωθέντες. «Στα δικά τους χωρικά ύδατα γίνεται η περισυλλογή, γιατί να φορτωθούμε την ευθύνη άλλων;», λένε. Πρόσφατες, ξεχωριστές, συσκέψεις στις Περιφερειακές Ενότητες Ηρακλείου και Ρεθύμνου δεν οδήγησαν κάπου. Οι τοπικοί παράγοντες, πάντως, συμφωνούν ότι το υπουργείο Μετανάστευσης είναι εκείνο που πρέπει να χωροθετήσει και να θέσει τις προδιαγραφές.
Μακριά από τα βλέμματα
Στα Χανιά, εδώ και τουλάχιστον ένα έτος χρησιμοποιείται ως λύση ολιγοήμερης φιλοξενίας το εκθεσιακό κέντρο της Αγυιάς, κοντά στις φυλακές, μακριά από τα βλέμματα ντόπιων ή τουριστών. Ο χώρος είναι ενιαίος, δίχως χωρίσματα, κάποιες αφίσες θυμίζουν ότι παλιά διοργανώνονταν εδώ εκθέσεις τοπικών αγροτικών προϊόντων.
Πρόσφατα σε μια γωνιά συνδέθηκε μια πρόχειρη ντουζιέρα, μπορεί πλέον κάποιος να πλυθεί, υπό το βλέμμα όμως όλων. Πέντε λιμενικοί βρίσκονται εδώ σε κάθε βάρδια. «Εχει τύχει να ταΐσω και να αλλάξω ένα μωρό, να φέρω ρούχα από το σπίτι μου και γάλα», θυμάται μία εξ αυτών για παλαιότερες καραβιές.
«Υποφέραμε στη θάλασσα», λέει ο 18χρονος Γουέι Λαμ από το Νότιο Σουδάν, που στριμώχτηκε μαζί με άλλους 40 σε μια βάρκα για το ριψοκίνδυνο ταξίδι των 180 ναυτικών μιλίων. Στις πρόσφατες αφίξεις πολλοί είναι Σουδανοί, ακολουθούν οι Αιγύπτιοι. Κάποιοι λένε ότι πλήρωσαν 4.000 ευρώ στους διακινητές για τη διαδρομή, άλλοι 9.000. Ανάλογα με την εθνικότητα φαίνεται πως καθορίζεται και το αντίτιμο.
Οπως εξηγεί η αντιδήμαρχος κοινωνικής πολιτικής Χανίων, Ελένη Ζερβουδάκη, το πότε θα φύγουν από την Κρήτη για τη Μαλακάσα, το Φυλάκιο του Εβρου ή άλλη δομή, εξαρτάται από τις θέσεις στα πλοία, καθώς και από τη διαθεσιμότητα στους οργανωμένους χώρους της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Το βράδυ της Τετάρτης, 117 μετανάστες από την Αγυιά επιβιβάστηκαν με γοργό βήμα, συνοδεία λιμενικών, στο πλοίο «Ελυρος» με προορισμό τον Πειραιά. Φορούσαν χειρουργικές μάσκες στα πρόσωπα, ορισμένοι ήταν ξυπόλυτοι. Στις ημέρες που ακολούθησαν αναχώρησαν κι άλλοι μετανάστες, ώστε να αποσυμφορηθεί η Κρήτη.
Στις αποθήκες
Μετά τα επεισόδια στο γήπεδο του Τσεσμέ, οι μετανάστες μεταφέρθηκαν στις αποθήκες της πρώην Κιτρένωσης. Αθέατες από την τοπική κοινωνία, πλάι στον βόρειο οδικό άξονα Κρήτης, οι εγκαταστάσεις ρημάζουν εδώ και μια δεκαετία, έπειτα από επισχέσεις εργασίας που έβαλαν λουκέτο στον συνεταιρισμό κίτρου. Στον χώρο στήθηκαν ράντζα, από τον σύλλογο ξενοδόχων έγιναν ενέργειες για να βρεθεί γεννήτρια και να υπάρξει υποτυπώδης φωτισμός, φτιάχτηκαν κάποιες παροχές νερού.
-
Η διανομή φαγητού στις παλιές αποθήκες του πρώην συνεταιρισμού στο Ρέθυμνο είναι η πιο δύσκολη ώρα, ειδικά λόγω της έλλειψης διερμηνέα που θα μπορούσε να διευκολύνει τη διαδικασία.
-
Οι μετανάστες παραλαμβάνουν το φαγητό δείχνοντας ένα χαρτί με έναν αριθμό που τους δόθηκε όταν καταγράφηκαν από τους λιμενικούς μετά τη διάσωσή τους.
-
Αφού πάρουν από τους εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού το φαγητό τρώνε πλάι στο προαύλιο των αποθηκών, αναζητώντας μάταια μια σκιά.
«Προφανώς δεν πληροί τις προδιαγραφές φιλόξενης δομής, γι’ αυτό και πρέπει να έρθει η πολιτεία και να πει: “χωροθετώ και ξοδεύω”. Πρέπει να πουν πού θα πάει μια δομή και να υπάρξουν αντισταθμιστικά οφέλη», λέει ο δήμαρχος Ρεθύμνου, Γιώργης Μαρινάκης.
Στη γειτονιά γύρω από το γήπεδο του Τσεσμέ έχουν ηρεμήσει τα πνεύματα. Ο κ. Πιατάς και άλλα μέλη της ποδοσφαιρικής ομάδας είχαν σκεφτεί να παραιτηθούν, αλλά μεταπείστηκαν. «”Αν ήξερα ότι θα έρχονταν για δύο ημέρες θα τους πήγαινα φαγητό”, μου είπε ένας κάτοικος, ενώ προηγουμένως ήταν έτοιμος να κλείσει τον δρόμο», θυμάται ο κ. Βασιλάκης.
Με αφορμή τα γεγονότα ο σύλλογος γονέων του 10ου Δημοτικού Σχολείου της περιοχής εξέδωσε ανακοίνωση καταδικάζοντας τα επεισόδια και επισημαίνοντας την απουσία προετοιμασίας του κρατικού μηχανισμού. Το ίδιο βράδυ άγνωστος έριξε μολότοφ στην αυλή του σχολείου.
Η ανακοίνωση καταδίκης
Ο Σύλλογος Γονέων του 10ου Δημοτικού Σχολείου, το οποίο βρίσκεται στην περιοχή όπου αρχικά είχαν μεταφερθεί οι περίπου 500 μετανάστες εξέδωσε την παρακάτω ανακοίνωση με αφορμή τα βίαια επεισόδια στο γήπεδο του Τσεσμέ:
«Οι πρόσφυγες και μετανάστες που έφτασαν σήμερα στα νότια του νομού έχουν ξεριζωθεί από τις χώρες τους λόγω των πολεμικών επεμβάσεων των Δυτικών Κρατών. Είναι θύματα των πολέμων και τις φτώχειας που επικρατεί στις χώρες τους.
Με αγανάκτηση παρακολουθήσαμε, πόσο ανέτοιμο ήταν το κράτος, η περιφέρεια και οι δήμοι για να υποδεχθούν τέτοιες ροές, παρόλο ότι εδώ και καιρό είναι γνωστό ότι η Κρήτη αποτελεί πλέον πύλη εισόδου προς την ΕΕ για τους εκτοπισμένους/ες.
Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες δεν είναι “μπάζα” για να ψάχνουμε ένα μέρος να τους “αποθέσουμε”. Με ευθύνη όλου του κρατικού μηχανισμού, τοπικού και κεντρικού, οδηγήθηκαν στο γήπεδο του Τσεσμέ, σε χώρο ακατάλληλο από όλες τις απόψεις.
Δηλώνουμε ότι δεν επιτρέπουμε σε κανέναν, κρυμμένο πίσω από την ταμπέλα «κάτοικος της περιοχής», στο όνομα του λαού, των γονέων ή των εργαζομένων του Ρεθύμνου, να χύνει ρατσιστικό δηλητήριο ενάντια στους κατατρεγμένους και ενάντια σε ανθρώπους που από το υστέρημά τους πηγαίνουν είδη πρώτης ανάγκης στον καταυλισμό. Ταυτόχρονα στεκόμαστε δίπλα στη τοπική κοινότητα, στις ανησυχίες και τους προβληματισμούς της για όλη αυτή την εξέλιξη.
Απαιτούμε, εδώ και τώρα με ευθύνη του κράτους να βρεθεί κατάλληλος χώρος φιλοξενίας, με αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης ώστε να γίνουν γρήγορα όλες οι απαραίτητες διαδικασίες και να τους δοθούν τα απαραίτητα έγγραφα για να φτάσουν στον τόπο προορισμού τους.
Φέρνουμε την αστυνομική διεύθυνση του Ρεθύμνου προ των ευθυνών της ώστε να μην επιτραπεί σε κανέναν “αγανακτισμένο” να απειλεί τη ζωή και την ακεραιότητα του κάθε ανθρώπου. Να συλληφθούν πάραυτα όσοι δημόσια καλλιεργούν μίσος και προτρέπουν σε βια. Για οτιδήποτε συμβεί στους ανθρώπους αυτούς αποκλειστική ευθύνη θα έχουν οι δυνάμεις ασφαλείας που χτες το βράδυ δεν είχαν εξασφαλίσει τις απαραίτητες δυνάμεις και “έκαναν” πως δεν έβλεπαν τα ακροδεξιά στοιχεία.
Καλούμε κάθε σύλλογο, κάθε σωματείο και συλλογικότητα της πόλης να πάρει θέση απέναντι στον κανιβαλισμό αλλά και να σταθεί δίπλα στους ανθρώπους αυτούς με οποιοδήποτε υλικό μέσο διαθέτει ώστε να τους ανακουφίσουμε όσο περισσότερο μπορούμε».
«Το ποσοστό των ανθρώπων που είναι ακραίοι ήταν μικρό και δεν είναι από τη γειτονιά», τονίζει ο πρόεδρος του συλλόγου Κώστας Κοντάκος. «Χάλασαν σχέσεις και είναι κρίμα, γιατί η περιοχή, όπως μαρτυρά και το όνομα, έχει προσφυγικό παρελθόν. Αν διαβάσει κανείς πώς τους είχαν υποδεχτεί τότε θα δει ότι και οι ντόπιοι έχουν βιώσει στο πετσί τους αυτή τη μισαλλοδοξία».
