Έχετε αναρωτηθεί ποτέ αν η γλώσσα που μιλάτε επηρεάζει τον τρόπο που βλέπετε τον κόσμο; Λοιπόν, σύμφωνα με διάφορες μελέτες στην ψυχογλωσσολογία, τη γνωστική ψυχολογία και τη γλωσσική ανθρωπολογία, ναι. Οι γλώσσες δεν μας επιτρέπουν απλώς να επικοινωνούμε – διαμορφώνουν επίσης την αντίληψή μας για ό,τι μας περιβάλλει και για τον εαυτό μας.
Πάνω από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού χρησιμοποιεί δύο ή περισσότερες γλώσσες στην καθημερινή του ζωή. Είτε αυτό οφείλεται στην εκπαίδευση, τη μετανάστευση ή την οικογένεια, η διγλωσσία ή η πολυγλωσσία είναι όλο και πιο συχνή στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μας.
Advertisment
Πώς λοιπόν η γνώση δύο ή περισσότερων γλωσσών επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε τα συναισθήματα; Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι κάθε γλώσσα μπορεί να κάνει τους ομιλητές της να αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα με διαφορετικό τρόπο, και οι άνθρωποι μπορούν ακόμη και να παρατηρήσουν μια αλλαγή στον εαυτό τους καθώς αλλάζουν από τη μια γλώσσα στην άλλη.
Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι οι δίγλωσσοι άνθρωποι μπορεί να συμπεριφέρονται διαφορετικά ανάλογα με τη γλώσσα που χρησιμοποιούν. Οι άνθρωποι που τους μιλούν τους αντιλαμβάνονται επίσης διαφορετικά ανάλογα με τη γλώσσα που μιλούν.
Συναισθήματα σε διαφορετικές γλώσσες
Αν μιλάτε πολλές γλώσσες, επεξεργάζεστε τις λέξεις που ορίζουν ή περιγράφουν το συναίσθημα με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με το αν χρησιμοποιείτε τη μητρική σας γλώσσα (την οποία μαθαίνετε στην παιδική ηλικία και κυριαρχεί στη σκέψη και την ομιλία σας) και τη δεύτερη γλώσσα σας (η οποία έχει διδαχθεί, είτε τυπικά είτε οργανικά).
Advertisment
Η μητρική γλώσσα τείνει να έχει συναισθηματικό προβάδισμα έναντι της δεύτερης γλώσσας – οι δίγλωσσοι ή πολύγλωσσοι άνθρωποι αισθάνονται μεγαλύτερη συναισθηματική ένταση όταν μιλούν τη δική τους, ιδίως όταν αναπολούν εμπειρίες που είχαν σε αυτή τη γλώσσα.
Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι περιγράφουν τις παιδικές τους αναμνήσεις πιο έντονα αν μιλούν στη μητρική τους γλώσσα, καθώς αυτή είναι η γλώσσα στην οποία ονομάζουν και θυμούνται αυτές τις εμπειρίες. Η δεύτερη γλώσσα, αντίθετα, προσφέρει έναν βαθμό συναισθηματικής απόστασης, επιτρέποντας στον ομιλητή να αισθάνεται λιγότερο άγχος ή ντροπή όταν μιλάει σε περίπλοκες καταστάσεις, όπως όταν πρέπει να εκφράσει θυμό ή να ζητήσει συγγνώμη.
Με άλλα λόγια, η μητρική γλώσσα γίνεται αντιληπτή ως μια πιο πλούσια συναισθηματικά γλώσσα, ενώ η δεύτερη γλώσσα είναι λιγότερο εκφραστική, αλλά πιο πρακτική. Αυτό σημαίνει ότι η συναισθηματική έκφραση στη μητρική γλώσσα γίνεται πιο έντονα αισθητή, ανεξάρτητα από το αν το συναίσθημα είναι θετικό ή αρνητικό.
Διαφορετική γλώσσα, διαφορετική προσωπικότητα;
Η επιλογή της γλώσσας στην οποία επικοινωνούν οι δίγλωσσοι άνθρωποι επηρεάζει όχι μόνο τη συναισθηματική ένταση, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και τους άλλους. Η χρήση της μίας ή της άλλης γλώσσας μπορεί να επηρεάσει την κατασκευή του λόγου και να αποκαλύψει πολιτισμικές και κοινωνικές πτυχές που αφορούν ειδικά τις γλωσσικές κοινότητες στις οποίες ανήκουν.
Σε μια μελέτη σε δίγλωσσους Κινέζους και Άγγλους ομιλητές στις ΗΠΑ, οι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι αισθάνονταν πιο άνετα να εκφράζουν τα συναισθήματά τους στα αγγλικά (τη δεύτερη γλώσσα τους) επειδή είχε λιγότερους κοινωνικούς περιορισμούς, αλλά βίωναν μεγαλύτερη συναισθηματική ένταση στα μανδαρινικά (τη μητρική τους γλώσσα).
Η δεύτερη γλώσσα μπορεί επομένως να προσφέρει κάποια πλεονεκτήματα όταν οι ομιλητές θέλουν να κρατήσουν μια συναισθηματική απόσταση, τόσο για προσωπικούς όσο και για κοινωνικοπολιτισμικούς λόγους. Εκφράζοντας τα συναισθήματα σε μια γλώσσα που συνδέεται λιγότερο συναισθηματικά, οι άνθρωποι μπορούν να μειώσουν τα συναισθήματα αμηχανίας, άγχους ή προσωπικής εμπλοκής. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα αν η μητρική γλώσσα ενός ατόμου ανήκει σε μια κουλτούρα που δίνει μεγαλύτερη αξία στο συλλογικό, πράγμα που σημαίνει ότι οι άνθρωποι είναι λιγότερο επιρρεπείς στο να μοιράζονται τα συναισθήματά τους.
Γλωσσική επάρκεια και περιβάλλον
Το επίπεδο γνώσης μιας δεύτερης γλώσσας παίζει επίσης τεράστιο ρόλο. Οι γονείς προτιμούν τη μητρική τους γλώσσα για την έκφραση συναισθημάτων όταν μιλούν στα παιδιά τους -για παράδειγμα, για να τα μαλώσουν- αν αυτή είναι η γλώσσα που γνωρίζουν καλύτερα. Ωστόσο, αν γνωρίζουν καλά μια δεύτερη γλώσσα, μπορεί να τη χρησιμοποιήσουν και για να εκφράσουν συναισθήματα.
Το περιβάλλον στο οποίο διδάχθηκε η δεύτερη γλώσσα μπορεί επίσης να είναι σημαντικό. Στις περιπτώσεις όπου μια γλώσσα διδάχθηκε σε επίσημο ή ακαδημαϊκό πλαίσιο, σε αντίθεση με ένα πιο οργανικό, οι ομιλητές αναφέρουν περισσότερο άγχος όταν επικοινωνούν δημόσια, ακόμη και αν είναι τεχνικά άρτιοι.
Συναίσθημα, ταυτότητα και εκμάθηση γλωσσών
Οι εμπειρίες της ζωής μας, η ηλικία κατάκτησης της γλώσσας και το πλαίσιο χρήσης επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε και εκφράζουμε τα συναισθήματά μας στις διάφορες γλώσσες. Η κατανόηση αυτών των δυναμικών όχι μόνο εμπλουτίζει τις γνώσεις μας για τη γλώσσα και τον ανθρώπινο νου, αλλά μας βοηθά επίσης να βελτιώσουμε τη διαπολιτισμική επικοινωνία και τη συναισθηματική κατανόηση σε έναν όλο και πιο ποικιλόμορφο και συνδεδεμένο κόσμο.
Οι συνέπειες για τη διδασκαλία της δεύτερης γλώσσας είναι επίσης σημαντικές. Το να διασφαλίσουμε ότι οι μαθητές αισθάνονται ευτυχείς και ικανοποιημένοι με την αντίληψη που έχουν για τον εαυτό τους στη γλώσσα που μαθαίνουν – δηλαδή με την ταυτότητα που κατασκευάζουν σε αυτή τη γλώσσα – είναι το κλειδί για να τους βοηθήσουμε να αισθάνονται άνετα όταν μιλούν. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο στο να βοηθήσουν τους μαθητές να αισθάνονται λιγότερο ξένοι στη γλώσσα που μαθαίνουν.
Η στάση του μαθητή απέναντι στη γλώσσα που μαθαίνει είναι καθοριστική. Επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αξιολογούμε τις εμπειρίες μας με τη γλώσσα, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις, τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον τρόπο με τον οποίο πιστεύουμε ότι μας βλέπουν οι άλλοι. Όσο καλύτερη είναι αυτή η στάση, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανοποίηση από τη διαδικασία και τόσο καλύτερη είναι η συναισθηματική σύνδεση με τη γλώσσα. Το αποτέλεσμα θα είναι μια ισχυρότερη ταυτότητα στη νέα γλώσσα, η οποία μεταφράζεται σε βαθύτερη και αποτελεσματικότερη εκμάθηση.
Αναφορές
