Η ρωσική οικονομία δείχνει να επιστρέφει σε πρακτικές που θυμίζουν τις ταραγμένες δεκαετίες του παρελθόντος. Σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters, όλο και περισσότερες εταιρείες στη Ρωσία προτιμούν πλέον την πρακτική της ανταλλαγής αγαθών αντί της χρήσης νομίσματος: σιτηρά προσφέρονται έναντι κινεζικών μηχανημάτων, λιναρόσπορος ανταλλάσσεται με οικοδομικά υλικά.
Η στροφή αυτή δεν είναι τυχαία. Οι δυτικές κυρώσεις –ιδίως η αποκοπή ρωσικών τραπεζών από το διεθνές σύστημα πληρωμών και οι αυστηροί περιορισμοί στις εμπορικές συναλλαγές– έχουν καταστήσει το εμπόριο σε δολάρια ή ευρώ σχεδόν αδύνατο. Την ίδια ώρα, οι κινεζικές τράπεζες φοβούνται τις δευτερογενείς κυρώσεις, αποφεύγοντας ακόμη και τις απευθείας συναλλαγές σε γουάν με ρωσικές επιχειρήσεις. Αυτό οδηγεί την αγορά σε μια «αναγκαστική εφευρετικότητα» που θυμίζει σκοτεινές περιόδους.
Η ανάμνηση της δεκαετίας του 1990 βαραίνει. Τότε, η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης γονάτισε τη ρωσική οικονομία, και οι επιχειρήσεις κατέφυγαν μαζικά στο barter trade. Εργοστάσια παρήγαγαν προϊόντα που δεν πληρώνονταν με χρήμα, αλλά με πρώτες ύλες, τρόφιμα ή υπηρεσίες. Αυτό δυσχέραινε την αποτίμηση της πραγματικής αξίας των συναλλαγών, γιγάντωνε τη γραφειοκρατία και άνοιγε τον δρόμο σε κάθε λογής απάτες και αδιαφανείς συμφωνίες.
‘Αλλες συνθήκες, αλλά…
Σήμερα, οι συνθήκες είναι διαφορετικές, αλλά οι προειδοποιήσεις είναι ίδιες:
– η αδυναμία χρήσης σταθερού νομίσματος για συναλλαγές κάνει δύσκολη την κοστολόγηση προϊόντων,
– η αυξημένη εξάρτηση από άτυπες συμφωνίες αφήνει χώρο σε μεσάζοντες και «σκιώδεις» μηχανισμούς,
– η κρατική οικονομική πολιτική δυσκολεύεται να παρακολουθήσει τις πραγματικές ροές αγαθών και αξίας.
Για κάποιους, αυτή η πρακτική σημαίνει βραχυπρόθεσμη σωτηρία: ορισμένες βιομηχανίες διατηρούνται ενεργές χάρη στο ανταλλακτικό εμπόριο, διασφαλίζοντας τουλάχιστον βασικές εισαγωγές σε μηχανήματα και υλικά. Ωστόσο, οι μακροπρόθεσμες συνέπειες μπορεί να είναι καταστροφικές.
Η έλλειψη ρευστότητας, η αδυναμία τιμολόγησης και η συστηματική παράκαμψη του χρηματοπιστωτικού τομέα απειλούν να επιστρέψουν τη ρωσική οικονομία σε μια «γκρίζα ζώνη» που μοιάζει περισσότερο με οικονομία επιβίωσης παρά με σύγχρονο κράτος-έθνος.
Με τις κυρώσεις να παραμένουν και την Κίνα να διστάζει, η Ρωσία δείχνει να επανεφευρίσκει το παρελθόν της. Και όπως φάνηκε ήδη στη δεκαετία του ’90, όταν το νόμισμα χάνει την αξία και την κυριαρχία του, το εμπόριο καταλήγει να θυμίζει λιγότερο αγορά και περισσότερο παζάρι – με όλο το χάος που αυτό συνεπάγεται.
