Ήταν ένας από τους πιο φρικιαστικούς στόχους του πολέμου που ξεκίνησε το 2022 η Ρωσία κατά της Ουκρανίας μέχρι στιγμής. Οι αναφορές έδειχναν μια έγκυο γυναίκα σε φορείο, με το πρόσωπό της χλωμό από το σοκ, τα πόδια της λερωμένα με αίμα και το ένα χέρι να κρατάει την κοιλιά της. Πίσω της, τα βομβαρδισμένα ερείπια του μαιευτηρίου της Μαριούπολης.
Πάνω από μια ντουζίνα άτομα, μεταξύ των οποίων και γυναίκες σε τοκετό, τραυματίστηκαν στην επίθεση του Μαρτίου 2022. Η γυναίκα που φωτογραφήθηκε, η Ιρίνα Καλίνινα, πέθανε αργότερα μαζί με το αγέννητο μωρό της.
Στα τρία χρόνια που έχουν περάσει από τότε, η μητρική φροντίδα στην Ουκρανία παραμένει υπό συνεχή επίθεση, με περισσότερες από 2.000 επιθέσεις σε ιατρικές εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων 81 που έπληξαν τμήματα μητρικής φροντίδας και αίθουσες τοκετού. Μόλις τον περασμένο μήνα, η Ντιάνα Κοσίκ, έγκυος επτά μηνών, σκοτώθηκε όταν ένας πύραυλος χτύπησε ένα μαιευτήριο στην ανατολική περιοχή του Ντνιπροπετρόφσκ.
Τον τελευταίο μήνα, η εφημερίδα The Guardian επισκέφθηκε τρία μαιευτήρια στην πρώτη γραμμή, για να δει από κοντά πώς η εισβολή της Ρωσίας και οι επιθέσεις σε εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης έχουν στερήσει από τις γυναίκες το θεμελιώδες δικαίωμα σε έναν ασφαλή τοκετό.
Σε κάθε νοσοκομείο, οι γυναίκες και το προσωπικό που εργάζεται εκεί αντιμετωπίζουν τρομερό κίνδυνο – drones που περιφέρονται, πυροβολικό, βαλλιστικούς πυραύλους και τη στοχευμένη υποβάθμιση των υποδομών υγειονομικής περίθαλψης. Ρισκάρουν τη ζωή τους για να φέρουν νέα ζωή σε μια χώρα όπου σήμερα υπάρχουν τρεις θάνατοι για κάθε γέννηση.
Ακόμη και με τις ανανεωμένες ελπίδες για το τέλος του πολέμου, οι βίαιες τακτικές της Μόσχας έχουν προκαλέσει μια δημογραφική κρίση στην Ουκρανία. Εκατομμύρια γυναίκες και παιδιά έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν σκοτωθεί και οι γυναίκες που παρέμειναν φοβούνται την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. Το 2024, η Ουκρανία είχε το χαμηλότερο ποσοστό γεννήσεων στον κόσμο και το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας, σύμφωνα με το World Factbook της CIA.
Χάρκοβο
Το κεντρικό νοσοκομείο στο Χάρκοβο έφερε στον κόσμο περίπου 1.000 μωρά το χρόνο πριν εισβάλει η Ρωσία στην Ουκρανία. Πέρυσι, ο αριθμός αυτός μειώθηκε σε λιγότερα από 440 – τα δύο τρίτα των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία έχουν εγκαταλείψει την πόλη. Ο αριθμός θα ήταν ακόμη χαμηλότερος, αλλά περισσότερες γυναίκες προσέρχονται στο συγκεκριμένο, καθώς άλλα νοσοκομεία της πόλης σταματούν να λειτουργούν.
Μόλις πέντε ημέρες πριν από την άφιξη του Guardian στο τέλoς Ιουλίου, το κτίριο της μαιευτικής κλινικής του κεντρικού νοσοκομείου του Χάρκοβο υπέστη ζημιές από επίθεση με drone. Καθώς τα παράθυρα έσπασαν και τα γυαλιά σκορπίστηκαν στα κρεβάτια, οι γυναίκες – μερικές έγκυες, άλλες με νεογέννητα και μία σε ενεργό τοκετό – μεταφέρθηκαν εσπευσμένα πέρα από τον ποταμό, σε ένα περιγεννητικό κέντρο, για επείγουσα ιατρική περίθαλψη. Όλες υπέφεραν από σοκ, αλλά η γυναίκα που ήταν σε τοκετό χρειαζόταν επείγουσα καισαρική τομή. Το προσωπικό ενήργησε γρήγορα και η μητέρα και το μωρό επέζησαν.
Τέτοιου είδους βομβαρδισμοί έχουν γίνει πολύ συνηθισμένοι στο Χάρκοβο, το οποίο δέχεται έντονες και συνεχείς επιθέσεις από τις πρώτες ώρες του πολέμου. Τον Ιούνιο, η πόλη δέχτηκε τον μεγαλύτερο αριθμό επιθέσεων από την έναρξη της ρωσικής εισβολής. Στο περιγεννητικό κέντρο που φροντίζει τώρα τις γυναίκες, οι γιατροί λένε ότι έχουν φέρει στον κόσμο μωρά εν μέσω αεροπορικών επιθέσεων και έχουν πραγματοποιήσει χειρουργικές επεμβάσεις ενώ τα κτίρια ταρακουνιόντουσαν από τις εκρήξεις.
Φοβούνται να γεννήσουν μήπως το νοσοκομείο γίνει στόχος
Είναι πολύ αγχωτικό να αντιμετωπίζεις μια τέτοια κατάσταση όταν είσαι έγκυος. Οι γιατροί αναφέρουν ότι έχουν δει ιατρικές επιπλοκές και νευρικούς κλονισμούς – μια νεαρή μητέρα αρνήθηκε να πάρει το παιδί της στο σπίτι όταν έμαθε ότι ο σύζυγός της είχε σκοτωθεί στο μέτωπο. Το νοσοκομείο απασχολεί πλέον έναν ψυχολόγο για να βοηθήσει να κατευνάσει τους φόβους των γυναικών, που διστάζουν να έρθουν στο νοσοκομείο λόγω του κινδύνου να δεχτεί επίθεση.
Όταν η Όλγα Σεβέλα, 30 ετών, άρχισε να γεννά, έπρεπε να μεταβεί στο νοσοκομείο ενώ τα drone Shahed βουίζαν πάνω από το δρόμο. «Ανησυχούσα ότι το νοσοκομείο θα μπορούσε να γίνει στόχος, αλλά δεν είχα άλλη επιλογή από το να γεννήσω», λέει, κουνώντας τον Ζαχάρ, που ήταν μόλις μιας ημέρας. Κατέληξαν στο καταφύγιο του νοσοκομείου λίγες ώρες μετά τον τοκετό, καθώς σχεδόν 20 εκρήξεις χτύπησαν την πόλη.
Την ώρα που ηχούν οι σειρήνες των αεροπορικών επιδρομών, οι γυναίκες συρρέουν στους διαδρόμους προς το καταφύγιο, σε διαφορετικές καταστάσεις υγείας. Είναι πολύ επικίνδυνο να χρησιμοποιήσουν τον ανελκυστήρα σε περίπτωση που το νοσοκομείο χτυπηθεί, οπότε αναγκάζονται να ανεβαίνουν τις σκάλες. Ορισμένες συνοδεύονται από νοσοκόμες, που κρατούν σταθερά φορητούς ενδοφλέβιους ορούς, άλλες κρατούν στην αγκαλιά τους μωρά. Όσες βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο τοκετού, υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση ή αναρρώνουν από εγχείρηση, είναι πολύ αδύναμες για να μετακινηθούν και πρέπει να μείνουν πίσω.
Η 32χρονη Ντάσα Μπορισένκο έχει υποστεί δύο αποβολές και τώρα ζει μόνιμα στο νοσοκομείο για να προστατεύσει μια εγκυμοσύνη υψηλού κινδύνου – η ημερομηνία τοκετού της είναι τον Ιανουάριο. Ζούσε σε ένα χωριό στην ανατολική περιοχή Σούμι, κατά μήκος των ρωσικών συνόρων, η οποία τώρα υφίσταται μερικές από τις χειρότερες μάχες. Δεν έχει δει τον σύζυγό της για δύο εβδομάδες. «Θέλω πραγματικά να αποκτήσω ένα παιδί, αλλά με αυτό τον πόλεμο είναι δύσκολο να το καταφέρω», τονίζει.
Σλοβιάνσκ
Ο πληθυσμός του Σλοβιάνσκ έχει μειωθεί κατά το ήμισυ από την έναρξη της εισβολής, από περισσότερους από 100.000 σε περίπου 53.000 κατοίκους. Οι γεννήσεις στο νοσοκομείο έχουν μειωθεί από περισσότερες από 1.000 ετησίως σε περίπου 550. Ο αριθμός αυτός παραμένει υψηλός επειδή το νοσοκομείο δέχεται πλέον ασθενείς από μια ευρύτερη περιοχή, καθώς άλλες μαιευτικές κλινικές δεν είναι πλέον διαθέσιμες.
Η Λίλια Εροσένκο, 36 ετών, ήταν στο σπίτι της και σε προχωρημένη εγκυμοσύνη τον Ιούλιο, όταν άκουσε ότι τρία drones Shahed είχαν συντριβεί στο κεντρικό κτίριο του νοσοκομείου του Σλοβιάνσκ. Η Εροσένκο και ο σύζυγός της είχαν αναβάλει την απόκτηση παιδιού για τρία χρόνια, επειδή περίμεναν να τελειώσει ο πόλεμος, αλλά χωρίς κανένα σημάδι ειρήνης «δεν μπορούσαν να περιμένουν για πάντα».
Φοβόντουσαν ότι το κτίριο της μαιευτικής κλινικής – σε μικρή απόσταση με τα πόδια από το κεντρικό νοσοκομείο – θα ήταν ο επόμενος στόχος των Ρώσων. Τέσσερις ημέρες μετά τον βομβαρδισμό, η μαιευτική κλινική έχει μέχρι στιγμής γλιτώσει και η Εροσένκο φροντίζει την δύο ημερών κόρη της, Μιλάνα, που κουνιέται σε μία αυτοσχέδια κούνια μπροστά της.
Με το μέλλον της πόλης τόσο αβέβαιο, σκέφτεται τώρα να φύγει προς τα δυτικά της χώρας, αλλά ανησυχεί ότι κανένα μέρος στην Ουκρανία δεν είναι ασφαλές. Ένας από τους μεγαλύτερους φόβους της είναι ότι ο σύζυγός της θα επιστρατευτεί.
«Δεν υπάρχει πια κανένα ασφαλές μέρος στο Σλοβιάνσκ», λέει. «Ακούμε εκρήξεις κάθε μέρα».
Πρόωρες γεννήσεις και αύξηση καρκίνων της μήτρας
Στο ίδιο δωμάτιο με την Εροσένκο, ο Vitalii Chernetskyi, 31 ετών, κρατά στην αγκαλιά του τη δύο ημερών κόρη του, Ντάρια. Τυφλός από το ένα μάτι, βρίσκεται σε άδεια επ’ αόριστον μετά από τραυματισμό στο μέτωπο, ενώ η σύζυγός του ήταν έγκυος. «Τα παιδιά είναι η ευτυχία μας – πρέπει να γεννιούνται», λέει χαρακτηριστικά.
Το κτίριο του νοσοκομείου που χτυπήθηκε βρίσκεται τώρα σε ερείπια – καμένο, μερικώς κατεστραμμένο, με τεράστια κομμάτια μεταλλικής στέγης να έχουν εκσφενδονιστεί μέτρα μακριά. Όταν ο Guardian επισκέφθηκε το νοσοκομείο, εκσκαφείς απομάκρυναν τα ερείπια και τα γυαλιά, ενώ στο βάθος ακούγονταν οβίδες.
Σε απόσταση μικρότερη από 33 χιλιόμετρα από μια μεταβαλλόμενη γραμμή μετώπου, γυναίκες ταξιδεύουν μέχρι και 160 χιλιόμετρα για να γεννήσουν εδώ. Αντιμετωπίζουν drones, πυροβολικό, πυραύλους και ομάδες αναγνώρισης σαμποτάζ. Οι άνθρωποι προσπαθούν να αποφεύγουν τους δημόσιους χώρους λόγω των τακτικών επιθέσεων και υπομένουν τακτικές διακοπές ρεύματος, καθώς και κατασκοπεία – ένας φερόμενος Ρώσος πράκτορας συνελήφθη στο Σλοβιάνσκ για συλλογή πληροφοριών σχετικά με τον στρατό της Ουκρανίας.
Το μαιευτήριο έχει χάσει αρκετά μέλη του προσωπικού του λόγω των επιθέσεων στην πόλη, ενώ οι μαίες αναφέρουν ότι υπάρχουν περισσότερες πρόωρες γεννήσεις και αύξηση των καρκίνων, ειδικά της μήτρας. «Είδαμε την ίδια αύξηση μετά το 2014», λέει η Valentyna Hlushchenko, 62 ετών, διευθύντρια του τμήματος μαιευτικής και γυναικολογίας.
«Οι γυναίκες εισπνέουν σωματίδια από τον αέρα λόγω των καθημερινών εκρήξεων», εξηγεί, προσθέτοντας ότι «περιμένουν πολύ για να ζητήσουν βοήθεια όταν κάτι δεν πάει καλά».
Χερσώνα
Ο πληθυσμός της Χερσώνας ήταν 280.000 άτομα πριν από την εισβολή και σήμερα έχει απομείνει λιγότερο από το ένα τέταρτο των κατοίκων της. Το μαιευτήριο της πόλης συνήθιζε να χειρίζεται 1.500 έως 2.000 γεννήσεις ετησίως, αλλά τώρα δέχεται μόνο περίπου 120. Φέτος, περίπου 100 άτομα έχουν σκοτωθεί και 1.100 έχουν τραυματιστεί στην πόλη.
Σε ένα υπόγειο μαιευτήριο χωρίς παράθυρα, η 35χρονη Κατερίνα Οσετσύμσκα κάθεται στο κρεβάτι της φορώντας μια κηλιδωμένη νοσοκομειακή ρόμπα, με το πρόσωπό της βρεγμένο από δάκρυα. Έξω, ακούγονται δυνατοί κρότοι, καθώς εκτοξεύονται εκρηκτικά από τη μία πλευρά του ποταμού στην άλλη – με τις ρωσικές δυνάμεις να βρίσκονται περίπου μισό χιλιόμετρο μακριά.
Η Οσετσύμσκα εισήχθη πριν από μια εβδομάδα για λόγους ασφαλείας. Είναι 33 εβδομάδων έγκυος και θεωρείται υψηλού κινδύνου – οι γιατροί λένε ότι υπάρχουν κάποιες επιπλοκές με τη μήτρα της. «Είμαι σίγουρη ότι οφείλεται στο άγχος», λέει.
Από την έναρξη της εισβολής, η Χερσώνα στη νότια Ουκρανία έχει δεχτεί επιθέσεις με όλα τα μέσα, από άρματα μάχης έως κατευθυνόμενες αεροπορικές βόμβες, drones και συστήματα πολλαπλών εκτοξεύσεων ρουκετών. Το δεύτερο σημαντικότερο μαιευτήριο της πόλης έχει υποστεί ζημιές πέντε φορές – και τώρα λειτουργεί σε ένα υπερσύγχρονο ανακαινισμένο υπόγειο, που περιλαμβάνει αίθουσες τοκετού, χειρουργείου και ανάρρωσης.
Την ημέρα πριν από την επίσκεψη του Guardian, εκρηκτικά που ρίχτηκαν από ένα τηλεκατευθυνόμενο drone FPV έπεσαν πολύ κοντά στο νοσοκομείο και χτύπησαν το πάρκινγκ. «Η Χερσώνα δεν έχει ιατρική εγκατάσταση που να έχει χτυπηθεί λιγότερο από τέσσερις ή πέντε φορές», αναφέρει ο επικεφαλής της μαιευτικής, Πέτρο Μαρένκοβσκι και προσθέτει: «Είμαστε 100% σίγουροι ότι η Ρωσία μάς στοχεύει σκόπιμα».
Το συνεχές άγχος φέρνει αποβολές, αιμορραγίες και επεμβάσεις
Η εγγύτητα της πόλης με τις ρωσικές δυνάμεις σημαίνει ότι υπάρχουν ελάχιστες πιθανότητες να ηχήσει σειρήνα προειδοποίησης πριν από μια έκρηξη. Τα πυρά του πυροβολικού ή των όλμων χτυπούν μόλις τρία δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση και αν οι άνθρωποι ακούσουν ότι ένα ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος βρίσκεται στον ουρανό, έχουν μόνο πέντε λεπτά για να βρουν κάπου να κρυφτούν από τις κατευθυνόμενες αεροπορικές βόμβες.
Οι κάτοικοι παρακολουθούνται από drones FPV που ρίχνουν εκρηκτικά με τρομακτική ακρίβεια, συχνά χτυπώντας αμάχους. Οι γιατροί λένε ότι διατρέχουν εξαιρετικό κίνδυνο ακόμη και όταν πηγαίνουν στη δουλειά τους.
Το συνεχές άγχος, λέει ο επικεφαλής της μαιευτικής στη Χερσώνα, σημαίνει μεγαλύτερο κίνδυνο αποβολών, περισσότερες αιμορραγίες και αυξημένο ποσοστό χειρουργικών επεμβάσεων. Τα πράγματα ήταν χειρότερα κατά τη διάρκεια των σχεδόν εννέα μηνών κατοχής το 2022, όταν οι άνθρωποι κρύβονταν στα σπίτια τους και οι γυναίκες δεν είχαν ιατρική περίθαλψη. Ακολούθησε απότομη αύξηση των θνησιγενών τοκετών.
Η Οσετσύμσκα διηγείται ότι ήταν έγκυος στο μικρότερο παιδί της κατά τη διάρκεια της ρωσικής κατοχής και δεν μπορούσε να ταξιδέψει από το χωριό της, περιμένοντας χωρίς πρόσβαση σε γιατρούς ή ιατρική περίθαλψη: «Δεν μπορείς να σβήσεις τα φρικτά πράγματα που έχουμε περάσει με αυτό τον πόλεμο. Αλλά η μεγάλη μου ελπίδα είναι ότι το μωρό μου θα ζήσει και θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει την παιδική του ηλικία».
