Φόρτωση Text-to-Speech…
Της Αγγελικής Σπανού
Το εύκολο επιτεύχθηκε ήδη: Ο Αλέξης Τσίπρας επέστρεψε, με θόρυβο, στο επίκεντρο της πολιτικής σκηνής, επιχειρώντας να επανασυστηθεί στην κοινωνική αντιπολίτευση. Το δύσκολο εκκρεμεί και έχει να κάνει με τη δυνατότητά του να «αρματώσει το καράβι για νέους ορίζοντες», όπως γράφει στον επίλογο της αυτοβιογραφίας του, «πιο έμπειρος, πιο σοφός και πιο έτοιμος», με άλλα λόγια να ξαναβρεθεί στην Ιθάκη της εξουσίας.
Λίφτινγκ
Το επόμενο βήμα δεν μπορεί παρά να είναι η δημιουργία νέου κόμματος. Ο αναπληρωτής καθηγητής Εκλογικής Συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Γιάννης Κωνσταντινίδης δεν έχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό: «Το βιβλίο του Αλέξη Τσίπρα δεν είναι μια ακαδημαϊκού τύπου μαρτυρία για την πολιτική ιστορία της τελευταίας δεκαπενταετίας. Αν ήταν τέτοια, ο συγγραφέας δεν θα έδειχνε τέτοιο ζήλο για την αποδόμηση χαρακτήρων, αλλά θα εστίαζε στην επίδραση γεγονότων, συγκυριών, πληροφοριών στις πολιτικές αποφάσεις.
Η αναγκαία ρήξη – «Η πρόσληψή του ως “νέου προσώπου” –η πλέον επιθυμητή ιδιότητα από το εκλογικό κοινό σε αυτήν τη χρονική στιγμή– περνάει μόνο μέσα από τη ρήξη», λέει ο Γιάννης Κωνσταντινίδης, αν. καθηγητής Εκλογικής Συμπεριφοράς.
Δικών του ή και άλλων. Η επιμονή του πρώην πρωθυπουργού να υπογραμμίζει την ανεπάρκεια προσώπων του κομματικού και κυβερνητικού περιβάλλοντός του μαρτυρεί την αγωνία του να πάρει αποστάσεις από το παρελθόν του και με τον τρόπο αυτό να αναβαπτιστεί στη συλλογική συνείδηση ενόψει της ίδρυσης νέου κόμματος. Η πρόσληψή του ως “νέου προσώπου” –ιδιότητα που είναι η πλέον επιθυμητή από το εκλογικό κοινό σε αυτήν τη χρονική στιγμή– περνάει μόνο μέσα από τη ρήξη του με πρόσωπα του παρελθόντος».
Ανάλογη είναι η προσέγγιση του Ξενοφώντος Κοντιάδη, καθηγητή Δημοσίου Δικαίου και Κοινωνικής Διοίκησης στο Πάντειο: «Η “Ιθάκη” είναι εκ πρώτης όψεως ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών με το παρελθόν. Σε αντίθεση με άλλα βιβλία απολογιστικού χαρακτήρα, ο συγγραφέας δεν εξωραΐζει συγκρούσεις ούτε διστάζει να αναφερθεί σε ονόματα και διαλόγους με τους πρωταγωνιστές της επίμαχης περιόδου, ιδίως εκείνους με τους οποίους ξεκίνησαν μαζί το ταξίδι της διακυβέρνησης το 2015. Ετσι επιδιώκει να διαχωρίσει τη θέση του, αναδεικνύοντας τις μεγάλες διαφορές τους: Εκείνος ένας αριστερός οραματιστής, αλλά ταυτόχρονα εχέφρων, ρεαλιστής, προσγειωμένος στην πραγματικότητα, ενώ εκείνοι επιπόλαιοι ή ανερμάτιστοι».
Περισσότερο αυστηρός, ίσως και θυμωμένος, είναι ο Παύλος Ελευθεριάδης, καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και στο Mansfield College Oxford: «Είναι απλώς άλλο ένα τέχνασμα από έναν επιτήδειο πολιτικό, που έχει ως αποκλειστικό σκοπό του να χρησιμοποιήσει τη δημοσιότητα που θα του εξασφαλίσουν οι όποιες αδιάκριτες εξομολογήσεις στο βιβλίο, ώστε να εξυπηρετήσει τα προσωπικά σχέδιά του για μια νέα πολιτική καριέρα».
Ο Πέτρος Καβάσαλης, πρόεδρος του Δ.Σ. του Κύκλου Ιδεών, αντιπρύτανης Ερευνας και Καινοτομίας Πανεπιστημίου Αιγαίου, αμφιβάλλει ότι ο Αλ. Τσίπρας θα πετύχει τον στόχο του: «Επιστρέφοντας μετά από χρόνια στην Ιθάκη της πολιτικής, ο πάλαι ποτέ νέος βρίσκει μια δύσκολα κυβερνήσιμη Ιθάκη, που δεν πιστεύει πια, με την ίδια ευκολία, στις υποσχέσεις, είτε στις ακατέργαστες δικές του είτε στις επικοινωνιακά συνταγμένες αυτών που τον διαδέχθηκαν. Στη δυσκολία της σημερινής εξίσωσης προς επίλυση, συνεισφέρει με ενδιαφέρουσες ιστορίες από το παρελθόν. Η Ιθάκη, όμως, χρειάζεται επειγόντως μια ασφαλή ατζέντα για το μέλλον, γιατί στα χρόνια που έλειπε, ο κόσμος που την περιβάλλει άλλαξε τόσο πολύ, και τόσο επικίνδυνα. Εχει να δώσει;».
Σε νέο περιβάλλον – «Η Ιθάκη χρειάζεται ασφαλή ατζέντα για το μέλλον, γιατί στα χρόνια που έλειπε, ο κόσμος που την περιβάλλει άλλαξε τόσο πολύ, και τόσο επικίνδυνα. Εχει να δώσει;», αναρωτιέται ο Πέτρος Καβάσαλης, αντιπρύτανης στο Παν. Αιγαίου
Ο συνταγματολόγος Ξ. Κοντιάδης επισημαίνει ότι «το βιβλίο αποτελεί μια προβολή στο μέλλον: Επιδιώκει να σκιαγραφήσει έναν πολιτικό έμπειρο, με αρχές, ικανό να οδηγήσει τη χώρα προς την Ιθάκη των προοδευτικών πολιτικών, χωρίς να υποκύπτει στις Σειρήνες των εύκολων λύσεων και αντιστεκόμενο στους Κύκλωπες εξωθεσμικών συμφερόντων. Αν θα πετύχει το rebranding εξαρτάται έως ένα βαθμό από τις διαφορετικές αναγνώσεις της “Ιθάκης”».
Ο Π. Ελευθεριάδης, μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής και της Πανελλήνιας Επιτροπής στο Ποτάμι, 2014-2016, προεξοφλεί αποτυχία: «Ο επόμενος προορισμός του Αλέξη Τσίπρα θα είναι, μετά ένα μικρό διάλειμμα δημοσιότητας, η οριστική αποστρατεία του από την πολιτική». Χωρίς να έχει διαβάσει το βιβλίο κρίνει ότι είναι «τόσο αξιόπιστο όσο ήταν και το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για άλλο ένα επικοινωνιακό τέχνασμα ενός ρηχού, ανεπαρκούς και μωροφιλόδοξου πολιτικού, ο οποίος για άλλη μία φορά κάνει τα πάντα ώστε να εξασφαλίσει μια μικρή έστω παράταση στην αποτυχημένη πολιτική του καριέρα».
Ο τυφλοπόντικας
Το βέβαιο είναι ότι ο πρώην πρωθυπουργός θα δοκιμάσει ξανά τις δυνάμεις του, πιστεύοντας ότι υπάρχει κενό, εναλλακτική, αλλά και δυναμική ανατροπής: «Η Ιστορία έχει αποδείξει ότι σε καταστάσεις ακόμα χειρότερες, όταν η κοινωνία εμφανιζόταν νωθρή και υποταγμένη, ο τυφλοπόντικας έκανε τη δουλειά του». Δεν εξειδικεύει, πάντως, ούτε πότε συνέβη αυτό ούτε ποιος ήταν ο τυφλοπόντικας.
..και ο εγκωμιασμός του «θεσμικού Πάνου»
Του Θοδωρή Λέννα
Μια ημέρα του Οκτώβρη, στο μακρινό 2016, ένας απρόσμενος επισκέπτης ετοιμαζόταν να «σμπαραλιάσει» τη διάχυτη «αριστερή μελαγχολία» που πλανιόταν πάνω από τις εργασίες του 2ου συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ στο Τάε Κβον Ντο. Τι κι αν η «πρώτη φορά Αριστερά» ήταν πραγματικότητα, οι σύνεδροι –μακριά από τα πεζοδρόμια του ακτιβισμού και της διαμαρτυρίας– καλούνταν πια να διαχειριστούν την επώδυνη πραγματικότητα του μνημονιακού συμβιβασμού. Ο απρόσμενος αυτός επισκέπτης ήταν ο Πάνος Καμμένος.
Χαμογελαστός και παθιασμένος, ανεβαίνει στο βήμα για τον χαιρετισμό του προσφωνώντας τις απανταχού φυλές του ΣΥΡΙΖΑ ως «συντρόφισσες και συντρόφους». Λίγες στιγμές αργότερα, το σώμα του συνεδρίου επευφημεί τον συγκυβερνήτη όταν εκείνος παρομοιάζει την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ με ένα «νέο Γοργοπόταμο».
Θα χρειαζόταν να περάσουν εννέα χρόνια ώστε ο Αλέξης Τσίπρας με την «Ιθάκη» του να αποπειραθεί να κλείσει τους ανοιχτούς λογαριασμούς με το 2015 και τα απόνερά του. Κι ενώ ο πρώην πρωθυπουργός επιφυλάσσει αιχμές προς πρώην συντρόφους και συνοδοιπόρους, ένας από τους ελάχιστους «διασωθέντες» είναι ο Πάνος Καμμένος. Γιατί ο Καμμένος εξαιρείται από το «μαστίγιο» του συγγραφέα; Γιατί δεν τον συμπεριέλαβε στις λάθος επιλογές, τις οποίες αποκηρύσσει για να «καθαρίσει» το brand του;
Αρκεί η ευγνωμοσύνη προς έναν πειθήνιο εταίρο για να δικαιολογήσει τη σημερινή επιείκεια του Τσίπρα;
Η πρώτη ανάγνωση είναι απλή. Χωρίς τον «θεσμικά συνεπή», όπως γράφει ο Τσίπρας, εταίρο δεν θα υπήρχε η «πρώτη φορά Αριστερά». Τουλάχιστον όχι με τους ίδιους όρους. Αλλωστε ο ετερόκλητος αυτός «γάμος» δεν ήταν απότοκο μιας μόνο στιγμής. Σίγουρα όχι εκείνης της σύμπτωσης που θέλει τον Σταύρο Θεοδωράκη να επιλέγει να ανέβει από τις σκάλες της Κουμουνδούρου στο γραφείο του Τσίπρα, για να πέσει πάνω στον αγγελιαφόρο της κολεγιάς Τσίπρα – Καμμένου, Παναγιώτη Λαφαζάνη.
Η αφήγηση αυτή, παρατηρεί σήμερα πρόσωπο που έζησε λεπτό προς λεπτό τις εξελίξεις, εντάσσεται, μάλλον, στο παλιό «δόγμα» Τσίπρα ότι «η γοητεία βρίσκεται στο παραμύθι».
Επομένως, κανείς το βράδυ της 25ης Ιανουαρίου δεν περίμενε κάτι διαφορετικό. Οι επαφές, άλλωστε, των δύο πλευρών είχαν διάρκεια –με κεντρικό διαμεσολαβητή τον Νίκο Παππά–, ενώ ο Τσίπρας, όπως κατά καιρούς διαπίστωναν σύντροφοί του, επιδείκνυε πάντα ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το ακροατήριο της «λαϊκής Δεξιάς».
Κάποιες δεύτερες σκέψεις υπήρξαν αργότερα, στις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Οταν, όμως, ο Καμμένος έφτανε αυτόκλητος στα συριζαϊκά επινίκια στα Προπύλαια, προλάβαινε κάθε ενδεχόμενη εναλλακτική ανοίγματος του ΣΥΡΙΖΑ στο ΠΑΣΟΚ και στο Ποτάμι· ενώ παράλληλα οπτικοποιούσε, με τα φωτογραφικά ενσταντανέ των δύο αγκαλιασμένων στην εξέδρα, αυτό που στην κοινή συνείδηση θα έμενε ως «Συριζανέλ».
Αρκεί η ευγνωμοσύνη προς έναν πειθήνιο εταίρο για να δικαιολογήσει τη σημερινή επιείκεια του Τσίπρα προς ένα εθνολαϊκιστικό κόμμα που για κάποιους φλέρταρε με «ψεκασμένες» θεωρίες και που μένει ακόμη ως στίγμα στο προοδευτικό προφίλ το οποίο ο πρώην πρωθυπουργός επιχειρεί πάλι να φιλοτεχνήσει;
Τα «στρατιωτάκια»
Ο Καμμένος «έπαιζε με τα στρατιωτάκια του», όπως κάποιοι εντός του ΣΥΡΙΖΑ έλεγαν καυστικά, και ο υπόλοιπος σχεδιασμός χαρασσόταν από τον Τσίπρα και την ηγετική ομάδα του. Μικρό το κακό εάν ο επικεφαλής των ΑΝΕΛ έριχνε στεφάνια από αέρος στα Ιμια ή τιμούσε τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας υποκλινόμενος στη θάλασσα πάνω σε ένα κόκκινο χαλί που είχε στρωθεί σε παλέτες. Ηταν γραφικός, αλλά ακίνδυνος. Και ο Τσίπρας, άλλωστε, παραδέχεται ότι το ύφος του Καμμένου δεν του ταίριαζε αισθητικά και ότι έβρισκε κάποιες συμπεριφορές του ανορθόδοξες, ενώ επισημαίνει ότι η επιλογή αυτού του εταίρου αντιμετωπίστηκε αρνητικά στην Ευρώπη.
Μόνο που ο Καμμένος δεν έπαιζε απλώς με τα στρατιωτάκια του, υπενθυμίζουν άλλοι. Αντίθετα, είχε ρόλο ουσιαστικά πολιτικό και θεσμικό σε κρίσιμες καμπές της διακυβέρνησης: από την αποπομπή του Νίκου Φίλη από το υπουργείο Παιδείας λόγω της σύγκρουσής του με την Εκκλησία, μέχρι την περιβόητη υπόθεση των βλημάτων στη Σαουδική Αραβία και την παραίτηση Κοτζιά.
Επιπλέον, σε αντίθεση με τον «σελέμπριτι» Βαρουφάκη και τη «νάρκισσο» Ζωή, ο Καμμένος δεν ήταν μια συγκυριακή επιλογή του Αλέξη Τσίπρα. Συμπορεύθηκαν για τέσσερα χρόνια, βίωσαν κρίσεις, διαχειρίστηκαν από κοινού αποτυχίες και καθοριστικές στιγμές. Κάπως έτσι, ο ανανεωμένος, πιο «κοσμοπολίτης» στυλιστικά σήμερα, Καμμένος –παράδοξα «επίκαιρος» ένεκα της τραμπικής ηγεμονίας– μπορεί να ξεδιπλώνει το δικό του αφήγημα προσωπικής αυτοδικαίωσης, χωρίς να απειλεί με την αθυροστομία του και τις δικές του αναμνήσεις την επιχείρηση «rebranding».
