Ασυμμετρία επικρατεί σε ό,τι αφορά την ενημέρωση της κοινής γνώμης της Τουρκίας για την Ελλάδα και το αντίστροφο, το ενδιαφέρον στην Ελλάδα για ό,τι αφορά την Τουρκία και ιδιαίτερα την πολιτική. Εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι η ενημέρωση για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα δεν θεωρείται σημαντική για τα media της γειτονικής χώρας, που ενδιαφέρονται ελάχιστα. Οι αναφορές στα μέσα ενημέρωσης για την κατάσταση στην Ελλάδα είναι επιφανειακές και περιορισμένες. Συχνά αφορούν συνταγές μαγειρικής, εκδρομές ή φυσικά φαινόμενα όπως οι σεισμοί, παρά την πολιτική, κοινοβουλευτική δραστηριότητα. Αυτό ταιριάζει βέβαια και με τα στερεότυπα που επικρατούν και περιγράφουν τους Ελληνες ως δειλά ανθρωπάκια που κρύβονται πίσω από μεγάλες ξένες δυνάμεις για να ωφεληθούν εις βάρος της ισχυρής Τουρκίας.
Αντίθετα, στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης οτιδήποτε αφορά την Τουρκία ή προέρχεται από αυτήν έχει μεγάλη σημασία. Ακόμη και δηλώσεις τριτοκλασάτων παραγόντων αναμεταδίδονται με ένταση, αποκτούν υψηλή σπουδαιότητα, μεγεθύνονται και συνήθως ερμηνεύονται ως «νέα τουρκική πρόκληση». Κι αυτό εξηγείται από τα στερεότυπα που καλλιεργούνται στην Ελλάδα για τους Τούρκους που περιγράφονται ως βάρβαροι απολίτιστοι, που μονίμως σχεδιάζουν την καταστροφή των Ελλήνων. Πάντα τα κλισέ συσκοτίζουν την πραγματικότητα.
Στο περιβάλλον αυτό, το βιβλίο «Σύγχρονη τουρκική πολιτική – Η ακροδεξιά κατάληξη» του Αρη Αμπατζή (Εκδόσεις 24 γράμματα) είναι ένας χρήσιμος οδηγός για να κατανοηθεί η πολιτική κατάσταση στην Τουρκία. Αλλωστε ο συγγραφέας γνωρίζει σε βάθος τη χώρα, τη νοοτροπία και την πολιτική για την οποία γράφει. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, εργάστηκε στην Ελληνική Ραδιοφωνία, για πολλά χρόνια ήταν ανταποκριτής στην Τουρκία της «Ελευθεροτυπίας» και του ΑΠΕ. Είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας, έχει γράψει πολλά βιβλία και έχει μεταφράσει σημαντικά τουρκικά πολιτικά βιβλία στα ελληνικά, όπως το βιβλίο αναμνήσεων του Αζίζ Νεσίν «Κρεμάστε τους σαν τα τσαμπιά» και το έργο του «κλασικού» του τουρκικού εθνικισμού, ποιητή, Ζιγιά Γκιοκάλπ «Οι Αρχές του Τουρκισμού».
Το «Σύγχρονη τουρκική πολιτική, Η ακροδεξιά κατάληξη» διαβάζεται εύκολα ως πολιτικό αφήγημα. Παρακολουθούμε τη συνεχή προσαρμογή των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων αλλά και της Κεντροαριστεράς καθώς εξελίσσονται, μεταλλάσσονται και κυβερνούν ή εξαφανίζονται. Βέβαια ο συγγραφέας ακολουθεί μια αριστερή θεώρηση της Ιστορίας και θεωρεί ότι η αφετηρία της πορείας αυτής είναι η νατοϊκής έμπνευσης αντικομμουνιστική πολιτική. Αυτή οδήγησε, ισχυρίζεται, στη σύγκλιση πολιτικών δυνάμεων σε μια ακροδεξιά κατεύθυνση που επικρατεί τόσο στην κυβέρνηση όσο και στην αντιπολίτευση. Ο κεντρικός ισχυρισμός του συγγραφέα είναι ότι το πολιτικό σύστημα εγκλωβίζεται σε μια εθνικιστική ρητορική που χαρακτηρίζει όλες τις πτέρυγες της βουλής, ακόμη και το λεγόμενο κουρδικό κόμμα από τη δική του σκοπιά.
Βέβαια, η νατοϊκή επίδραση κυρίως στις ένοπλες δυνάμεις ήταν ισχυρή και σε άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, αλλά σε αυτές η κατάληξη ήταν η ενίσχυση των δημοκρατικών ελευθεριών, διαπίστωση που αποδυναμώνει το αρχικό επιχείρημα του συγγραφέα. Ωστόσο ακόμη κι έτσι το βιβλίο προσφέρει ουσιαστικές πληροφορίες, άγνωστες (και χρήσιμες) εκτιμήσεις στο ελληνικό κοινό.
Στο βιβλίο του Αρη Αμπατζή «Σύγχρονη τουρκική πολιτική, Η ακροδεξιά κατάληξη» ξετυλίγεται το κουβάρι της Ιστορίας από τους σουλτάνους μέχρι τον Ερντογάν.
Ανεξάρτητα από την αφετηρία, πράγματι υπάρχει ένα διαχρονικό «νήμα» που συνδέει την πολιτική εξέλιξη στη χώρα από την εποχή των Οθωμανών έως σήμερα. Η δική μας ανάγνωση της Ιστορίας είναι ότι η ηγετική ομάδα, αυτό που θα λέγαμε βαθύ κράτος, από παλιά είχε υιοθετήσει ένα «υψηλό καθήκον»: Να σώσει το κράτος.
Κάποτε η σωτηρία του κράτους αφορούσε τη στήριξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που διαλυόταν, μετά έγινε η σωτηρία του κράτους από τοπικούς πληθυσμούς που «συνεργάζονταν με τον εχθρό για τον διαμελισμό της χώρας», δηλαδή οι Αρμένιοι και οι Πόντιοι. Μετά η σωτηρία του κράτους έγινε η απελευθέρωση από την ξένη κατοχή (Ελλήνων, Γάλλων) και η δημιουργία νέου κράτους. Αμέσως μετά έπρεπε να σωθεί το κράτος από το παρελθόν του, άλλαξε με αυστηρούς νόμους η ενδυμασία, απαγορεύθηκε ως οθωμανικό σύμβολο το φέσι που φορούσαν οι άνδρες και κυρίως καθιερώθηκε λατινικό αλφάβητο για να ξαναγραφτεί η Ιστορία χωρίς ιστορικές δεσμεύσεις. Ο αγώνας για «τη σωτηρία του κράτους» συνεχίστηκε και τις επόμενες δεκαετίες με αλλεπάλληλα πραξικοπήματα και ανατροπές κυβερνήσεων. Επρεπε να σωθεί το κράτος από τους Δυτικούς, τη ρωμαίικη κοινότητα της Πόλης, τους κομμουνιστές, τη σιιτική μειονότητα των Αλεβιτών, τους ισλαμιστές, τους Κούρδους, τους γκιουλενιστές. Ο χρήσιμος μύθος στην πορεία αυτή προσφέρεται από τον υπερεθνικισμό και όπως παρατηρεί ο συγγραφέας οτιδήποτε είναι «εγχώριο και εθνικό».
Ο Αρης Αμπατζής, που διαθέτει βαθιά μουσική γνώση, προσφεύγει σε έναν σπουδαίο συνθέτη συμφωνικής μουσικής και μουσικολόγο, τον Αχμέτ Αντνάν Σαϊγκούν. Ενα από τα σημαντικότερα ονόματα στον χώρο της μουσικής στην Τουρκία συνέδεε την πολυφωνική μουσική, που υποχώρησε στις προτιμήσεις, με την πορεία απόκλισης από τη Δύση.
Η Τουρκία σύμφωνα με τον συγγραφέα φαίνεται να έχει αρνηθεί κάτι που εκφραζόταν με την Ενάτη Συμφωνία του Μπετόβεν και το γνωστό και ως ρυθμό τουρκικού εμβατηρίου «Alla marcia» στο δ΄ χορωδιακό μέρος της Συμφωνίας. Η φιλοσοφία της μουσικής πολυφωνικότητας παραμένει ζητούμενο για μια κοινωνία που εγκλωβίστηκε στη σιγουριά της εθνικής υπεροχής.
Η «κακία των εγγραμμάτων»
Η έξαρση, βέβαια, του εθνικισμού δυναμώνει εκτός από τα άλλα και από το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Χαρακτηριστικό είναι το στιγμιότυπο που εντόπισε ο συγγραφέας στην κηδεία θυμάτων της «απόπειρας πραξικοπήματος» τον Ιούλιο του 2016. Ο ιμάμης στην τελετή που έγινε στο τέμενος της Ιερατικής Σχολής του Πανεπιστημίου Μαρμαρά πρόσθεσε στην προσευχή του μια ασυνήθιστη δέηση: «Ο Αλλάχ να μας φυλάει από την κακία των εγγραμμάτων». Ισως είναι παρόμοια έκφραση με το «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι…» του Ευαγγελίου (Ματθ. 5.3).
