Μόνο τον τελευταίο μήνα, περισσότεροι από 250.000 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων χιλιάδων γυναικών, επέστρεψαν στο Αφγανιστάν από το Ιράν, σύμφωνα με την υπηρεσία μετανάστευσης του ΟΗΕ. Ο αριθμός των ατόμων που επέστρεψαν επιταχύνθηκε πριν από την προθεσμία της Κυριακής που έθεσε το ιρανικό καθεστώς για να εγκαταλείψουν τη χώρα όλοι οι παράνομοι Αφγανοί.
Οι Ταλιμπάν, οι οποίοι επέστρεψαν στην εξουσία το 2021, έχουν κατηγορηθεί ότι επιβάλλουν ένα σύστημα απαρτχάιντ λόγω φύλου στο Αφγανιστάν. Οι γυναίκες που επιστρέφουν στη χώρα πρέπει να ζουν με καταπιεστικούς νόμους που τους απαγορεύουν να δείχνουν τα πρόσωπά τους, να μιλούν ή να εμφανίζονται δημόσια, ενώ παράλληλα αποκλείονται από τις περισσότερες θέσεις εργασίας και την εκπαίδευση. Όποιος συλληφθεί να παραβιάζει αυτούς τους κανόνες αντιμετωπίζει δημόσιο μαστίγωμα.
Η μαρτυρία μιας γυναίκας με 5 παιδιά
Μιλώντας στην εφημερίδα Guardian και στο Zan Times, ένα αφγανικό πρακτορείο ειδήσεων, σε ένα συνοριακό πέρασμα στο νότιο Αφγανιστάν, η 40χρονη Σαχάρ ταξιδεύει με πέντε παιδιά και λέει ότι δεν έχει ιδέα πού θα ζήσει τώρα. Χήρα με καταγωγή από την Μπαγκλάν, μια πόλη στο βόρειο Αφγανιστάν, ζούσε στο Ιράν για περισσότερο από μια δεκαετία.
Διατηρούσε ένα μικρό εργαστήριο ραπτικής και πρόσφατα είχε καταθέσει προκαταβολή για ένα σπίτι. Την περασμένη εβδομάδα, λέει ότι συνελήφθη, μεταφέρθηκε με τα παιδιά της από ένα στρατόπεδο προσφύγων κοντά στη νότια πόλη Σιράζ και απελάθηκε.
«Δεν πρόλαβα καν να πακετάρω τα ρούχα τους. Ήρθαν μέσα στη νύχτα. Τους παρακάλεσα να μου δώσουν μόνο δύο μέρες για να μαζέψω τα πράγματά μου. Αλλά δεν με άκουσαν. Μας πέταξαν έξω σαν σκουπίδια».
Μέχρι πρόσφατα, οι γυναίκες σπάνια επέστρεφαν βίαια από το Ιράν. Οι άνδρες, συχνά παράτυποι εργάτες, ήταν πιο πιθανό να συλληφθούν και να απελαθούν. Ωστόσο, οι Αφγανοί συνοριοφύλακες λένε ότι έχει υπάρξει μια πρόσφατη μετατόπιση, με τουλάχιστον 100 ασυνόδευτες γυναίκες να απελαύνονται μέσω ενός μόνο συνοριακού σημείου στην επαρχία Νιμρόζ, στα νότια της χώρας, μεταξύ Μαρτίου και Μαΐου φέτος.
Το μαρτύριο να είσαι γυναίκα χωρίς άντρα
Η επιστροφή στο Αφγανιστάν χωρίς άνδρα κηδεμόνα θέτει τις γυναίκες σε άμεση σύγκρουση με τον νόμο των Ταλιμπάν, ο οποίος απαγορεύει στις γυναίκες να ταξιδεύουν μόνες. Πολλές από εκείνες που επιστρέφουν από το Ιράν βρίσκονται αποκλεισμένες στα σύνορα, ανίκανες να συνεχίσουν το ταξίδι τους.
Με τις θερμοκρασίες να φτάνουν πλέον τους 52 βαθμούς Κελσίου, οι τοπικοί αξιωματούχοι λένε ότι αρκετοί άνθρωποι έχουν πεθάνει κατά τη διάρκεια των αναγκαστικών διελεύσεων. Οι συνοριοφύλακες λένε ότι τουλάχιστον 13 σοροί έχουν φτάσει τις τελευταίες δύο εβδομάδες, αλλά δεν ήταν σαφές εάν πέθαναν από ζέστη και δίψα ή εάν σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια των αεροπορικών επιδρομών του Ισραήλ στο Ιράν.
Όσοι φτάνουν στα συνοριακά περάσματα στο νότιο Αφγανιστάν λένε ότι διψούν, πεινάνε και είναι εξαντλημένοι, έχοντας περπατήσει για ώρες κάτω από τον ήλιο. Οι περισσότεροι δεν έχουν προσωπικά αντικείμενα, έγγραφα ή σχέδιο για το πού θα ζήσουν.
«Από το Σιράζ μέχρι το Ζαχεντάν [κοντά στα αφγανικά σύνορα], μας πήραν τα πάντα. Η τραπεζική μου κάρτα είχε 15 εκατομμύρια τόμαν (110 λίρες) . Χρεώνουν 50.000 τόμαν για ένα μπουκάλι νερό και 100.000 για ένα κρύο σάντουιτς. Και αν δεν το είχες, το παιδί σου έμεινε χωρίς νερό», λέει η Σαχάρ.
Οι Ταλιμπάν λένε ότι προσφέρουν βραχυπρόθεσμη στέγαση και βοήθεια στη μεταφορά σε γυναίκες που απελαύνονται χωρίς μαχράμ (ενήλικο άνδρα που μπορεί να τις συνοδεύσει σε ένα ταξίδι). Αλλά πολλοί επαναπατριζόμενοι λένε ότι δεν έλαβαν τέτοια βοήθεια. Σύμφωνα με την πολιτική των Ταλιμπάν, οι περισσότερες ανύπαντρες γυναίκες απαγορεύεται να λάβουν γη, να ταξιδέψουν μόνες στην επαρχία καταγωγής τους ή να έχουν πρόσβαση σε εργασία.
«Πού υποτίθεται ότι πρέπει να πάω;»
Η Σαχάρ λέει ότι οι επιλογές της στο Αφγανιστάν είναι ζοφερές. Έχει μια ηλικιωμένη μητέρα στο Μπαγκλάν, αλλά δεν έχει σπίτι, δεν έχει δουλειά και δεν έχει σύζυγο, που σημαίνει ότι, σύμφωνα με τους κανόνες των Ταλιμπάν, δεν μπορεί να ταξιδέψει μόνη της ή να εργαστεί νόμιμα. «Ζήτησα γη [από τους Ταλιμπάν], οτιδήποτε για να ξεκινήσω από την αρχή. Μου είπαν: «Είσαι γυναίκα, δεν έχεις μαχράμ. Δεν έχεις τις προϋποθέσεις»».
Πολλοί καταλήγουν να βασίζονται σε εκτεταμένη οικογένεια ή σε άτυπα δίκτυα. Μια γυναίκα, που επέστρεψε πρόσφατα με ένα νεογέννητο, λέει ότι της αρνήθηκαν τροφή και στέγη. «Μου είπαν: «Δεν δικαιούσαι. Δεν έχεις άντρα μαζί σου». Αλλά το μωρό μου είναι μόλις τεσσάρων ημερών. Πού υποτίθεται ότι πρέπει να πάω;»
Ο οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης και άλλες ομάδες παρέχουν προσωρινή βοήθεια στα σημεία διέλευσης των συνόρων, αλλά δεν έχουν την εντολή ή τους πόρους για μακροπρόθεσμη υποστήριξη.
Στα λεωφορεία που μεταφέρουν τους απελαθέντες από την κράτηση στα σύνορα με το Αφγανιστάν, οι γυναίκες λένε επίσης ότι υφίστανται λεκτικές προσβολές, δωροδοκίες για βασικές υπηρεσίες και έλλειψη κλιματισμού σε ακραία ζέστη. «Είπαν ότι είναι σπατάλη για εσάς τους Αφγανούς. Το παιδί μου έκλαιγε από τη ζέστη, αλλά ο οδηγός γέλασε και μας κορόιδευε», λέει η Ζάχρα.
