Φόρτωση Text-to-Speech…
Η διαμάχη που έχει ξεσπάσει σχετικά με το μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη σημαδεύτηκε δυστυχώς από αστοχίες και ανιστόρητες γνώμες από όλες τις πλευρές. Εχουν μάλιστα ένα κοινό στοιχείο: ότι συμβάλλουν στην περαιτέρω απαξίωσή του.
Κατεξοχήν άστοχη υπήρξε η πανηγυρική εξαγγελία ανάθεσης της «αποκλειστικής» ευθύνης «για την προστασία και σωστή λειτουργία» του Αγνωστου Στρατιώτη στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας. Δημιούργησε την εντύπωση ότι ο στρατός θα φρουρεί δημόσιους χώρους και προκάλεσε ακόμη πιο άστοχες αντιδράσεις της Αντιπολίτευσης, που έσπευσε να καταγγείλει δήθεν στρατιωτικοποίηση, πραξικοπήματα, τραμπισμό και δεν συμμαζεύεται.
Αλλά υπάρχει εδώ μία παρεξήγηση και μία μεγάλη ειρωνεία. Το μνημείο είναι ήδη επίσημα στη φύλαξη στρατιωτικής μονάδας που υπάγεται στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας – και όχι… εθελοντών κάποιας ΜΚΟ! Πάντα ίσχυε αυτό. Πριν μονοπωλήσουν τη φύλαξη οι εύζωνοι της Προεδρικής (πρώην Βασιλικής) Φρουράς, εναλλάσσονταν μ’ αυτούς στις σκοπιές του Αγνώστου ναύτες, σμηνίτες, φαντάροι…
Ούτε η εκ των υστέρων «διόρθωση» άλλαξε τίποτα. Πάντοτε η τήρηση της τάξης ήταν ευθύνη της Αστυνομίας. Οι αστυνομικοί μάλιστα ήσαν ανέκαθεν εκείνοι που προστάτευαν τους ευζώνους (τουλάχιστον στις σκοπιές της οδού Ηρώδου Αττικού) από παρενοχλήσεις παιδιών, τουριστών ή άλλων περιέργων. Αυτό κι αν είναι ειρωνεία…
Υποτιμά τη νοημοσύνη μας ο προσχηματικός ισχυρισμός πολλών (π.χ. της Νέας Αριστεράς) ότι η πλατεία Συντάγματος αποτελεί τον «ιστορικότερο και σημαντικότερο χώρο λαϊκής κινητοποίησης και διεκδίκησης». Μεγάλη αποκάλυψη! Εκτός από άπειρες διαδηλώσεις και συλλαλητήρια, ακόμη και οι νομιμότατες τελευταίες προεκλογικές συγκεντρώσεις γίνονται κατά κανόνα στην πλατεία Συντάγματος, όποτε έχουμε εκλογές. Χωρίς όμως να επιτρέπεται ή, έστω, να θεωρείται αποδεκτή η κατάληψη του χώρου που ανήκει στον Αγνωστο και αποτελεί ιδιαίτερη και χωριστή πλατεία, με όριο τη λεωφόρο Αμαλίας.
Κατεξοχήν ανιστόρητη, ως πρωθύστερη, υπήρξε και η επίκληση της Επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 από έναν ιστορικό, για να δείξει ότι πρόκειται έκτοτε για «τον κατ’ εξοχήν δημόσιο χώρο όπου εκφράζεται η λαϊκή φωνή (vox populi)». Αλλά τότε και μέχρι το 1928 δεν υπήρχε ο Αγνωστος Στρατιώτης! Η ενιαία πλατεία Συντάγματος, όπως ονομάστηκε στη συνέχεια, έφθανε με ανηφορική κλίση μέχρι το πρόπυλο των Ανακτόρων. Από τον υπερκείμενο εξώστη μίλησε στους διαδηλωτές ο Γεώργιος Α΄ τόσο το 1897 όσο και το 1909.
Το σχέδιο για νέα πλατεία – Το μνημείο δεν περιορίζεται στο μεγάλο ανάγλυφο με τον νεκρό οπλίτη και το κενοτάφιο. Σχεδιάστηκε ως εντελώς νέα, χωριστή και προπαντός επίπεδη πλατεία.
Το μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη υπήρξε έργο της κυβέρνησης Βενιζέλου το 1928-32 και του ιδίου προσωπικά. Οπως συνέβη σε αρκετές χώρες, ακολούθησε το γαλλικό πρότυπο που είχε καθιερωθεί αμέσως μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και στεγάστηκε κάτω από την Αψίδα του Θριάμβου στο Παρίσι.
Στην Ελλάδα, όμως, μπορεί να αναγνωριστεί και ως συνέχεια και προέκταση της πολιτικής πάλι κυβέρνησης Βενιζέλου το 1913-14. Στήθηκαν τότε δεκάδες αναμνηστικές στήλες («ηρώα») σε πόλεις και χωριά της Παλαιάς Ελλάδας (καθώς και σχεδόν 700 αναμνηστικές πλάκες) με τα ονόματα των πεσόντων στους Βαλκανικούς Πολέμους. Ακριβώς με τις πρώτες μάχες των Βαλκανικών Πολέμων αρχίζει ο κατάλογος τοπωνυμίων που αναγράφεται στους περιμετρικούς τοίχους στον Αγνωστο Στρατιώτη.
Γιατί το μνημείο δεν περιορίζεται βέβαια στο μεγάλο ανάγλυφο με τον νεκρό οπλίτη και το κενοτάφιο μπροστά του. Σχεδιάστηκε και οικοδομήθηκε ως εντελώς νέα, χωριστή και προπαντός επίπεδη πλατεία, μετά από εκσκαφή πελωρίων διαστάσεων. Με τρεις περιμετρικούς τοίχους διακοσμημένους με μεταλλικές ασπίδες (και «θυμιατήρια» στις δύο άκρες).
Καλά, δεν έχει πάει ποτέ εκεί αυτός που πρότεινε από την «Εφημερίδα των Συντακτών» (14.10.25) να… φύγει ο Αγνωστος Στρατιώτης από την πλατεία Συντάγματος;! Ή έχει πάει και δεν κατάλαβε ότι δεν πρόκειται μόνο για ένα ανάγλυφο; Αυτή η πρόταση ασφαλώς ξεπέρασε όλες τις άλλες ανιστόρητες αντικυβερνητικές εξυπνάδες.
Πρέπει, πάντως, να γίνει κατανοητό ότι η υποβάθμιση και απαξίωση του μνημείου του Αγνωστου Στρατιώτη δεν συντελείται μόνον από πολιτικές εκδηλώσεις και εγκαταστάσεις κάθε λογής. Συντελείται επίσης από τον εκφυλισμό του σε τουριστικό αξιοθέατο.
Η αρχική πρωθυπουργική δήλωση αναφέρεται στην «ιστορική μνήμη, όπως τη συμβολίζει η Προεδρική Φρουρά». Ισχύει όμως αυτό; Οι εύζωνοι εμφανίζονται μονίμως κουρεμένοι με την ψιλή σαν νεοσύλλεκτοι και εκτελούν για χάρη των τουριστών εξεζητημένες φιγούρες σαν μπαλαρίνες. Αυτά δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με την ιστορική μνήμη. Αποτελούν εντελώς αυθαίρετη επινόηση των τελευταίων ετών.
Ο καθηγητής Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και σε διάφορα ξένα πανεπιστήμια.
