Η Ιταλία εισέρχεται σε μια νέα, ανησυχητική δημογραφική εποχή. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της ISTAT, για πρώτη φορά οι πολίτες άνω των 80 ετών (4,6 εκατ.) υπερβαίνουν αριθμητικά τα παιδιά έως 10 ετών.
Η χώρα ζει έναν παρατεταμένο «δημογραφικό χειμώνα», με μόλις 370.000 γεννήσεις το 2024 – αριθμός ρεκόρ πτώσης – και 651.000 θανάτους. Ο δείκτης γονιμότητας έχει πέσει στο ιστορικό χαμηλό των 1,18 παιδιών ανά γυναίκα, ενώ σε δύο στις τρεις οικογένειες δεν γεννιούνται πλέον παιδιά.
Η κρίση της γονιμότητας συνδέεται με κοινωνικές αλλαγές: αύξηση στις μονογονεϊκές οικογένειες, στη συμβίωση χωρίς γάμο, στη μοναχική διαβίωση. Ταυτόχρονα, το 60% των νέων παραμένει στο πατρικό σπίτι μέχρι και μετά τα 34, ενώ η είσοδος στην αγορά εργασίας καθυστερεί λόγω μακρόχρονων σπουδών και ασταθών συνθηκών απασχόλησης.
Οι μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό αναγκάζουν τους εργαζομένους να παραμένουν στην εργασία έως μεγαλύτερη ηλικία, με αποτέλεσμα οι άνω των 50 να αποτελούν την κύρια ηλικιακή ομάδα ανάκαμψης της απασχόλησης.
Οικονομική ανασφάλεια και μετανάστευση
Το 23,1% του πληθυσμού βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, ποσοστό που φτάνει το 39,8% στο Νότο. Οι νέες οικογένειες, ιδιαίτερα με νεαρούς εργαζόμενους, μετανάστες ή χήρους/διαζευγμένους, πλήττονται περισσότερο. Η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη είναι επίσης περιορισμένη: το 9,9% των Ιταλών δήλωσε ότι παραιτήθηκε από εξετάσεις ή επισκέψεις λόγω κόστους ή αναμονής.
Εν τω μεταξύ, η Ιταλία συνεχίζει να «αιμορραγεί» σε ανθρώπινο δυναμικό: 97.000 πτυχιούχοι έφυγαν στο εξωτερικό μέσα σε 10 χρόνια, ανάμεσά τους γιατροί και νοσηλευτές που αναζητούν καλύτερες συνθήκες εργασίας και ζωής.
Η πληθυσμιακή γήρανση έχει επιπτώσεις και στην επιχειρηματικότητα. Μία στις τρεις μικρές επιχειρήσεις κινδυνεύει να μείνει χωρίς διάδοχο, απειλώντας τη βιωσιμότητα της ιταλικής μικρομεσαίας οικονομίας.
Η ετήσια έκθεση της ISTAT σκιαγραφεί για την Ιταλία ένα μέλλον γερασμένο, φτωχότερο και κοινωνικά εύθραυστο. Ο δημογραφικός μαρασμός δεν είναι πλέον μακροπρόθεσμο σενάριο· είναι παρόν και ήδη μετρήσιμο στις γεννήσεις, στην εργασία, στην υγεία, στην επιχειρηματικότητα. Η αντιστροφή αυτής της τάσης απαιτεί συνολικό σχέδιο πολιτικής που θα στηρίξει τις νέες οικογένειες, την εργασία, τις υπηρεσίες και την κοινωνική συνοχή. Συμβαίνουν κι αλλού…
