Ένα ρετάμπλ του 16ου αιώνα του Βιτόρε Καρπάτσο επιστράφηκε από την Πάντοβα στη σλοβενική πόλη Πιράν, όπου είχε αρχικά τοποθετηθεί σε μία κίνηση που προκάλεσε την έντονη κριτική Ιταλών πολιτικών που επιμένουν ότι το έργο ζωγραφικής παραμένει μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ιταλίας.
Το έργο, «Η Παναγία με το Βρέφος Ένθρονη με Έξι Αγίους» (1518) εκκλησιαστικός διάκοσμος που τοποθετήθηκε πίσω από τον βωμό ναού, ζωγραφίστηκε για την εκκλησία και μονή του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης στο Πιράν, στην Ίστρια – μια περιοχή της Αδριατικής που κάποτε βρισκόταν υπό ιταλικό έλεγχο, αλλά τώρα είναι διαιρεμένη μεταξύ Σλοβενίας, Κροατίας και Ιταλίας. Ο πίνακας αφαιρέθηκε το 1940, όταν η Ίστρια ήταν ολόκληρη εντός των ιταλικών συνόρων και τοποθετήθηκε για ασφαλή φύλαξη στην Πάντοβα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Κοσμούσε τη Βασιλική του Αγίου Αντωνίου εκεί για δεκαετίες.
Στις 4 Σεπτεμβρίου, μετά από πιέσεις από Φραγκισκανούς μοναχούς στην Πάντοβα, το έργο μεταφέρθηκε αθόρυβα πίσω στο Πιράν, λίγες μέρες προτού ο πρόεδρος της Ιταλίας Σέρτζιο Ματαρέλα ξεκινήσει επίσημη επίσκεψη στη Σλοβενία. Η υπουργός Πολιτισμού της Σλοβενίας, Άστα Βρέτσκο, χαιρέτισε την επιστροφή ως «καρπό μακροχρόνιων προσπαθειών» και δήλωσε ότι το έργο σύντομα θα εκτίθεται «στο αυθεντικό του περιβάλλον».
Η επιστροφή του έργου ζωγραφικής μετά από 85 χρόνια αποτελεί ένδειξη καλής συνεργασίας, δήλωσε ο φύλακας της Μονής του Αγίου Φραγκίσκου, Γιάνεζ Σάμπερλ, σύμφωνα με το σλοβενικό πρακτορείο ειδήσεων STA.
Το έργο όταν απομακρύνθηκε από τον ναό στο Πιράν για τρία χρόνια φυλάχθηκε στη Villa Manin, ένα αρχοντικό περίπου 20 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της ιταλικής πόλης Ούντινε, το οποίο έγινε αποθήκη έργων τέχνης από τη Φριούλι Βενέτσια Τζούλια και την Ίστρα, σύμφωνα με δημοσίευμα του διαδικτυακού περιοδικού τέχνης Finestre sull’ Arte.
Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το φθινόπωρο του 1943, η Villa Manin δεν ήταν ασφαλής και τα έργα τέχνης επιστράφηκαν στους ιδιοκτήτες τους, αναφέρει το διαδικτυακό περιοδικό. Ωστόσο, η επικοινωνία με την εκκλησία και μονή στο Πιράν ήταν αδύνατη, καθώς οι μοναχοί είχαν φυλακιστεί από τις ναζιστικές δυνάμεις που κατέλαβαν τα σλοβενικά εδάφη που προηγουμένως κατείχε η Ιταλία.
Ο πίνακας μεταφέρθηκε στη Πάντοβα και ο πίνακας φυλασσόταν στη Βασιλική του Αγίου Αντωνίου.
Οι δηλώσεις του Σλοβενού πρέσβη
Ο Σλοβένος πρέσβης Τόμαζ Κούνστελι δήλωσε στο STA ότι το «κλειδί» για την επιστροφή του έργου του Καρπάτσιο οφείλεται στη «σιωπηλή διπλωματία».
Τόνισε ακόμη ότι προκειται για την επιστροφή του πρώτου από αρκετές δεκάδες έργα τέχνης που αφαιρέθηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου για να προστατευτούν από τους κινδύνους του πολέμου.
Οι αντιδράσεις των ιταλών πολιτικών
Στην Ιταλία, ωστόσο, η παράδοση του πίνακα έχει καταγγελθεί ως συνθηκολόγηση. Ο Ρομπέρτο Μένια, γερουσιαστής του κόμματος Αδελφοί της Ιταλίας της Τζόρτζια Μελόνι και απόγονος εξόριστων της Ίστριας, δήλωσε ότι το έργο «παραμένει μέρος της ιταλικής κληρονομιάς» τονίζοντας τις βενετσιάνικες ρίζες του Καρπάτσιο. Ένας άλλος βουλευτής των Αδελφών της Ιταλίας, ο Αλεσάντρο Ούρτσι, χαρακτήρισε τη μεταφορά του έργου στη Σλοβενία «θεμελιωδώς λανθασμένη».
Η συζήτηση λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις, καθώς περίπου 350.000 Ιταλοί εγκατέλειψαν την Ίστρια και τη Δαλματία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εν μέσω εκφοβισμού και αντιποίνων στη Γιουγκοσλαβία του Τίτο.
Ο πίνακας θα τοποθετηθεί στην εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου του Πιράν στις 27 Δεκεμβρίου, μετά την ολοκλήρωση εργασιών αποκατάστασης στην Αγία Τράπεζα.
