«Ιθάκη»: Πολιτική αυτοβιογραφία με φίλτρα

Κάτι που μαθαίνει κανείς στην ψυχοθεραπεία είναι πως συνέβη ό,τι θυμάσαι. Αν δεν μπορείς να ανακαλέσεις, για παράδειγμα, ευχάριστες οικογενειακές στιγμές, τότε είναι σαν να μην υπήρξαν ποτέ.

Σε μια πολιτική αυτοβιογραφία, όπως αυτή του Αλέξη Τσίπρα, με στόχο το rebranding, ισχύει –κατ’ αναλογία– πως συνέβη ό,τι εξυπηρετεί τον σκοπό του. Ετσι, το δημοψήφισμα του 2015 δεν ήταν μετεωρισμός πάνω από την άβυσσο, αλλά καλά μελετημένη κίνηση στο πλαίσιο ενός συγκροτημένου σχεδίου για μια βιώσιμη συμφωνία με τους δανειστές. Οι ουρές των ηλικιωμένων στα ΑΤΜ δεν ήταν κατάντια, αλλά εκδήλωση περηφάνιας και αξιοπρέπειας ενός αδικημένου λαού. Η κυβερνητική συνεργασία με τον Καμμένο δεν ήταν εξευτελισμός για το ιδεώδες και την αισθητική της Αριστεράς, αλλά ένας αναγκαίος και, αποδοτικός τελικά, συμβιβασμός. Ακόμη και για την τραγωδία στο Μάτι γράφει ότι ήταν «πληγή για την ψυχή του», σαν να δικαιούνται αλληλεγγύη για τις στενοχώριες τους οι ηγέτες που υποφέρουν με τα δεινά των χωρών και των λαών τους.

Ο αναστοχασμός που υποσχέθηκε ο Αλέξης Τσίπρας ξεκινά από τη διαπίστωση ότι έχει «τη συνείδησή του ήσυχη» για τη διακυβέρνηση του 2015, επειδή «συντηρήσαμε, με μεγάλη προσπάθεια και συνέπεια, αρκετές φωλιές νερού μέσα στις φλόγες» (Μ. Αναγνωστάκης).

Κατά τη δική του εκδοχή, η «Ιθάκη» «είναι η αφήγηση της μάχης των αδυνάτων ενάντια στους ισχυρούς· εκείνων που ενάντια σε κάθε πιθανότητα δικαιώνονται». «Αυτές οι μάχες μένουν στην Ιστορία», αποφαίνεται ο πρώην πρωθυπουργός χωρίς να περιμένει να δείξει ο χρόνος.

Οι δικοί του θα επιμείνουν ότι και βέβαια κάνει αυτοκριτική: «Ναι, κάναμε λάθη. Ουδείς αλάθητος και πρώτος εγώ». Αλλά στην επόμενη φράση αυτοθαυμάζεται, σημειώνοντας ότι «δεν υπάρχει προηγούμενο στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία χώρας που να είναι πρακτικά στο χείλος της χρεοκοπίας και να διαπραγματεύεται με τόση επιμονή και αξιοπρέπεια». Ακόμη και η εξήγηση που δίνει στα λάθη είναι δοξαστική: «Κάποια μπορεί να οφείλονταν σε υπερβολική αυτοπεποίθηση. Κάποια άλλα σε μια ωραιοποιημένη αντίληψη για την ίδια την Ευρώπη».

Με άλλα λόγια, τίποτα δεν οφειλόταν σε λαϊκισμό (πρόγραμμα Θεσσαλονίκης), άγνοια – ανικανότητα – ερασιτεχνισμό (διαπραγμάτευση 2015), φανατισμό (Novartis), άρνηση της πραγματικότητας (αναζήτηση βοήθειας στη Ρωσία) και την αλαζονεία της επίκλησης του ηθικού πλεονεκτήματος που διαχέεται στο πολυσέλιδο βιβλίο του.

Η «μελαγχολία της αναδρομής», όπως την προσδιορίζει, τόσο νωρίς και με τόσο ορατό σχέδιο, θα ήταν έτσι κι αλλιώς υπονομευμένη ως προς την αλήθεια της. Πόσο μάλλον όταν η αυτοπροσωπογραφία δεν γίνεται από έναν Βαν Γκογκ που ζωγράφισε τον εαυτό του με τον επίδεσμο στο κομμένο αυτί του, αφού έτσι ή αλλιώς θα άφηνε πίσω του ένα αριστούργημα.