Αν η Ουάσιγκτον θεωρεί ότι μια επιθετική πολιτική πιέσεων θα οδηγήσει στο σενάριο να αποδεσμευτεί ο Παγκόσμιος Νότος από τη Ρωσία, ας το ξανασκεφτεί. Αυτό αναφέρει το έγκριτο αμερικανικό περιοδικό Foreign Policy, με φόντο τις ενέργειες για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία και τη ρωσική επιμονή.
Ειδικότερα, το Foreign Policy εξηγεί γιατί τα κράτη του Παγκόσμιου Νότου έχουν καλούς λόγους να διατηρούν τους δεσμούς τους με τη Μόσχα και ακόμη και να καλωσορίζουν τη διατήρησή της ως μεγάλης δύναμης στην παγκόσμια τάξη.
Μπορεί τα περισσότερα κράτη του Νότου να καταδίκασαν την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στον ΟΗΕ, ωστόσο, είδαν και τις αιτίες του πολέμου ως σύνθετες, με τη διαρκή επέκταση του ΝΑΤΟ κοντά στα σύνορα της Ρωσίας να αποτελεί έναν παράγοντα, αναφέρει σε ανάλυσή του στο Foreign Policy ο διευθυντής του προγράμματος «Παγκόσμιος Νότος» του Ινστιτούτου Κουίνσι, Σαράνγκ Σιντόρ.
«Ήταν επίσης απολύτως ενήμεροι για τα δύο μέτρα και δύο σταθμά της ίδιας της Δύσης και για υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν».
Την ίδια στιγμή, ολόκληρη η Νότια Ασία, σχεδόν τα μισά αφρικανικά κράτη και ακόμη και ορισμένες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας απείχαν ή δεν ψήφισαν στις αποφάσεις του ΟΗΕ που καταδίκαζαν την εισβολή.
Γιατί ο Παγκόσμιος Νότος αφήνει τόσο μεγάλο περιθώριο στη Ρωσία;
Ένας προφανής λόγος, σύμφωνα με τον Σιντόρ, είναι ότι η Ρωσία είναι γίγαντας στην άμυνα και την ενέργεια, και πολλά κράτη του Παγκόσμιου Νότου είναι μεγάλοι εισαγωγείς και των δύο.
Η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη πηγή εισαγόμενων όπλων για την Ινδία, την Αλγερία και το Βιετνάμ. Σε αρκετά αφρικανικά κράτη, ιδίως στο Σαχέλ, η Ρωσία έχει αναλάβει ρόλο εγγυητή ασφάλειας, εκτοπίζοντας τη Γαλλία και τις ΗΠΑ.
Στο μέτωπο της ενέργειας και του εμπορίου, η Ινδία και η Τουρκία είναι σημαντικοί εισαγωγείς ρωσικού πετρελαίου, ενώ η Βραζιλία στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στα ρωσικά λιπάσματα για να διατηρεί σε υψηλούς ρυθμούς τον τεράστιο αγροτικό επιχειρηματικό της τομέα—όπως και το Μεξικό και η Κολομβία.
Η Ρωσία είναι επίσης ο μεγαλύτερος διεθνής παίκτης στην πυρηνική ενέργεια, με ενεργά έργα σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων η Βολιβία, η Αίγυπτος, η Ινδία, το Ιράν και η Τουρκία.
Ο ρόλος της γεωγραφίας
Δεύτερον, για τον Σιντόρ είναι βαθύτεροι γεωπολιτικοί και ιστορικοί παράγοντες που κρατούν τον Νότο κοντά στη Ρωσία
Η γεωγραφία έχει τεράστια σημασία στη γεωπολιτική, και τυχαίνει η Ρωσία να βρίσκεται στο άκρο βόρειο της ευρασιατικής ηπείρου. Το σύγχρονο ρωσικό έθνος-κράτος είναι επίσης προϊόν της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ.
«Το συμπέρασμα όλων αυτών είναι ότι η Ρωσία χωρίζεται σχεδόν πλήρως από τον Παγκόσμιο Νότο από ένα ανάχωμα πρώην σοβιετικών κρατών. Όσοι βρίσκονται στον Παγκόσμιο Νότο έχουν ελάχιστο λόγο να φοβούνται ρωσικά τανκς να μπαίνουν στη χώρα τους. Ο γεωγραφικός διαχωρισμός σημαίνει επίσης ότι η Ρωσία, σε αντίθεση με την Κίνα, δεν έχει εδαφικές διαφορές με κανένα κράτος του Παγκόσμιου Νότου» υπογραμμίζει ο ειδικός.
Η Ρωσία δεν είναι απειλητική όπως στον Ψυχρό Πόλεμο
Ο Σιντόρ υποστηρίζει ότι πλέον πολλοί ηγέτες και ελίτ του Παγκόσμιου Νότου δεν φοβούνται πλέον μια υπονόμευση από τη Μόσχα, όπως συνέβαινε την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου εκείνη την περίοδο
«Ο Ψυχρός Πόλεμος έδειξε ότι οι μεγάλες δυνάμεις μπορούν να αποσταθεροποιούν εξ αποστάσεως τις πιο αδύναμες» αναφέρει. «Η Μόσχα δεν ενδιαφέρεται πλέον να εξάγει το σύστημά της διακυβέρνησης ή την κυρίαρχη δογματική του ρωσικού εθνικισμού στον αναπτυσσόμενο κόσμο—οποιαδήποτε επεκτατική της φιλοδοξία περιορίζεται στα παραμεθόριά της».
Η ανάλυση στο Foreign Policy τονίζει ότι η Ρωσία είναι αρκετά ισχυρή για να ασκεί έναν βαθμό ανάσχεσης στις αμερικανικές και κινεζικές επιδιώξεις ηγεμονίας, αλλά όχι τόσο ώστε να αναδειχθεί η ίδια σε παγκόσμια ηγεμόνα. Πρόκειται για την «ιδανική ισορροπία» με την οποία τα κράτη του Παγκόσμιου Νότου αισθάνονται αρκετά άνετα.
Καλύτερα τρεις παρά δύο
Σχεδόν όλοι στον Παγκόσμιο Νότο επιθυμούν μια πολυπολική παγκόσμια τάξη. Ενδεικτικά, οι χώρες των BRICS μίλησαν για «κοινή αναζήτηση λύσεων στις παγκόσμιες προκλήσεις και προώθηση μιας πολυπολικής τάξης» σε σύνοδο τον Ιούλιο στο Ρίο ντε Ζανέιρο. Διακήρυξαν επίσης ότι η πολυπολικότητα «μπορεί να διευρύνει τις ευκαιρίες» για τα κράτη του Παγκόσμιου Νότου «να αναπτύξουν το δημιουργικό τους δυναμικό και να απολαύσουν μια παγκοσμιοποίηση και συνεργασία της οικονομίας που να είναι καθολικά επωφελής, χωρίς αποκλεισμούς και δίκαιη».
Για τα ανερχόμενα κράτη με διευρυνόμενες φιλοδοξίες, τρεις μεγάλες δυνάμεις είναι προτιμότερες από δύο, διαπιστώνει ο Σιντόρ. Αντίθετα για τον ίδιο ο διπολισμός δημιουργεί πιέσεις προς τη διαμόρφωση ενός δυαδικού σχήματος—δύο αντίπαλα μπλοκ ως μια σκληρή επιλογή, όπως φάνηκε στον Ψυχρό Πόλεμο.
«Αυτό το δίπολο επιβάλλει στον Παγκόσμιο Νότο μια μη αρεστή απόφαση: να ευθυγραμμιστεί πλήρως με το ένα ή το άλλο μπλοκ ή να διακινδυνεύσει να γίνει πεδίο πολέμου δι’ αντιπροσώπων αν αντισταθεί και στα δύο. Εναλλακτικά, ένα σχήμα G-2 (όπου δύο υπερδυνάμεις σε διπολικό κόσμο τα βρίσκουν στο παρασκήνιο) θα μπορούσε να λάβει μορφή «σφαιρών επιρροής», κάτι που θα δημιουργούσε ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις στον Παγκόσμιο Νότο να συμμορφωθεί με κανόνες που θέτουν οι ισχυροί» υπογραμμίζει
Έτσι, ο ειδικός καταλήγει ότι με τρεις μεγάλες δυνάμεις ενεργές, η κατάσταση γίνεται λίγο πιο εύκολη για τις χώρες αυτές. «Ένα G-3 είναι δυσκολότερο να στηθεί από ένα G-2. Οι μεσαίες δυνάμεις μπορούν ευκολότερα να παίξουν συνδυαστικά τις τρεις μεγάλες δυνάμεις παρά τις δύο. Γενικά, η πολυπολικότητα προσφέρει μεγαλύτερο στρατηγικό χώρο σε όσους δεν ανήκουν στο κλαμπ των μεγάλων δυνάμεων. Μπορεί μάλιστα να ενισχύσει την πιθανότητα λίγα κράτη του Παγκόσμιου Νότου να πετύχουν, στο μέλλον, το καθεστώς μεγάλης δύναμης».
