Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί πλέον μία από τις πιο σοβαρές προκλήσεις στην ανδρική υγεία στην Ελλάδα. Η στατιστική του εμφάνιση έχει ανεβεί τόσο ώστε να πρωτεύει μεταξύ των καρκίνων στους άνδρες, με σημαντικές επιπτώσεις στο σύστημα υγείας, αλλά κυρίως στις ζωές ανθρώπων και οικογενειών. Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση είναι ιατρική αναγκαιότητα και η μόνη οδός για να περιοριστεί ο απολογισμός.
Νέα στατιστικά και τάσεις
Σύμφωνα με την έκθεση «Greece Country Cancer Profile 2025» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του ΟΟΣΑ και της Eurostat, από τις συνολικά 63.176 νέες διαγνώσεις καρκίνου το 2022 στην Ελλάδα, περίπου το 20% των ανδρών διαγνώστηκαν με καρκίνο του προστάτη. Ο δείκτης ηλικιακής προσαρμοσμένης επίπτωσης ανέρχεται σε περίπου 132 νέες περιπτώσεις ανά 100.000 άνδρες ετησίως. Ο αριθμός των θανάτων εκτιμάται στις 2.000 περίπου κάθε χρόνο, με τάση αύξησης λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.
Advertisment
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο καρκίνος του προστάτη ευθύνεται για περισσότερες από 450.000 νέες διαγνώσεις και πάνω από 100.000 θανάτους ετησίως, σύμφωνα με τα δεδομένα του GLOBOCAN και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του προστάτη
Η ακριβής αιτιολογία του καρκίνου του προστάτη δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως· ωστόσο, η έρευνα έχει καταδείξει ότι μια σειρά από βιολογικούς, γενετικούς, περιβαλλοντικούς και τρόπους ζωής παράγοντες συνδέονται με την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου.
Ηλικία
- Ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου.
- Ο καρκίνος του προστάτη σπανίζει πριν τα 40, αλλά η συχνότητά του αυξάνεται σημαντικά μετά τα 50.
- Στην Ελλάδα, όπως και διεθνώς, το μεγαλύτερο ποσοστό νέων διαγνώσεων καταγράφεται στις ηλικίες 65–74 ετών.
Οικογενειακό ιστορικό και γενετικοί παράγοντες
- Άνδρες με πατέρα ή αδερφό που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη έχουν διπλάσιο έως τριπλάσιο κίνδυνο.
- Μεταλλάξεις σε γονίδια όπως BRCA1 και BRCA2, γνωστά κυρίως από τον καρκίνο του μαστού, αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης και επιθετικότητας της νόσου.
- Σπάνιες κληρονομικές μορφές συνδέονται με πολυπαραγοντικά σύνδρομα καρκινογένεσης.
Φυλή και εθνοτική καταγωγή
- Στις ΗΠΑ, οι άνδρες αφρικανικής καταγωγής παρουσιάζουν υψηλότερη συχνότητα και θνησιμότητα.
- Στην Ευρώπη, η επίπτωση είναι μεγαλύτερη στις βόρειες χώρες συγκριτικά με τις μεσογειακές.
- Η διαφοροποίηση αυτή συνδέεται με γενετικούς, περιβαλλοντικούς και διατροφικούς παράγοντες.
Ορμονικοί παράγοντες
- Η ανάπτυξη του προστάτη εξαρτάται από τα ανδρογόνα (τεστοστερόνη και διυδροτεστοστερόνη).
- Αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων σχετίζονται με μεγαλύτερο κίνδυνο.
- Ορμονικές θεραπείες ή παθήσεις που επηρεάζουν την ισορροπία των ανδρογόνων μπορεί να διαδραματίσουν ρόλο.
Διατροφή και τρόπος ζωής
- Διατροφή πλούσια σε κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας, γαλακτοκομικά υψηλών λιπαρών και χαμηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο.
- Η παχυσαρκία συνδέεται με πιο επιθετικές μορφές της νόσου και με αυξημένη πιθανότητα υποτροπής.
- Η σωματική δραστηριότητα φαίνεται να έχει προστατευτικό ρόλο, καθώς και η μεσογειακή διατροφή.
Περιβαλλοντικοί και επαγγελματικοί παράγοντες
- Έκθεση σε χημικές ουσίες (π.χ. καδμίου, φυτοφαρμάκων) μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο.
- Υπάρχουν μελέτες που συνδέουν το επάγγελμα του πυροσβέστη με μεγαλύτερη συχνότητα καρκίνου του προστάτη, πιθανώς λόγω έκθεσης σε καρκινογόνες ουσίες.
Ιστορικό άλλων παθήσεων
- Χρόνιες φλεγμονές του προστάτη (προστατίτιδα) και καλοήθης υπερπλασία του προστάτη έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο, χωρίς όμως απόλυτη αιτιολογική σχέση.
- Ο σακχαρώδης διαβήτης και το μεταβολικό σύνδρομο φαίνεται να επηρεάζουν αρνητικά την πρόγνωση.
Πρόληψη και σύγχρονες εξελίξεις
Ο έλεγχος μέσω PSA (ειδικό προστατικό αντιγόνο) και η δακτυλική εξέταση παραμένουν τα βασικά εργαλεία πρόληψης. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει καθολικό πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου, αλλά οι διεθνείς οδηγίες συνιστούν να ξεκινά γύρω στα 50 έτη και νωρίτερα (45 έτη) σε άνδρες με οικογενειακό ιστορικό.
Advertisment
Η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία του προστάτη κερδίζει έδαφος διεθνώς, καθώς μειώνει τις περιττές βιοψίες και εντοπίζει καλύτερα τις πιο επιθετικές μορφές καρκίνου. Παράλληλα, η πρακτική της «ενεργής παρακολούθησης» σε ασθενείς με χαμηλού κινδύνου καρκίνο κερδίζει έδαφος, ώστε να αποφεύγονται θεραπείες που ενδέχεται να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες όπως ακράτεια ή στυτική δυσλειτουργία.
Η απουσία εθνικού προγράμματος πρόληψης
Η απουσία εθνικού προγράμματος πρόληψης δημιουργεί ανισότητες στην πρόσβαση και καθυστερήσεις στη διάγνωση, ιδιαίτερα σε αγροτικές ή απομακρυσμένες περιοχές. Ο κίνδυνος υπερ-διάγνωσης είναι υπαρκτός, καθώς ορισμένες μορφές καρκίνου του προστάτη εξελίσσονται πολύ αργά και δεν θα προκαλούσαν προβλήματα στη διάρκεια ζωής του ασθενούς.
Επίσης, η έλλειψη σαφών εθνικών κατευθυντήριων οδηγιών για τις εξετάσεις και τις θεραπείες δημιουργεί ασάφεια τόσο στους γιατρούς όσο και στους ασθενείς. Τέλος, χρειάζεται ενίσχυση της ενημέρωσης, καθώς πολλοί άνδρες καθυστερούν να επισκεφθούν τον ουρολόγο λόγω φόβου ή στίγματος.
Προτάσεις πολιτικής και δράσης
- Καθιέρωση εθνικού προγράμματος προσυμπτωματικού ελέγχου με σαφείς οδηγίες για ηλικία και συχνότητα.
- Ενσωμάτωση της πολυπαραμετρικής μαγνητικής τομογραφίας στα δημόσια νοσοκομεία.
- Δημόσιες εκστρατείες ενημέρωσης για την εξάλειψη του στίγματος.
- Ανάπτυξη πρωτοκόλλων για την ενεργή παρακολούθηση ασθενών με χαμηλού κινδύνου καρκίνο.
- Δημιουργία εθνικού μητρώου καρκίνου για αξιόπιστα δεδομένα σε πραγματικό χρόνο.
Ο καρκίνος του προστάτη στην Ελλάδα έχει πλέον εξελιχθεί στον πιο συχνό καρκίνο των ανδρών. Η αντιμετώπισή του δεν μπορεί να στηρίζεται αποκλειστικά στην ατομική ευθύνη αλλά απαιτεί συλλογική, θεσμική και κοινωνική δράση. Με έγκαιρη διάγνωση, οργανωμένα προγράμματα και σωστή ενημέρωση, μπορούν να σωθούν ζωές και να περιοριστούν οι κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες της νόσου.
Πηγές
- ΟΟΣΑ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Eurostat – «EU Country Cancer Profile – Greece 2025», OECD Publishing, Παρίσι, 2025.
- Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) – «GLOBOCAN 2022, Greece Fact Sheet».
- Κ. Σταματίου, Μ. Λαρδάς και συν. – «Prostate Cancer Screening in Greece: Current Facts», ResearchGate, 2009.
- F. Kapogiannis και συν. – «Implementation of Active Surveillance for Prostate Cancer in Greece», National Center for Biotechnology Information (NCBI), 2023.
- «Recent Patterns and Trends in Global Prostate Cancer Incidence and Mortality», European Urology, Elsevier, 2024.
- American Cancer Society – «Prostate Cancer Risk Factors», 2023.
- National Cancer Institute (USA) – «Prostate Cancer Prevention (PDQ®)–Patient Version».
- European Association of Urology (EAU) – «Guidelines 2024: Prostate Cancer – Epidemiology and Risk Factors».
