Τα τελευταία χρόνια, η Κομισιόν αφιερώνει πολύ χρόνο στην παρακολούθηση αυταρχικών κυβερνήσεων και των τακτικών τους. Κρίνοντας από τις πρόσφατες ενέργειές της, η καθηγήτρια Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, Πέιβι Λέινο, υποστηρίζει ότι η Κομισιόν υπό την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει μάθει και αυτή μερικά «κόλπα» από αυταρχικά καθεστώτα.
Ως ερευνήτρια που παρακολουθεί την προεδρία της φον ντερ Λάιεν, η Λέινο υποστηρίζει ότι η πορεία προς τη συμμετοχική δημοκρατία έχει μετατραπεί από δυσπιστία σε απογοήτευση και στη συνέχεια σε ανησυχία και οργή.
Σε ανάλυσή της στο Euobserver η ειδική καταγγέλει τις μεθόδους της Επιτροπής που όχι μόνο αρνείται την ύπαρξη εγγράφων, ακόμα και όταν αυτό είναι προφανές ψέμα, αλλά τα καταστρέφει για να αποφύγει τις υποχρεώσεις αποκάλυψης, παραβλέποντας τη νομολογία.
«Όταν η αποκάλυψη πληροφοριών είναι τόσο απίθανη και αργή, ώστε να απογοητεύει ακόμα και τους πιο φανατικούς μελετητές της ΕΕ, εμείς -η ακαδημαϊκή κοινότητα, τα ΜΜΕ, το κοινό- απλώς σταματάμε να ζητάμε» λέει η Λέινο.
Αυτό ακριβώς θέλει η Κομισιόν, προσθέτει, η ειδική καθώς τότε, η Επιτροπή μπορεί να κινείται ελεύθερα όπως θέλει, ενώ τροφοδοτεί τους παθητικούς πολίτες με επιλεγμένες πληροφορίες από το τμήμα δημοσίων σχέσεών της ή το γραφείο της προέδρου. Και κάθε πρωτοβουλία της Επιτροπής θα θεωρείται πάντα επιτυχία.
«Σε αυτό το όραμα, η δημοκρατία περιορίζεται στο δικαίωμα να επισκεπτόμαστε μια κάλπη κάθε πέντε χρόνια, μια πράξη με περιορισμένη επίδραση στον μελλοντικό προσανατολισμό της Ευρώπης» επισημαίνει με ανησυχία η Λέινο, τονίζοντας ότι η θλιβερή απουσία μιας ενωμένης πολιτικής κοινότητας της ΕΕ, με ισχυρά και ανεξάρτητα ΜΜΕ και κοινωνία των πολιτών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συνεχίζεται αμείωτη.
Αδιαφορούν για τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή
Στις απαντήσεις της στα αιτήματα πρόσβασης, η Επιτροπή αντιλαμβάνεται τη δημοκρατική συζήτηση ως «εξωτερική πίεση», από την οποία πρέπει να προστατευθεί. Ο τρόπος για να το επιτύχει αυτό είναι η περαιτέρω μείωση της διαφάνειας. Ολόκληρη η πολιτική της Επιτροπής αποσκοπεί στο να καθιστά αδύνατη την έγκαιρη και ενημερωμένη δημόσια συζήτηση.
Η εύρεση αποτελεσματικών τρόπων διόρθωσης αυτών των αποτυχιών έχει αποδειχθεί σχεδόν αδύνατη. Η Επιτροπή δεν λαμβάνει υπόψη τις απόψεις του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή, όπως αποδεικνύεται από τη συνολική απουσία εμπλοκής της με τις έρευνες και τις συστάσεις του.
Αλλάζει τους κανόνες μονομερώς
Στην πρώτη της συνεδρίαση στις 4 Δεκεμβρίου 2024, η νέα Επιτροπή αναθεώρησε τον Κανονισμό Λειτουργίας της, θέτοντας πολλούς περιορισμούς στην εφαρμογή του ευρωπαϊκού νόμου περί διαφάνειας, με προφανή στόχο να αποκλείσει όσο το δυνατόν περισσότερα από τα δικά της έγγραφα από το πεδίο εφαρμογής των κανόνων για τη δημόσια πρόσβαση, λέει υπογραμμίζει η Λέινο.
«Οι νέοι κανόνες καθιστούν σαφές ότι η Επιτροπή δεν έχει καμία πρόθεση να εφαρμόσει τη νομολογία του δικαστηρίου σχετικά με την προληπτική αποκάλυψη νομοθετικών εγγράφων. Έγγραφα που θα έπρεπε να αποκαλύπτονται αυτόματα για να διευκολύνουν την έγκαιρη συζήτηση για τις νομοθετικές επιλογές γίνονται προσβάσιμα μόνο μέσω περίπλοκων, χρονοβόρων και, τελικά, πιθανώς ανεπιτυχών αιτημάτων πρόσβασης» σημειώνει.
Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, η Επιτροπή θεσμοθέτησε την καταστροφή εγγράφων, εισάγοντας νέες κατηγορίες γενικών υποθέσεων μυστικότητας με σχεδόν απεριόριστο χρονικό ορίζοντα.
Έτσι για τη Φινλανδή ειδική, αντί για υπόθεση διαφάνειας, μεγάλες περιοχές δράσης της Επιτροπής θεωρούνται από προεπιλογή μυστικές.
«Ο «Φύλακας των Συνθηκών» επιλέγει να αγνοήσει ότι η διαφάνεια αποτελεί κανονιστική επιλογή που προβλέπεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας και στο Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Οι εξαιρέσεις στην πρόσβαση των πολιτών πρέπει να καθορίζονται από το νόμο, όχι από εσωτερικούς κανόνες θεσμικών οργάνων κατά το δοκούν».
