Η λέξη «αποτυχία» έχει συνδεθεί με ντροπή, ήττα, στασιμότητα. Από μικροί μαθαίνουμε να την αποφεύγουμε. Στο σχολείο, στην εργασία, ακόμα και στις προσωπικές μας σχέσεις, η αποτυχία μοιάζει σαν κάτι που πρέπει να κρύψουμε ή να ξεπεράσουμε γρήγορα. Όμως στην πραγματικότητα, κάθε αποτυχία περιέχει κάτι πολύτιμο. Στοιχεία για το πού βρισκόμαστε, τι έχουμε ανάγκη και ποιο είναι το επόμενο βήμα.
Το λάθος δεν είναι το τέλος. Είναι ένα σημείο εκκίνησης για κατανόηση, αναπροσαρμογή και εξέλιξη. Πολλοί άνθρωποι που σήμερα θαυμάζουμε, πέρασαν πρώτα μέσα από αποτυχίες και όχι απλώς τις ξεπέρασαν, αλλά τις χρησιμοποίησαν για να προωθήσουν το επόμενο στάδιο της πορείας τους.
Advertisment
Από το λάθος στην επανεκκίνηση – Αληθινά παραδείγματα
- Walt Disney απολύθηκε από εφημερίδα επειδή «δεν είχε φαντασία». Τα πρώτα του στούντιο χρεοκόπησαν. Όμως η επιμονή του στο να δημιουργεί κόσμους πέρα από το πιθανό, τον οδήγησε σε έναν από τους πιο διαχρονικούς δημιουργικούς οργανισμούς του 20ου αιώνα.
- Oprah Winfrey απολύθηκε από την πρώτη της δουλειά στην τηλεόραση με την αιτιολογία ότι «δεν κάνει για ειδήσεις». Η απόρριψη αυτή έγινε το σημείο καμπής για να ανακαλύψει το μοναδικό της στυλ επικοινωνίας.
- Στη Silicon Valley, πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις ενθαρρύνουν τους εργαζομένους να «αποτυγχάνουν γρήγορα» ώστε να μαθαίνουν πιο αποτελεσματικά. Η αποτυχία δεν θεωρείται εμπόδιο, αλλά μέρος της διαδικασίας δημιουργίας.
Αυτές οι ιστορίες έχουν ένα κοινό στοιχείο. Οι άνθρωποι που απέτυχαν δεν ταυτίστηκαν με το λάθος τους. Δεν είπαν «είμαι αποτυχία», αλλά «έκανα ένα λάθος — τι μπορώ να μάθω από αυτό;». Αυτή ακριβώς είναι η βάση του growth mindset.
Τι είναι το Growth Mindset και γιατί έχει σημασία;
Ο όρος growth mindset προέρχεται από την έρευνα της ψυχολόγου Carol Dweck. Περιγράφει τη στάση του ανθρώπου που πιστεύει ότι οι ικανότητες και η εξυπνάδα δεν είναι στατικές, αλλά μπορούν να εξελιχθούν με προσπάθεια, εξάσκηση και μάθηση.
Το αντίθετο είναι το fixed mindset — η πεποίθηση ότι γεννιόμαστε «έξυπνοι» ή «ικανoί» και ότι η αποτυχία είναι ένδειξη έλλειψης αξίας.
Advertisment
Χαρακτηριστικά του growth mindset:
- Βλέπει την αποτυχία ως προσωρινή.
- Εστιάζει στη διαδικασία, όχι μόνο στο αποτέλεσμα.
- Αντιλαμβάνεται την ανατροφοδότηση ως ευκαιρία βελτίωσης.
- Δεν συγκρίνει, αλλά παρατηρεί την προσωπική πρόοδο.
Αναπτύσσοντας μια τέτοια στάση, αλλάζει η σχέση μας με το λάθος. Δεν φοβόμαστε να προσπαθήσουμε. Δεν εγκαταλείπουμε εύκολα. Δεν μένουμε παγωμένοι στη ντροπή, αλλά κινούμαστε προς την αλλαγή.
Από την αυτοκριτική στην ανάπτυξη – Πρακτικές ενίσχυσης νοοτροπίας μάθησης
Για να μετακινηθούμε από τον φόβο της αποτυχίας στη μάθηση, χρειάζεται εξάσκηση σε επίπεδο σκέψης. Αυτά είναι μερικά εργαλεία που μπορούμε να ενσωματώσουμε στην καθημερινότητα:
1. Ερωτήσεις journaling μετά από αποτυχία ή λάθος:
- Τι πήγε στραβά και γιατί;
- Τι έμαθα για τον εαυτό μου από αυτή την εμπειρία;
- Τι θα έκανα διαφορετικά την επόμενη φορά;
- Πώς με επηρέασε το αποτέλεσμα, αλλά και η διαδικασία;
2. Αλλαγή εσωτερικής γλώσσας:
Αντί για «Απέτυχα, άρα δεν είμαι ικανός», μπορούμε να πούμε:
- «Αυτό δεν πήγε όπως ήθελα. Τι μου δείχνει;»
- «Αυτή είναι μια φάση της καμπύλης μάθησης.»
- «Μπορεί να πονάει τώρα, αλλά αυτό χτίζει ανθεκτικότητα.»
3. Υιοθέτηση στάσης “δοκιμής”:
Η αποτυχία γίνεται πιο διαχειρίσιμη όταν δοκιμάζουμε μικρά βήματα αντί για όλα ή τίποτα. Πειραματιζόμαστε, χωρίς να στηρίζουμε την αυτοεκτίμησή μας στο κάθε αποτέλεσμα.
Αυτές οι πρακτικές δεν εξαφανίζουν τον πόνο της αποτυχίας. Μας δίνουν όμως τα εργαλεία να τον μετατρέψουμε σε κάτι χρήσιμο. Και αυτό είναι μια μορφή προσωπικής δύναμης.
Το λάθος δεν ακυρώνει την πορεία
Η αποτυχία μπορεί να είναι τραυματική, αλλά με την κατάλληλη νοοτροπία, μπορεί να γίνει δημιουργική. Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι δυνατό. Και το πιο σημαντικό: είναι ανθρώπινο.
Όσο περισσότερο μαθαίνουμε να στεκόμαστε με περιέργεια απέναντι στα λάθη μας και όχι με καταδίκη, τόσο περισσότερο μεγαλώνει η ικανότητά μας να μαθαίνουμε, να αντέχουμε και να εξελισσόμαστε.
Το λάθος μπορεί να γίνει δώρο, όταν του δώσουμε χώρο να μας μιλήσει. Και όταν μάθουμε να ακούμε, μπορούμε να προχωρήσουμε με πιο καθαρό βλέμμα και βαθύτερη γνώση για τον εαυτό μας.
Πηγές
- Dweck, Carol (2006). Mindset: The New Psychology of Success.
- Angela Duckworth (2016). Grit: The Power of Passion and Perseverance.
- Adam Grant (2021). Think Again: The Power of Knowing What You Don’t Know.
