Η Αυστριακή κληρονόμος Μαρλέν Ένγκελχορν ξεκίνησε να δωρίζει τα χρήματά της στα 30 της, αλλά ανακάλυψε ότι το να βγεις από το 1% δεν έχει να κάνει μόνο με τον πλούτο. Πριν από πέντε χρόνια, η Μαρλέν Ένγκελχορν ανακάλυψε ακριβώς πόσα χρήματα επρόκειτο να κληρονομήσει.
Απόγονος του Γερμανού βιομήχανου Φρίντριχ Ένγκελχορν, ιδρυτή της χημικής εταιρείας BASF, η Αυστριακή κληρονόμος ήταν μέχρι τότε εξοικειωμένη με τα προνόμια του πλούτου: είχε φοιτήσει σε ένα ελίτ ιδιωτικό γαλλικό λύκειο, ζούσε σε μια έπαυλη στη Βιέννη και γνώριζε τον δικηγόρο της οικογένειάς της τόσο καλά που τον θεωρούσε θείο της.
Όμως, το 2020 η Αυστριακή κληρονόμος έμαθε το μέγεθος της κληρονομιάς της από την ηλικιωμένη γιαγιά της, ένα ποσό που ήταν αρκετό για να την κάνει πολυεκατομμυριούχο. Αποφάσισε να δωρίσει όσο το δυνατόν περισσότερο από αυτό. Μετά το θάνατο της γιαγιάς της το 2022, η Ένγκελχορν άρχισε να κάνει δωρεές.
Δεν ένιωθε άνετα με την εξουσία να αποφασίζει ποιες οργανώσεις θα επωφεληθούν, οπότε τον Ιανουάριο του 2024 ξεκίνησε μια πολύ δημοσιευμένη πρωτοβουλία για να πληρώσει 50 απλούς Αυστριακούς για να αποφασίσουν τι θα κάνουν με 25 εκατομμύρια ευρώ. Από τότε, η Ένγκελχορν εκτιμά ότι το πρόγραμμα Good Council έχει διανείμει περίπου το ένα τρίτο των χρημάτων, ενώ τα υπόλοιπα βρίσκονται σε έναν λογαριασμό στον οποίο δεν έχει πρόσβαση.
Το σύσκολο για αυτήν τώρα είναι να καταλάβει πώς θα είναι η ζωή χωρίς πλούσια περιουσία και πόσο «κανονική» μπορεί να είναι η ζωή για κάποιον που εξακολουθεί να περιβάλλεται από πλούτο. Ακόμα και χωρίς τα χρήματα, η Ένγκελχορν λέει: «Θα είμαι πάντα πλούσια».
Η ακτιβίστρια – κληρονόμος έχει γίνει αντικείμενο σφοδρής κριτικής
Το Good Council αποφάσισε να μοιράσει τα χρήματα σε 77 πρωτοβουλίες, από το ίδρυμα που διαχειρίζεται τη Wikipedia έως μια τοπική μη κερδοσκοπική οργάνωση που προωθεί την ποικιλία των καλλιεργειών. Στην Αυστρία, όπου δεν υπάρχουν φόροι περιουσίας ή κληρονομιάς, οι αντιδράσεις ήταν ανάμεικτες.
Οι υποστηρικτές της Ένγκελχορν περιγράφουν τις ενέργειές της ως έντιμες, αλλά έχει επίσης κατηγορηθεί ότι «επιδιώκει την προσοχή», προωθεί τον «αριστερό λαϊκισμό» και «χρησιμοποιεί τα χρήματά της αναποτελεσματικά». Τον περασμένο Ιανουάριο, την ρώτησαν στην αυστριακή τηλεόραση γιατί δέχτηκε την κληρονομιά και γιατί δεν μεταβίβασε τα χρήματα στο υπουργείο Οικονομικών της χώρας.
«Οι άνθρωποι με ρωτούν συχνά: «Αυτοί οι άνθρωποι δεν κάνουν απλώς επίδειξη αρετής;»», λέει η Ρέιτσελ Σέρμαν, καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο The New School της Νέας Υόρκης, η οποία ερευνά τους πλούσιους προοδευτικούς που συχνά τάσσονται υπέρ της αύξησης των φόρων για τους πλούσιους.
Η Σέρμαν υποστηρίζει ότι ο σκεπτικισμός αγνοεί πόσο ριζοσπαστικό μπορεί να είναι για κάποιον όπως η Ένγκελχορν να αμφισβητεί ακόμη και τα πλεονεκτήματα του πλούτου.
«Η ιδέα της αναδιανομής αντιβαίνει σε αυτό που έχουν μάθει οι περισσότεροι πλούσιοι άνθρωποι, ότι πρέπει να συνεχίσουν να συσσωρεύουν πλούτο», λέει, προσθέτοντας ότι οι πλούσιοι που έχει μελετήσει πιστεύουν ότι η δημιουργία πλούτου τους καθιστά καλούς γονείς και διαχειριστές για τις μελλοντικές γενιές.
Ένα κομμάτι της κίνησής της είναι να μπει το ζήτημα στον δημόσιο διάλογο
Η Ένγκελχορν είναι επιφυλακτική όσον αφορά τους γονείς της, αναφέροντας μόνο ότι η μητέρα της την έχει υποστηρίξει και αρνούμενη να συζητήσει περαιτέρω για την οικογένειά της ή την αντίδρασή τους στο Good Council.
Η ακραία ιδιωτικότητα της οικογένειάς της — η Ένγκελχορν ζήτησε να μην δημοσιοποιηθούν τα ονόματα και άλλες λεπτομέρειες για την άμεση οικογένειά της, προκειμένου να μην τους προκαλέσει άγχος — κάνει την απόφασή της να μιλήσει δημόσια ακόμη πιο εντυπωσιακή.
Αυτή η προβολή είναι σκόπιμη: ως αναγνώστρια του Γάλλου οικονομολόγου Τόμας Πικετί, του Αυστριακού οικονομολόγου Μάρτιν Σούρτζ και της καθηγήτριας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Columbia Καθαρίνα Πιστόρ — όλοι υποστηρικτές των φόρων περιουσίας ή του ανώτατου ορίου περιουσίας — η Ένγκελχορν λέει ότι η δημιουργία δημόσιας συζήτησης είναι μέρος του σκοπού της.
Είναι ένας λόγος ύπαρξης που την φέρνει σε επαφή με ανθρώπους όπως η κληρονόμος της Disney Άμπιγκεϊλ Ντίσνεϊ — μια φωνητική κριτικός του ακραίου πλούτου — και ο Τσακ Κόλινς, κληρονόμος τέταρτης γενιάς της περιουσίας Όσκαρ Μάγιερ, ο οποίος έδωσε την κληρονομιά του σε τέσσερις ιδρύματα τη δεκαετία του 1980. Ομάδες όπως οι Patriotic Millionaires, η βρετανική Resource Justice και η Tax Me Now (συνιδρυθείσα από την Ένγκελχορν) επίσης μεγαλώνουν.
Θέλει να είναι αυτάρκης και οικονομικά ανεξάρτητη σε ένα χρόνο
Σήμερα, η Ένγκελχορν ζει από ό,τι έχει απομείνει από την κληρονομιά της, αλλά λέει ότι στόχος της είναι να γίνει οικονομικά ανεξάρτητη μέχρι το 2026. Αυτή τη στιγμή νοικιάζει ένα διαμέρισμα στη Βιέννη, μετακινείται με το τρένο (δεν έχει αυτοκίνητο) και σχεδιάζει την καριέρα της γύρω από ομιλίες, θεατρικές παραγωγές και άλλα έργα που δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί.
Την πρώτη φορά που μιλάμε, ετοιμάζεται να δώσει την κεντρική ομιλία σε ένα συνέδριο για τον υπερβολικό πλούτο που διοργανώνει το Κεντρικό Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο. Το φθινόπωρο, θα συνεχίσει την περιοδεία της στην Αυστρία, τη Γερμανία και την Ελβετία με ένα θεατρικό έργο για τα χρήματα και τις κοινωνικές τάξεις, στο οποίο παίζει τον εαυτό της.
Φέτος, άρχισε να ζητά αμοιβή για τις περισσότερες δημόσιες ομιλίες της, προκειμένου να αποκτήσει μια αίσθηση των τιμών της αγοράς, και αναμένει να αρχίσει να αμείβεται για τις θεατρικές της παραστάσεις το 2026.
Γιατί να μην βρει μια πιο «κανονική» δουλειά; «Δεν έχω τίποτα να κάνω εκεί», λέει η Ένγκελχορν, αναφερόμενη σε αυτό που θα μπορούσε να προσφέρει στην αγορά εργασίας. «Υπάρχουν άνθρωποι με εξαιρετικά προσόντα και είναι αρκετά δύσκολο να βρουν δουλειά».
Πάντα έχει δίκτυ ασφαλείας
Ως αυτοαπασχολούμενη και δημιουργική, η Ένγκελχορν έχει ένα δίχτυ ασφαλείας που λίγοι θα μπορούσαν να ονειρευτούν. «Θα μπορούσα να χρεωθώ απίστευτα αν ήθελα, και θα μπορούσα να διασωθώ εύκολα μέσω της οικογένειάς μου, κάτι που είναι τρελό», λέει.
Μέσω των φίλων και της οικογένειάς της, διατηρεί επίσης συνδέσεις με τους υπερπλούσιους, τους οποίους περιγράφει ως «έναν από τους λόγους για τους οποίους υπάρχει μια τόσο αποκλειστική φούσκα». Χωρίς συνδέσεις, «δεν μπορείς να μπεις».
Οι παρατεταμένοι δεσμοί μεταξύ του πρώην πλούτου της Ένγκελχορν και της προσπάθειάς της να ζήσει μια πιο συνηθισμένη ζωή βοηθούν να εξηγηθεί η αμήχανη σχέση της με τη δημοσιότητα. Μερικές φορές, αγκαλιάζει τη δημόσια εικόνα της κληρονόμου που εγκατέλειψε τα πλούτη της και επιμένει να μιλάει με ερευνητές, επειδή γνωρίζει πόσο δύσκολο είναι να μελετηθεί η κοινωνικοοικονομική της τάξη.
Στη σκηνή της διάσκεψης τον περασμένο μήνα, εξέφρασε τη λύπη της για τους περιορισμούς που της επέβαλε η οικογένειά της όσον αφορά τη δυνατότητα να μοιραστεί το ακριβές ποσό της κληρονομιάς της. «Δεν είμαι απόλυτα διαφανής σε αυτό το θέμα», είπε, «παρόλο που αγαπώ τη διαφάνεια».
Ο ακραίος πλούτος ως νεοφεουδαρχία
Αλλά η Ένγκελχορν είναι αόριστη όταν θέλει: σχετικά με τις λεπτομέρειες της σχέσης της με τους γονείς της, το μέγεθος ή τη γειτονιά του διαμερίσματος που νοικιάζει, το ξενοδοχείο στο οποίο έμεινε όταν επισκέφθηκε το Παρίσι για το γάμο ενός φίλου.
Οι λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο ζωής της, λέει, αποσπούν την προσοχή από την πολιτική συζήτηση που προσπαθεί να δημιουργήσει σχετικά με το φεουδαρχικό σύστημα που δημιουργεί ο ακραίος πλούτος.
Η εμπειρία του Μάγιερ
Η αντίφαση στην αποστολή της Ένγκελχορν — πώς να απορρίψεις αυθεντικά τον πλούτο, ενώ παράλληλα αφήνεις το κύρος του να εξυπηρετεί τον σκοπό σου — είναι γνωστή στον Κόλινς, τον κληρονόμο του Όσκαρ Μάγιερ.
«Θα μπορούσες να πεις «Θα έπρεπε απλά να χαρίσω τα χρήματά μου και να ζήσω μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας»», λέει, ή θα μπορούσες «να χρησιμοποιήσεις το ειδικό προνόμιό σου για να βοηθήσεις στην κατάργηση των ειδικών προνομίων».
Ακόμα και μετά την αποχώρηση του Κόλινς από τον πλούτο, λέει ότι μπόρεσε να αξιοποιήσει το όνομα, την περιουσία και την επιρροή της οικογένειάς του για να κάνει μια αποτελεσματική εκστρατεία κατά της κατάργησης των φόρων κληρονομιάς στις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Φόροι περιουσίας
Το αξιοζήλευτο δίλημμα της Ένγκελχορν έρχεται σε μια εποχή που η παγκόσμια συζήτηση για τον πλούτο γίνεται όλο και πιο επείγουσα. Σύμφωνα με τον Δείκτη Δισεκατομμυριούχων του Bloomberg, οι 500 πλουσιότεροι άνθρωποι στον πλανήτη διαθέτουν σήμερα περιουσία αξίας 10,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, σημειώνοντας αύξηση 138% από το 2016.
Η Ελβετία — όπου συγκεντρώνεται ένας από τους υψηλότερους αριθμούς δισεκατομμυριούχων στον κόσμο — ετοιμάζεται να ψηφίσει έναν φόρο κληρονομιάς 50% για περιουσίες άνω των 50 εκατομμυρίων φράγκων (63 εκατομμύρια δολάρια), ενώ το κυβερνών Εργατικό Κόμμα του Ηνωμένου Βασιλείου αρνήθηκε να αποκλείσει την επιβολή ενός νέου φόρου στους πλουσιότερους ανθρώπους της χώρας.
Οι φόροι εξόδου, που επηρεάζουν τους πλούσιους Ευρωπαίους, επεκτείνονται. Στη Νέα Υόρκη, ο υποψήφιος δήμαρχος Ζόχραν Μαμντανί προκάλεσε πρόσφατα αναταραχή όταν δήλωσε: «Δεν νομίζω ότι πρέπει να έχουμε δισεκατομμυριούχους».
Θα εξετάσει να δωρίσει ενδεχόμενη κληρονομιά των γονιών της
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ένγκελχορν έχει καταστήσει σαφείς τους στόχους της: θα συνεχίσει να αγωνίζεται για την επιβολή φόρου περιουσίας στην Αυστρία και, αν κληρονομήσει περισσότερα εκατομμύρια από τους γονείς της, θα εξετάσει το ενδεχόμενο να τα δωρίσει και αυτά.
«Το ιδανικό σενάριο για μένα είναι να φορολογηθώ», λέει, επαναλαμβάνοντας τη φράση σαν μάντρα. «Θέλω να φορολογηθώ! Θέλω να φορολογηθώ!»
Μέχρι τότε, θα συνεχίσει την αποστολή της να ζήσει μια πιο συνηθισμένη ζωή. «Θα προσπαθήσω να βγω όσο το δυνατόν περισσότερο από το 1%», λέει. «Αλλά πάντα θα έχω τουλάχιστον το μικρό δάχτυλο του ποδιού μου εκεί. Αυτό είναι το καλύτερο που μπορώ να πετύχω».
