Οταν μιλάει καθισμένος στο γραφείο του, χάσκει από το μεγάλο παράθυρο ακριβώς πίσω του η ανατολική πλευρά του Παρθενώνα. Δεξιά του, σε μικρή απόσταση προβάλλουν από μια τζαμαρία το μπαλκονάκι στον ακάλυπτο και η γκρίζα πορτούλα της κουζίνας ενός διαμερίσματος της απέναντι πολυκατοικίας. Το σκηνικό θυμίζει τον πίνακα «Μικρόκοσμος της οδού Γουέμπστερ» του ζωγράφου Σπύρου Βασιλείου. Ο Κώστας Αχ. Καραμανλής πιθανώς δεν έχει στοχαστεί μέχρι τώρα πόσο πολύ όλα αυτά που τον περιβάλλουν αποτυπώνουν τη δοκιμασία στην οποία υποβάλλεται.
Στην ανατολική μετόπη του Παρθενώνα, ο Φειδίας ανάπλασε την Τιτανομαχία, τη μάχη των θεών με τους Τιτάνες, που συμβολίζει την αναμέτρηση της λογικής (θεοί) με τον ανορθολογισμό (Τιτάνες). Το γκρίζο μπαλκονάκι της κουζίνας ορίζει την καθημερινότητα του ψηφοφόρου που απαιτεί κάθαρση. Είναι ο Καραμανλής ένας θύτης που προστατεύεται από τη σημαδεμένη τράπουλα της Μεταπολίτευσης ή είναι το ιδανικό εξιλαστήριο θύμα επειδή έχει επώνυμο ανάλογης εμβέλειας με το μέγεθος της τραγωδίας;
Στο ισόγειο γραφείο των Αποκρύφων
Προ ημερών, ο εφέτης ανακριτής Σωτήρης Μπακαΐμης ανέκρινε δύο στελέχη του υπουργείου Υποδομών στους οποίους αποδίδεται η κατηγορία της παρακώλυσης συγκοινωνιών με θανατηφόρο αποτέλεσμα. Πρόκειται για τον προϊστάμενο της Γενικής Διεύθυνσης Μεταφορών Ανδρέα Πολάκι και την προϊσταμένη της Διεύθυνσης Σιδηροδρομικών Μεταφορών (Δ33) της Γενικής Διεύθυνσης Μεταφορών Αικατερίνη Δεμερτζή. Στις απολογίες τους, ο ανακριτής «σκόνταψε» επάνω στο όνομα του Καραμανλή και το πλούσιο ανακριτικό υλικό έφτασε στο περίφημο «ειδικό δωμάτιο» στο ισόγειο της Βουλής όπου φυλάσσονται οι δικογραφίες σαν να πρόκειται για τα Απόκρυφα Ευαγγέλια.
Βουλευτής που αγαπάει την ανάγνωση ενημέρωσε αδιάκριτο δημοσιογράφο ότι δεν εντόπισε το όνομα του Καραμανλή σε κάποια λυτρωτική εξομολόγηση υπαλλήλου. Οι απολογούμενοι απλώς αναφέρθηκαν σε δύο ενημερωτικά έγγραφα που συνέταξε ο Ανδρέας Πολάκις και απέστειλε στο «Γραφείο Υπουργού Υποδομών» (διακινήθηκαν σε πολλούς άλλους παραλήπτες μέσα στο υπουργείο) στις 10 και στις 21 Σεπτεμβρίου 2021.
Με τα έγγραφα αυτά εξηγούσε γιατί η υποστελέχωση και η υποχρηματοδότηση του ΟΣΕ μπορεί να αποτελέσουν, μεταξύ άλλων, αιτίες αύξησης των πιθανοτήτων «ατυχημάτων και συμβάντων». Τεκμηρίωσε, λοιπόν, την ανάγκη για αύξηση της χρηματοδότησης και νέες προσλήψεις. Ο ανακριτής ζητεί οπότε από τη Βουλή να διερευνήσει αν ο υπουργός έπραξε τα δέοντα. Πριν περιγράψουμε τη «μηχανική» της επερχόμενης παραπομπής, αξίζει να καταλάβουμε τι έκανε ο Καραμανλής όταν έλαβε τις επιστολές.
Οπως γνωρίζουν υπουργοί και δημοσιογράφοι, δεν κουνιέται φύλλο εν αγνοία του «επιτελικού κράτους». Αμέσως μετά τις επιστολές, το Μέγαρο Μαξίμου άρχισε να ενημερώνεται για τις μεγάλες ελλείψεις του ΟΣΕ και αποφάσεις ελήφθησαν. Αξίζει να γίνουμε για λίγο βαρετοί. Τον Νοέμβριο του 2021 εκδόθηκε η υπ’ αριθμόν 50 Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου με την οποία εγκρίθηκε η πρόσληψη 117 ατόμων στον ΟΣΕ. Τον Σεπτέμβριο του 2022 εκδόθηκε η υπ’ αριθμόν 31 Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου για την πρόσληψη επιπλέον 100 ατόμων στον ΟΣΕ.
Περιμένοντας τους κλειδούχους
Για να ξυπνήσει η «χελώνα» του ΑΣΕΠ προετοιμάστηκε –σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Νομοθετικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων, που υπάγεται στον πρωθυπουργό– και ψηφίστηκε από τη Βουλή σχετική νομοθετική ρύθμιση ιδίως για την επιτάχυνση των προσλήψεων των επαγγελματιών πεδίου (κλειδούχους, σταθμάρχες), δηλαδή για τις 90 από τις πρώτες 117 θέσεις (πρόκειται για το άρθρο 37 που συμπεριλήφθηκε στον νόμο 4903/2022).
Το ΑΣΕΠ ανταποκρίθηκε ένα χρόνο μετά(!) τον Δεκέμβριο του 2022 με σχετική προκήρυξη για την πρόσληψη 90 ατόμων. Οι προσλήψεις αυτές, εν έτει 2025, δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί! Στο θέμα των προσλήψεων (αλλά και στα έργα, όπως θα δούμε παρακάτω…) η κυβέρνηση μοιάζει με ιππέα που αρνείται να παραδεχτεί ότι είναι πεθαμένο το άλογο που ιππεύει και το μαστιγώνει με μανία πιστεύοντας ότι θα ζωντανέψει και θα κερδίσει την ιπποδρομία.
Οι φίλοι του Καραμανλή (υπάρχουν ακόμη κάποιοι) λένε ότι, διαπιστώνοντας το τέλμα του ΑΣΕΠ, το καλοκαίρι του 2022 ενήργησε για να προσληφθούν στον ΟΣΕ 210 άτομα με συμβάσεις ορισμένου χρόνου («μπλοκάκια»). Θυμίζουμε ότι το 2010, αμέσως μετά την αναδιάρθρωση, στον ΟΣΕ εργάζονταν 3.882 άτομα. Ως το 2021 μειώθηκαν σε μόλις 915. Σήμερα ο ΟΣΕ λειτουργεί με τα 210 «μπλοκάκια» του Καραμανλή και με περίπου άλλα 200 «μπλοκάκια» που προσλήφθηκαν επί Χρήστου Σταϊκούρα (2023-2025).
Ας περάσουμε και στο χρήμα. Στις δύο επιστολές ο Ανδρέας Πολάκις (συνωνυμία με τον διάσημο πολιτικό) τεκμηριώνει ότι για να λειτουργήσει ο ΟΣΕ (που έως τότε χρηματοδοτούνταν σταθερά με 45 εκατ. ευρώ ετησίως από το Δημόσιο και είχε έσοδα άλλα περίπου 15 εκατ. ευρώ ετησίως από τα τέλη υποδομής) χρειαζόταν επιπλέον 75 εκατ. τον χρόνο.
Τι έκανε ο Καραμανλής; Η απάντηση που δίνει στους συνομιλητές του είναι ότι ξεκίνησε από τα μέσα του 2022 μια εκτεταμένη αλληλογραφία με το υπουργείο Οικονομικών. Ζήτησε την αύξηση της ετήσιας κρατικής χρηματοδότησης από τα 45 στα 75 εκατ. ευρώ. Το αίτημα εγκρίθηκε το καλοκαίρι του 2023.
Με την ευκαιρία ενημερώνει όσους είχαν την παραμικρή αμφιβολία ότι έργα συντήρησης συνολικού ύψους 210 εκατ. ευρώ (80 συν 130 εκατ. ευρώ μέσω ΣΔΙΤ και Ταμείου Ανάκαμψης) που εγκρίθηκαν από τη διυπουργική επιτροπή έως τις αρχές του 2023 δεν έχουν προχωρήσει μέχρι σήμερα. Οταν κλείνει τις μονότονες αναφορές σε όλα τα παραπάνω, λέγεται ότι μονολογεί: «Δεν είναι καινούργια στοιχεία, τα έχω πει πολλές φορές, αλλά και πού τα λέω, τι γίνεται; Κανείς δεν με ακούει».
Συμφωνία για πλημμέλημα – Η πλευρά Καραμανλή και η πλευρά Μητσοτάκη λέγεται ότι έχουν συμφωνήσει σε μια παραπομπή στο επίπεδο του πλημμελήματος. «Φυσικά θα δεχτώ την παραπομπή για πλημμέλημα», φέρεται να έχει πει ο Καραμανλής.
Κατηγορητήρια στα κομματικά εργαστήρια
Οπότε; Αθώος ο Καραμανλής; «Αθώος! Αθώος!», ακούμε νοερά τη Ζωή Κωνσταντοπούλου να σαρκάζει από τα έδρανα της Πλεύσης. Ολοι προεξοφλούν ότι ο Νίκος Ανδρουλάκης επείγεται να γίνει «Ζωικότερος» της Ζωής. Οι 32 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ αρκούν για την ψήφιση πρότασης σύστασης προανακριτικής επιτροπής για τον Καραμανλή (χρειάζονται 30). Δεν θα κουραστούν για να τη συντάξουν.
Θα πάρουν το κατηγορητήριο περί κακουργήματος (που μπορεί να επισύρει τιμωρία έως και ισόβια) που αφορά τους υφισταμένους του Καραμανλή στο Υποδομών (ήδη κατηγορούνται οι διευθυντές και ακολουθούν εντός των ημερών οι γενικοί γραμματείς) και θα το «φορτώσουν» αυτούσιο στον Καραμανλή.
Υπάρχουν φωνές στο ΠΑΣΟΚ που υποστηρίζουν ότι καθώς το Μέγαρο Μαξίμου τελούσε εν γνώσει όλων των αποφάσεων Καραμανλή για τον ΟΣΕ, θα πρέπει να προστεθεί στην πρόταση το όνομα του πρωθυπουργού – και να ζητηθεί από την υπόλοιπη αντιπολίτευση να ψηφίσει. Η κυβέρνηση προφανώς μπορεί να καταψηφίσει οποιαδήποτε πρόταση του ΠΑΣΟΚ και να κλείσει το θέμα εκεί.
Ομως, φαίνεται ότι επικρατεί η εκτίμηση πως η κοινοβουλευτική πλειοψηφία δεν διαθέτει πια το πολιτικό κεφάλαιο για να δράσει ως δικαστής αθωωτικά. Γι’ αυτό θα εφαρμοστεί το «μοντέλο Τριαντόπουλου», εμπνευσμένο από τον Πόντιο Πιλάτο. Θα συσταθεί δηλαδή μια κατ’ όνομα προανακριτική επιτροπή για να τηρηθούν τα συνταγματικά προσχήματα, η οποία θα αποφασίσει την παραπομπή του Καραμανλή στο δικαστικό συμβούλιο, που με απλά λόγια είναι ο «προθάλαμος», το «χολάκι» του ειδικού δικαστηρίου.
Το «ασανσέρ» της παραπομπής
Η πλευρά Καραμανλή και η πλευρά Μητσοτάκη λέγεται ότι έχουν συμφωνήσει σε μια παραπομπή στο επίπεδο του πλημμελήματος. «Φυσικά θα δεχτώ την παραπομπή για πλημμέλημα», φέρεται να έχει πει ο Καραμανλής. Αν το ΠΑΣΟΚ επιμείνει να αναγάγει το πλημμέλημα σε κακούργημα, τότε η Ν.Δ. θα διατυπώσει τη δική της πρόταση με την οποία θα παραπέμψει τον Καραμανλή (που πιστεύει ότι είναι αθώος!) για πλημμέλημα. Θα είναι η δεύτερη φορά (μετά τον Τριαντόπουλο) που μια κυβέρνηση θα παραπέμψει υπουργό της παρότι πιστεύει ότι είναι αθώος.
Γνώστες των νομικών φοβούνται ότι μια τέτοια εξέλιξη θα επιφέρει τη γελοιοποίηση της διαδικασίας. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος έχει υποδείξει εγκαίρως την «πρωτοτυπία» της παραπομπής αθώου. Ταυτόχρονα θεωρεί πως η κυβέρνηση δεν θα μπορέσει να υποστηρίξει το επιχείρημα ότι θα παραπεμφθεί ο Καραμανλής για πλημμέλημα, ενώ οι υφιστάμενοί του θα δικαστούν για κακούργημα. Αν η κυβέρνηση επιμείνει σε αυτή την «ασυνέχεια», το πολιτικό κόστος που θα αναλάβει θα είναι ίδιο ή ίσως μεγαλύτερο από εκείνο που θα αντιμετώπιζε αν τηρούσε το Σύνταγμα, εφάρμοζε το άρθρο 86 περί ευθύνης υπουργών και δρούσε με βάση τη γνήσια πεποίθησή της ότι ο Καραμανλής είναι αθώος.
Το στοίχημα και το δράμα
Η ανομολόγητη (αλλά ευρέως διαδιδόμενη) προσδοκία του Μεγάρου Μαξίμου (αλλά και του Καραμανλή) είναι ότι το δικαστικό συμβούλιο θα εξετάσει τα στοιχεία και θα προχωρήσει στην «αυτονόητη» απαλλαγή. Η υπόθεση θα σταματήσει στο «χολάκι». Ο Καραμανλής δεν θα παραπεμφθεί στο ειδικό δικαστήριο. Υπάρχει όμως και το άλλο σενάριο, βάσει του οποίου οι δικαστές που θα κληρωθούν δεν θα αρπάξουν την ευκαιρία να γίνουν ήρωες και να πάρουν εκείνοι την ευθύνη της απαλλακτικής απόφασης που θα έπρεπε να είχε λάβει η κυβέρνηση, αν την πίστευε.
Ενδέχεται να προτιμήσουν να γίνουν κι εκείνοι «Πόντιοι Πιλάτοι» και να παραπέμψουν τον Καραμανλή στο ειδικό δικαστήριο, όπου, σημειωτέον, από το 2019 και μετά προβλέπεται παράσταση πολιτικής αγωγής. Αυτό σημαίνει ότι δίδεται το δικαίωμα να παρευρεθούν και να καταθέσουν μέλη και εκπρόσωποι των οικογενειών των θυμάτων. Η πρόβλεψη αυτή μπορεί να επιμηκύνει τη διαδικασία (ακόμη και για μερικά χρόνια) ενώ μπορεί να προσθέσει αρκετή επιπλέον δραματικότητα.
Απέναντι στους συγγενείς – Σε τυχόν παραπομπή στο ειδικό δικαστήριο δίδεται το δικαίωμα να καταθέσουν μέλη και εκπρόσωποι των οικογενειών των θυμάτων. Η πρόβλεψη αυτή μπορεί να επιμηκύνει τη διαδικασία και να προσθέσει αρκετή επιπλέον δραματικότητα.
Κάπως έτσι ο Καραμανλής, αν δεν έλθει κάποιος να τον τραβήξει έξω από τη φαύλη συνθήκη, όπως η Αρτεμις στον μύθο άρπαξε την Ιφιγένεια την ύστατη ώρα, κινδυνεύει να μπει σε ψυχολογική κατάσταση «Γιόζεφ Κ.». Ο ήρωας στη «Δίκη» του Κάφκα –που δεν μαθαίνει ποτέ το ακριβές αδίκημα για το οποίο κατηγορείται– πιστεύει ειλικρινά ότι με τα επιχειρήματά του πείθει τους πάντες για την αθωότητά του. Και όμως, διαπιστώνει στα βλέμματα των άλλων ότι τον θεωρούν ένοχο. Τα βλέμματα στην περίπτωση του «Κώστα Κ.» δεν είναι αυτά μιας απρόσωπης γραφειοκρατίας, αλλά μιας κοινωνίας διψασμένης για «κάθαρση».
Iσως τη βαθύτερη απάντηση στο «γιατί ο Καραμανλής;» να τη δίνει ο Γάλλος ανθρωπολόγος Κλοντ Λεβί Στρος, ο οποίος μελέτησε τη λειτουργία της ανθρωποθυσίας. Ο διάσημος φιλόσοφος του δομισμού, αφού εξήγησε ότι το υποσυνείδητο οργανώνει την εμπειρία του κόσμου με βάση δυαδικές αντιθετικές δομές (φύση και πολιτισμός, ζωή και θάνατος, ωμό και μαγειρεμένο κ.ά.), υποστήριξε ότι η ανθρωποθυσία καταλαγιάζει βαθύτατους υπαρξιακούς φόβους γιατί καθιστά εξηγήσιμο το ανεξήγητο και ελεγχόμενο το ανεξέλεγκτο.
Χωρίς την εξισορρόπηση του αίματος των Τεμπών με μία θυσία, η τραγωδία θα μας ταράζει γιατί θα μας θυμίζει ότι στη ζωή παραμονεύουν και ενίοτε εισβάλλουν βίαια το ανεξήγητο και το ανεξέλεγκτο. Τι νόημα έχουν τότε τα σχέδια, το «σύστημα» και οι θεσμοί μας;
Μια θυσία θα αποκαταστήσει την απατηλή προσδοκία ότι οι αρχηγοί και οι κυβερνήσεις υπάρχουν για να προλαμβάνουν το μοιραίο. Η «Τιτανομαχία» ανάμεσα στη λογική και στον ανορθολογισμό τελείται στην κουζίνα της πολιτικής. Ή ακόμη και στο αθέατο κουζινάκι του απέναντι διαμερίσματος, στον ακάλυπτο.
