Η Ουκρανία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πρωτοφανή κρίση στρατολόγησης, καθώς πολλαπλασιάζονται οι καταγγελίες για βίαιες πρακτικές, εκβιασμούς και διαφθορά.
Ταυτόχρονα, χιλιάδες άνδρες προσπαθούν απελπισμένα να αποφύγουν τη στρατιωτική θητεία είτε με το να κρύβονται, είτε με το να φεύγουν από την χώρα.
Οι περιπολίες στρατολόγησης
«Αν ποτέ πολεμήσω, δεν θα πολεμήσω για την Ουκρανία», δήλωσε ο 29χρονος από την δυτικότερη περιοχή της Ζακαρπάτια στο Al Jazeera περιγράφωντας τη σκληρότητα των «περιπολιών στρατολόγησης».
Τον Ιούνιο, καθώς έφευγε από την κυριακάτικη λειτουργία σε καθεδρικό ναό του Ουζγκόροντ, μια ομάδα τριών αστυνομικών και δύο στρατιωτικών τον συνέλαβε.
Παρά το γεγονός ότι είχε έγγραφα που αποδείκνυαν πως ήταν ο μοναδικός φροντιστής της ανάπηρης μητέρας του – λόγος εξαίρεσης από τη στράτευση – οδηγήθηκε σε στρατολογικό γραφείο, όπου, σύμφωνα με τον ίδιο, ξυλοκοπήθηκε και πιέστηκε να εμφανιστεί εθελοντικά για υπηρεσία.
Όταν αρνήθηκε, του έδεσαν τα μάτια και, μαζί με άλλους τέσσερις άνδρες, τον μετέφεραν κοντά στα σύνορα με τη Σλοβακία.
Εκεί, υπό την απειλή όπλου, τους ανάγκασαν να τρέξουν προς έναν φράχτη, ενώ παράλληλα τους βιντεοσκοπούσαν για να τους κατηγορήσουν για παράνομη διέλευση συνόρων – αδίκημα που επισύρει ποινή φυλάκισης έως και τέσσερα χρόνια.
Τελικά, η οικογένεια του Αρτέμ πλήρωσε 2.000 δολάρια για την απελευθέρωσή του και επιπλέον 15.000 δολάρια για πλαστή άδεια εξόδου από τη χώρα.
There are 70% deserters in the Ukrainian army. The front will probably eventually collapse! pic.twitter.com/FQV0sG65lr
— Geo_monitor (@colonelhomsi) July 14, 2025
Κατάχρηση και βία
Η ιστορία του Αρτέμ δεν είναι μοναδική.
Σύμφωνα με τον Ουκρανό Διαμεσολαβητή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, μόνο το πρώτο εξάμηνο του έτους καταγράφηκαν πάνω από 2.000 καταγγελίες για χρήση βίας από περιπολίες στρατολόγησης.
Παραδείγματα περιλαμβάνουν περιστατικά όπου αστυνομικοί τραυμάτισαν πολίτες, έκαναν χρήση δακρυγόνων ή εισέβαλαν σε δημόσιους χώρους για να εντοπίσουν άνδρες ηλικίας 25–60 ετών.
Την 1η Αυγούστου, στην πόλη Βίνιτσα, η αστυνομία διέλυσε με δακρυγόνα πλήθος που επιχείρησε να απελευθερώσει περίπου 100 άνδρες οι οποίοι, σύμφωνα με τους διαδηλωτές, είχαν συλληφθεί παράνομα.
Δίκτυα διαφθοράς κα «προνομιούχοι δραπέτες»
Παράλληλα, σκάνδαλα διαφθοράς συγκλονίζουν τις στρατιωτικές και δικαστικές αρχές. Το 2024, ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι απέλυσε τον γενικό εισαγγελέα, όταν αποκαλύφθηκε ότι εισαγγελείς είχαν εξασφαλίσει πλαστά έγγραφα αναπηρίας για να αποφύγουν τη στράτευση και να λάβουν συντάξεις.
Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι η υπόθεση του Ολέγκ Ντρουζ, επικεφαλής ψυχιάτρου των Ενόπλων Δυνάμεων, που είχε την εξουσία να κηρύσσει στρατεύσιμους ως ακατάλληλους.
Συνελήφθη τον Ιανουάριο κατηγορούμενος για παράνομο πλουτισμό, έχοντας αποκτήσει πολυτελή ακίνητα, αυτοκίνητα BMW και εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια σε μετρητά από το 2022.
Περιπολίες παντού – Ακόμη και σε γάμους
Τα τελευταία δύο χρόνια, περιπολίες στρατολόγησης έχουν γίνει καθημερινό φαινόμενο σε πλατείες, σταθμούς μετρό, νυχτερινά κέντρα, ακόμη και σε γαμήλιες δεξιώσεις.
Σε αρκετές περιπτώσεις, «ψεύτικες περιπολίες» – ομάδες ανδρών με στολές – εκβιάζουν συλληφθέντες ζητώντας ποσά από 400 δολάρια και άνω. Όσοι αρνούνται, παραδίδονται στις αρχές.
Πολλοί αξιωματικοί στρατολόγησης είναι πρώην στρατιωτικοί που πάσχουν από μετατραυματικό στρες (PTSD) και δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν σκληρές πρακτικές.
Αυτό έχει οδηγήσει χιλιάδες άνδρες να κρύβονται, προκαλώντας σοβαρές ελλείψεις σε εργατικά χέρια σε οικοδομές, γεωργία και μεταφορές.
Ρήγμα στην κοινωνία
Η κρίση στρατολόγησης έχει δημιουργήσει έντονες κοινωνικές αντιθέσεις.
Οικογένειες στρατιωτών θεωρούν ότι όσοι αποφεύγουν τη θητεία «κρύβονται πίσω από τις φούστες των γυναικών τους», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε η Χάνα Κοβαλέβα, σύζυγος εθελοντή που κατατάχθηκε το 2022.
Από την άλλη πλευρά, άνδρες που αρνούνται να πολεμήσουν επικαλούνται φόβο, αδικία και καχυποψία για την ηγεσία του στρατού.
#Ukranian soldiers asking #Zelensky and #Zaluzjniy to let them go home the lads, again abandoned by the command around #Bakhmut direction.
There are no weapons, the losses are great, many are missing, the unit is physically and morally exhausted, and desertion is also punished. pic.twitter.com/TtOjFhaNtg— Arthur Morgan (@ArthurM40330824) January 7, 2023
Οι νέοι φεύγουν προληπτικά
Αν και η υποχρεωτική στράτευση αρχίζει στα 25, αρκετές οικογένειες φροντίζουν τα παιδιά τους να φύγουν πολύ νωρίτερα.
Ο 17χρονος Μπόγκνταν από το Κίεβο, γιος εύπορης οικογένειας, φεύγει για να σπουδάσει στην Πράγα.
Ο πατέρας του δηλώνει ότι δεν θέλει να ρισκάρει τη ζωή του γιου του «σε ένα χαοτικό μέτωπο όπου τα λάθη κοστίζουν ζωές».
Η μέση ηλικία των Ουκρανών στρατιωτών έχει ανέβει στα 45 έτη, γεγονός που προκαλεί ανησυχία.
Οι ΗΠΑ έχουν πιέσει το Κίεβο να μειώσει την ηλικία στρατολόγησης από τα 25 στα 18, ενώ ο πρώην αναπληρωτής αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, υποστράτηγος Ιγκόρ Ρομανένκο, προτείνει την καθολική κινητοποίηση ανδρών χωρίς εξαιρέσεις.
Ο Ρομανένκο υποστηρίζει ακόμη τη δημιουργία «στρατού εργασίας» για την παραγωγή drones και πολεμικού εξοπλισμού, τονίζοντας ότι η οικονομία πρέπει να αναπροσαρμοστεί πλήρως στις ανάγκες του πολέμου.
Ένα μέλλον αβέβαιο
Καθώς η Ρωσία συνεχίζει την εισβολή και η Ουκρανία παλεύει να αναπληρώσει τις απώλειες στην πρώτη γραμμή, η κρίση στρατολόγησης φαίνεται να βαθαίνει.
Αν δεν ληφθούν άμεσα αποφάσεις – ακόμη κι αν είναι πολιτικά δύσκολες – η χώρα κινδυνεύει να δει την ήδη εύθραυστη κοινωνική της συνοχή να καταρρέει.
«Εάν δεν εφαρμοστούν οι μη δημοφιλείς στρατηγικές αποφάσεις στο εσωτερικό, η κατάσταση θα επιδεινωθεί. Κανένας ξένος δεν θα πολεμήσει για εμάς», δήλωσε ο Ρομανένκο στο Al Jazeera.
