Ο Κυριάκος Μητσοτάκης συμμετείχε σε συζήτηση με την αρχισυντάκτρια της «Wall Street Journal», Εμα Τάκερ, στο περιθώριο των εργασιών της Εβδομάδας Υψηλού Επιπέδου της 80ής Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, στη Νέα Υόρκη.
Η συζήτηση κινήθηκε γύρω από την πορεία της ελληνικής οικονομίας, την τουριστική «άνθηση», τις επενδύσεις, την τεχνολογία, τις προκλήσεις της στέγασης, αλλά και την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας.
Η Τάκερ ξεκίνησε σημειώνοντας ότι «σχεδόν όλοι όσοι γνωρίζω πήγαν στην Ελλάδα αυτό το καλοκαίρι». Ο κ. Μητσοτάκης ευχαρίστησε, τονίζοντας πως η Ελλάδα έχει δεχθεί 36 εκατ. επισκέπτες φέτος και πάνω από 100 εβδομαδιαίες απευθείας πτήσεις από ΗΠΑ: «Ο τουρισμός είναι ο μεγαλύτερος τομέας στην Ελλάδα. Δεν είναι ο μόνος, αλλά είναι ο μεγαλύτερος τομέας». Επισήμανε ωστόσο ότι η πρόκληση είναι η βιωσιμότητα, η αναβάθμιση του προϊόντος και η διεύρυνση της σεζόν: «Δεν θέλουμε η τουριστική σεζόν να διαρκεί μόνο τρεις μήνες… Ο Οκτώβριος είναι ήδη μήνας με πολύ καλές επιδόσεις».
Αναφερόμενη στην πορεία από την κρίση, η δημοσιογράφος ρώτησε: «Η Ελλάδα επέστρεψε;» Ο κ. Μητσοτάκης απάντησε ότι «σίγουρα επέστρεψε». Υπενθύμισε ότι πριν από δέκα χρόνια τα ελληνικά ομόλογα είχαν επιτόκιο 9,5%, ενώ σήμερα «η Ελλάδα δανείζεται φθηνότερα από τη Γαλλία και την Ιταλία». Τόνισε ότι η χώρα παράγει πρωτογενή και δημοσιονομικά πλεονάσματα, κάτι που επιτρέπει μειώσεις φόρων και στήριξη της μεσαίας τάξης: «Δημιουργούμε έναν ενάρετο κύκλο όπου η ανάπτυξη αποφέρει περισσότερα έσοδα… και επενδύουμε στις δημόσιες υπηρεσίες μας».
Παραδέχθηκε όμως ότι οι μεταρρυθμίσεις ήταν δύσκολες. «Είναι πάντα δύσκολο να εξηγήσεις στους πολίτες ότι πρέπει να δημιουργήσεις πλεόνασμα επειδή πρέπει να μειώσουμε το χρέος μας. Αλλά το κάναμε με τον ταχύτερο ρυθμό στον ΟΟΣΑ».
Απαντώντας σε ερώτηση για τα κονδύλια της Ε.Ε. και την εξάρτηση από τον τουρισμό, ο πρωθυπουργός σημείωσε ότι το πρόγραμμα NextGenerationEU λήγει το 2026, αλλά «δεν θα υπάρξει ξαφνική διακοπή των κονδυλίων». Στόχος είναι η αξιοποίηση νέων ταμείων για κλιματική αλλαγή και κοινωνική αλληλεγγύη.
Εχω συναντηθεί με τον πρόεδρο Ερντογάν επτά φορές από τότε που έγινα πρωθυπουργός. Δεν επρόκειτο πάντα για εύκολες συναντήσεις, αλλά πάντοτε τάσσομαι υπέρ τού να έχουμε ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με την Τουρκία και να συζητάμε τα προβλήματα ανοιχτά
Παράλληλα, ανέδειξε τις αυξήσεις στον κατώτατο μισθό. «Ηταν 650 ευρώ όταν ανέλαβα, τώρα είναι 880 ευρώ», ενώ αναφέρθηκε σε φοροελαφρύνσεις για τους νέους τονίζοντας «όλοι οι Ελληνες κάτω των 25 ετών δεν θα πληρώνουν καθόλου φόρο εισοδήματος» ανέφερε.
Ο κ. Μητσοτάκης τόνισε ότι η ανάπτυξη πρέπει να είναι «επενδυτική, όχι καταναλωτική». Υπογράμμισε ότι σε πέντε χρόνια η Ελλάδα προσέλκυσε 30 δισ. από ξένες επενδύσεις, περισσότερες από ό,τι σε όλη την προηγούμενη 20ετία. Ειδική μνεία έγινε στον τεχνολογικό τομέα: «Για πρώτη φορά βλέπουμε περισσότερους ανθρώπους να επιστρέφουν στην Ελλάδα από ό,τι Ελληνες να φεύγουν».
Αν και αναγνώρισε προβλήματα γραφειοκρατίας, υπενθύμισε τις βελτιώσεις μέσω ψηφιοποίησης: «Εχουμε πετύχει σημαντικές βελτιώσεις… και η Ευρώπη μάς αναγνωρίζει ως παράδειγμα». Τόνισε τη σημασία της τεχνητής νοημοσύνης στην κυβερνητική λειτουργία, με ειδική επιτροπή που συνεργάζεται με μεγάλες εταιρείες.
Ο πρωθυπουργός αναγνώρισε το στεγαστικό ως «μάλλον το μεγαλύτερο ζήτημα που αντιμετωπίζουμε αυτή τη στιγμή». Ανέφερε μέτρα όπως επιστροφή ενός ενοικίου τον Νοέμβριο και φοροελαφρύνσεις για νέους, αλλά και κίνητρα ανακαίνισης ακινήτων και περιορισμό των βραχυχρόνιων μισθώσεων: «Το “πρόβλημα Airbnb” θα αντιμετωπιστεί με πιο ουσιαστικό τρόπο».
Η Τάκερ έθεσε το θέμα της ανόδου της Ακρας Δεξιάς στην Ευρώπη. Ο Μητσοτάκης υπενθύμισε την εμπειρία του 2015: «Η Ελλάδα πειραματίστηκε με τον λαϊκισμό… και πληρώσαμε πολύ βαρύ τίμημα». Υποστήριξε ότι ο μόνος τρόπος να τον αντιμετωπίσεις είναι να ακούς τους πολίτες: «Αν ένας νέος μου λέει “ζω ακόμα με τους γονείς μου επειδή δεν μπορώ να βρω σπίτι”, πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτά τα προβλήματα».
Αναφορικά με τις ΗΠΑ, διαβεβαίωσε ότι «έχουμε μια άψογη σχέση στρατηγική εταιρική σχέση, διακομματική». Υπογράμμισε την ενεργειακή συνεργασία, αναφερόμενος στις επενδύσεις Chevron και ExxonMobil.
Για την Τουρκία δήλωσε ότι «έχω συναντηθεί με τον πρόεδρο Ερντογάν επτά φορές… Οσον αφορά στη Chevron, δεν έχουμε να συζητήσουμε τίποτα με την Τουρκία». Παράλληλα σημείωσε ότι οι σχέσεις των λαών μπορούν να βελτιώνονται, αναφέροντας το πρόγραμμα visa express για Τούρκους τουρίστες.
Οσον αφορά την Κίνα, παραδέχθηκε ότι η συμφωνία για το λιμάνι του Πειραιά έγινε στην κρίση, αλλά σήμερα «ευθυγραμμιζόμαστε πλήρως με ΗΠΑ και Ευρώπη στους στρατηγικούς τομείς». Επίσης, τόνισε τη σημασία της Ινδίας: «Είμαστε η πιο κοντινή χώρα της ηπειρωτικής Ευρώπης… και αυτό είναι τεράστια ευκαιρία».
Απαντώντας σε ερώτηση κοινού για την έκθεση Ντράγκι, σημείωσε: «Θα έλεγα σχεδόν να επαναφέρουμε το καθεστώς του επείγοντος που υπήρχε επί COVID». Στήριξε την ιδέα κοινού ευρωπαϊκού δανεισμού για την άμυνα, αλλά και την ολοκλήρωση της Ενωσης Κεφαλαιαγορών. Επέκρινε την αντιπαλότητα Γάλλων και Γερμανών για το ευρωπαϊκό μαχητικό επόμενης γενιάς: «Συγγνώμη που είμαι τόσο ευθύς, αλλά πρέπει να συνεννοηθείτε».
Ολόκληρη η συζήτηση του Κυριάκου Μητσοτάκη
Για τον τουρισμό
Εμα Τάκερ: Προσβλέπω στη συζήτησή μας για το πολύ ενδιαφέρον «οικονομικό» ταξίδι που έχει κάνει η Ελλάδα, καθώς και για την ενδιαφέρουσα θέση στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα σε αυτόν τον εύθραυστο γεωπολιτικό κόσμο. Αλλά θα ήθελα να ξεκινήσω λέγοντας ότι σχεδόν όλοι όσοι γνωρίζω, εμού συμπεριλαμβανομένου, πήγαν στην Ελλάδα αυτό το καλοκαίρι. Είναι σαν να λένε: «Πάρε δρόμο Ιταλία, πάρε δρόμο Γαλλία. Ολοι πηγαίνουν στην Ελλάδα». Είμαι περίεργη να μάθω, τι κάνατε για να ενθαρρύνετε αυτή την «άνθηση»; Και επίσης, πού πήγατε για τις καλοκαιρινές σας διακοπές;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Εκανα διακοπές στην Ελλάδα. Κατ’ αρχάς, σας ευχαριστώ. Σας ευχαριστώ που επιλέξατε την Ελλάδα για τις διακοπές σας. Είστε ένας από τους 36 εκατ. ανθρώπους που αποφάσισαν να ταξιδέψουν στην Ελλάδα. Και βέβαια, ο τουρισμός είναι ο μεγαλύτερος τομέας στην Ελλάδα. Δεν είναι ο μόνος, αλλά είναι ο μεγαλύτερος τομέας. Μας χαροποιεί ιδιαίτερα που όλο και περισσότεροι επιλέγουν την Ελλάδα, ειδικά περισσότεροι από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Είχαμε παραπάνω από 100, νομίζω, απευθείας πτήσεις προς την Αθήνα σε εβδομαδιαία βάση από τις ΗΠΑ. Εχουμε διεισδύσει στην αγορά των ΗΠΑ, και αυτό είναι πολύ ενθαρρυντικό για τον ελληνικό τουρισμό.
Οταν σκεφτόμαστε τον τουρισμό, η πραγματική πρόκληση είναι να ισορροπήσουμε την ανάπτυξη με τη βιωσιμότητα και τις καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, και να ενθαρρύνουμε επίσης τη νέα γενιά των Ελλήνων να εισέλθει στον τομέα των υπηρεσιών. Πιστεύω ότι μέχρι στιγμής έχουμε κάνει αρκετά καλή δουλειά ως προς τις επενδύσεις στον τουρισμό υψηλού επιπέδου. Αυτό είναι πάντα μια πρόκληση, καθώς πρέπει να διασφαλίσουμε πως ό,τι χτίζεται ή ανακαινίζεται πληροί πολύ υψηλά κριτήρια από πλευράς αειφορίας. Δεν είναι πάντα εύκολο, επειδή το ελληνικό brand σχετιζόταν περισσότερο με τον μαζικό τουρισμό. Ασφαλώς, ο μαζικός τουρισμός εξακολουθεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας, αλλά θέλουμε πραγματικά να αναβαθμίσουμε το προϊόν μας.
Θέλουμε να «ανοίξουμε» νέους προορισμούς. Με χαροποίησε ιδιαίτερα που επισκεφθήκατε ένα μέρος στη βόρεια Ελλάδα που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό. Είμαι πολύ χαρούμενος που όλο και περισσότεροι επισκέπτες ανακαλύπτουν την ηπειρωτική Ελλάδα και δεν περιορίζουν τις ελληνικές τους εμπειρίες μόνο στη Σαντορίνη και τη Μύκονο. Η πρόκληση για εμάς είναι να επιμηκύνουμε τη σεζόν. Δεν θέλουμε η τουριστική σεζόν να διαρκεί μόνο τρεις μήνες. Αυτό δημιουργεί πολλά προβλήματα εποχικότητας. Αν κοιτάξετε, για παράδειγμα, τα στοιχεία για φέτος, ο Οκτώβριος φαίνεται να είναι μήνας με πολύ καλές επιδόσεις. Επεκτείνουμε τη σεζόν μέχρι τον Νοέμβριο και ελπίζουμε ότι η σεζόν θα μπορεί να αρχίζει τον Μάρτιο.
Προωθούμε, ασφαλώς, όχι μόνο την Αθήνα αλλά και μερικές από τις κύριες πόλεις μας, συμπεριλαμβανομένης της Θεσσαλονίκης, που είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη, ως προορισμούς καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Φαίνεται να αποκτά μεγάλη δυναμική. Είμαι ευχαριστημένος με τα αποτελέσματα. Κοίταξα τα στοιχεία μέχρι τον Ιούλιο. Αυτή θα είναι μια χρονιά με ρεκόρ, όχι μόνο όσον αφορά στις αφίξεις αλλά ειδικά ως προς τα έσοδα. Ο τουρισμός αποφέρει περισσότερα από 20 δισ. ευρώ σε έσοδα για την οικονομία. Αυτή θα είναι άλλη μια χρονιά που θα σπάσουν ρεκόρ.
Για την ελληνική οικονομία
Εμα Τάκερ: Στο ζήτημα της οικονομίας, στην οποία ο τουρισμός διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, θα ήθελα να μιλήσω γι’ αυτή την εντυπωσιακή διαδρομή. Πριν από δέκα χρόνια η Ελλάδα βρισκόταν στο χείλος μιας τεράστιας χρεοκοπίας και της άτακτης εξόδου από το ευρώ. Από τότε έχουν περάσει 10 χρόνια και τώρα έχετε μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στην Ε.Ε. Εχετε πλεόνασμα στον προϋπολογισμό. Η ερώτησή μου είναι: η Ελλάδα «επέστρεψε»;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σίγουρα «επέστρεψε». Πιστεύω ότι όλα τα στοιχεία το επιβεβαιώνουν. Αλλά η πορεία και η ιστορία που αφηγείται η Ελλάδα είναι θαρρώ σημαντική και για ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό, ίσως ακόμη και παγκόσμιο, κοινό. Είναι μια αντισυμβατική ιστορία, αν σκεφτείτε πού βρισκόμασταν. Πριν από δέκα χρόνια η απόδοση του ελληνικού 10ετούς ομολόγου βρισκόταν περίπου στο 9,5%, ενώ ο γαλλικός 10ετής τίτλος βρισκόταν στο 1%. Σήμερα, η Ελλάδα δανείζεται φθηνότερα από τη Γαλλία και την Ιταλία, και λίγοι θα έβαζαν αυτό το στοίχημα ακόμη και πριν από δύο ή τρία χρόνια.
Επομένως, κατά τη γνώμη μου, αυτή είναι μια αξιοσημείωτη ιστορία ανατροπής. Είναι μια ιστορία που έχει στο επίκεντρο τη μακροοικονομική σταθερότητα. Η Ελλάδα πετυχαίνει όχι μόνο πρωτογενή αλλά και δημοσιονομικά πλεονάσματα. Υπό αυτή την έννοια, είμαστε η εξαίρεση στον κανόνα στην Ευρώπη. Αν κοιτάξετε τον αριθμό των χωρών που βρίσκονται επί του παρόντος υπό ευρωπαϊκή εποπτεία, αυτό λέει πολλά για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές οικονομίες. Εμείς δεν βρισκόμαστε σε αυτή τη θέση. Παράγουμε πλεονάσματα που μας επιτρέπουν να μειώσουμε περαιτέρω τους φόρους, να στηρίξουμε τη μεσαία τάξη και να δημιουργήσουμε έναν ενάρετο κύκλο όπου η ανάπτυξη αποφέρει περισσότερα έσοδα, γεγονός που μας επιτρέπει να μειώσουμε, εκ νέου, περισσότερους φόρους και να επενδύσουμε στις δημόσιες υπηρεσίες μας.
Πιστεύω ότι έχουμε ξεπεράσει τις συνήθειες του παρελθόντος. Χρειάστηκαν κάποιες δύσκολες και επώδυνες μεταρρυθμίσεις για να το πετύχουμε αυτό. Είναι πάντα δύσκολο να εξηγήσεις στους πολίτες ότι πρέπει να δημιουργήσεις πλεόνασμα, επειδή πρέπει να μειώσουμε το χρέος μας. Αλλά αν κοιτάξεις το ρυθμό με τον οποίο έχουμε μειώσει το χρέος μας, είναι αρκετά εντυπωσιακό. Είναι η ταχύτερη βελτίωση της αναλογίας του χρέους προς το ΑΕΠ ανάμεσα στις χώρες του ΟΟΣΑ, κάτι που αντικατοπτρίζεται στην αντιμετώπιση από τις αγορές.
Αλλά πρόκειται κυρίως για μια ανάπτυξη που βασίζεται στις επενδύσεις. Δεν πρέπει να είναι μια ανάπτυξη που βασίζεται στην κατανάλωση. Είναι επίσης μια ανάπτυξη που αλλάζει αργά αλλά σταθερά την ίδια τη υφή της οικονομίας, από μια οικονομία που ήταν σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τον τουρισμό σε μια οικονομία που προσελκύει επίσης επενδύσεις σε άλλους τομείς όπου έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα.
Τα τελευταία έξι χρόνια προσελκύσαμε ξένες άμεσες επενδύσεις που υπερβαίνουν τα 30 δισ., ενώ την τελευταία 20ετία ο αντίστοιχος αριθμός ήταν κάτω από 30 δισ. Σε πέντε χρόνια τα πήγαμε καλύτερα από ό,τι η Ελλάδα τα είχε πάει σε 20 χρόνια όσον αφορά στις ξένες άμεσες επενδύσεις. Εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις που, φυσικά, πρέπει να αντιμετωπίσουμε: να βελτιώσουμε την παραγωγικότητα, να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις έλλειψης εργατικού δυναμικού.
Ωστόσο, προτιμώ να έχω αυτό το πρόβλημα παρά το αντίθετο, γιατί όταν ανέλαβα τη διακυβέρνηση της χώρας, η ανεργία ήταν στο 18% και η ανεργία των νέων στο 30%. Τώρα η ανεργία είναι στο 8% και οι εργοδότες μού λένε ότι δεν μπορούν να βρουν εργαζόμενους με δεξιότητες, ενώ πριν από έξι χρόνια οι νέοι δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά.
Εμα Τάκερ: Αναμφίβολα η ανάκαμψη ήταν εκπληκτική, αλλά, όπως καταλαβαίνω, το ΑΕΠ της Ελλάδας εξακολουθεί να είναι χαμηλότερο από το επίπεδο του 2008. Εξακολουθείτε να είστε μία από τις φτωχότερες χώρες της Ε.Ε. Υπάρχουν δύο συγκεκριμένα ζητήματα που θα ήθελα να σας θέσω και τα οποία αποτελούν προκλήσεις. Το ένα συνδέεται με τα κονδύλια για την ανάκαμψη μετά την COVID που λάβατε από την Ε.Ε., τα οποία έχουν διαχυθεί στην οικονομία, αλλά νομίζω λήγουν το επόμενο έτος. Αυτή είναι η μία πρόκληση. Η άλλη, φυσικά, είναι η τουριστική άνθηση. Είναι υπέροχο, αλλά ο τουρισμός είναι ασταθής, υπάρχει ακόμα το σκέλος του αυξημένου τουρισμού μετά την πανδημία. Πώς θα αντιμετωπίσετε αυτές τις δύο προκλήσεις; Επίσης, ακόμη και αν η ανάκαμψή σας ήταν εξαιρετική, το γεγονός είναι ότι, από δομική άποψη, η οικονομία έχει ακόμη δρόμο να διανύσει, με βάση ορισμένους από αυτούς τους οικονομικούς δείκτες.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ορθώς επισημαίνετε ότι εξακολουθούμε να έχουμε σημαντικές προκλήσεις μπροστά μας. Πιστεύω ότι η σύγκριση με τα στατιστικά στοιχεία του 2008 δεν είναι ιδιαίτερα σχετική. Γιατί; Επειδή, αν κοιτάξετε τα στοιχεία πριν από τη χρεοκοπία, δεν αντανακλούσαν πραγματικά την ευρωστία της οικονομίας, καθώς τελικά χρεοκοπήσαμε, διότι ξοδεύαμε πέρα από τις δυνατότητές μας. Οταν με ρωτούν γι’ αυτούς τους δείκτες απαντώ, ναι, αλλά αυτή ήταν μια ανάπτυξη που τροφοδοτούνταν από το χρέος και βασιζόταν στην κατανάλωση, και δεν θέλουμε να επιστρέψουμε σε εκείνες τις ημέρες.
Επομένως, ναι, καλύπτουμε τη διαφορά με την Ευρώπη, και αυτός ήταν ο κύριος στόχος μου, η σύγκλιση με την Ευρώπη. Για να το πετύχουμε αυτό, πρέπει να αναπτυχθούμε ταχύτερα από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Πρέπει επίσης να μειώσουμε την εισοδηματική ανισότητα. Εστιάσαμε πολύ στον κατώτατο μισθό. Αν κοιτάξετε τον κατώτατο μισθό, ήταν 650 ευρώ όταν ανέλαβα τη διακυβέρνηση, τώρα είναι 880 ευρώ. Ετσι, είμαστε 11οι στην κατάταξη στην Ε.Ε.
Εχουμε, λοιπόν, προσπαθήσει ξεκάθαρα να εστιάσουμε σε όσους δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα.
Τώρα, όσον αφορά τις προκλήσεις που επισημάνατε, τα κονδύλια για τον COVID, αυτό που ονομάζουμε «NextGenerationEU», έχουν προσφέρει μεγάλη ώθηση στην ελληνική οικονομία, διότι μας επέτρεψαν να επενδύσουμε σε διάφορους κρίσιμους τομείς, αλλά και να βελτιώσουμε τις δημόσιες υπηρεσίες μας.
Ναι, το πρόγραμμα εκπνέει το 2026, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά διαρθρωτικά ταμεία διαθέσιμα για την Ελλάδα και νέα ταμεία που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και την κοινωνική αλληλεγγύη, τα οποία μπορούμε να αξιοποιήσουμε. Επομένως, δεν θα υπάρξει ξαφνική διακοπή των κονδυλίων της Ε.Ε. Αλλά ο κύριος στόχος μου ήταν να διασφαλίσουμε ότι θα απορροφήσουμε όλα τα κονδύλια για την ανάκαμψη μετά την πανδημία και ότι αυτά θα μας βοηθήσουν πραγματικά να βελτιώσουμε την ανταγωνιστικότητά μας. Πιστεύω ότι έχουμε κάνει καλή δουλειά σε αυτό.
Τώρα, επιστρέφοντας στον τουρισμό, έχουμε προσπαθήσει πολύ σκληρά να παρουσιάσουμε στους ξένους επενδυτές μια οικονομία με πολλούς κλάδους δραστηριότητας. Αν κοιτάξετε άλλους τομείς που προσελκύουν ξένες άμεσες επενδύσεις, αυτό πιστεύω καταδεικνύει ότι η Ελλάδα δεν εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τον τουρισμό. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, logistics και υποδομές, αγροδιατροφικά προϊόντα και ο αγροτικός τομέας. Η Ελλάδα εξάγει αγροτικά προϊόντα αξίας 8 δισεκατομμυρίων ευρώ και εξακολουθούμε να έχουμε σημαντικό περιθώριο βελτίωσης στην αντιμετώπιση των προβλημάτων παραγωγικότητας στον αγροτικό μας τομέα. Υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευση. Ανοίγουμε τον χώρο της εκπαίδευσης σε επενδύσεις μη κερδοσκοπικού, μη κρατικού χαρακτήρα. Προσβλέπω ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει περιφερειακό κέντρο υγείας και εκπαίδευσης.
Και, φυσικά, ο κλάδος της τεχνολογίας. Τα όσα συμβαίνουν στον τομέα της τεχνολογίας είναι πραγματικά εντυπωσιακά. Από την κρίση αναδύθηκε ένα οικοσύστημα νέων επιχειρηματιών με τεχνολογικό προσανατολισμό, οι οποίοι έχουν επιτύχει σπουδαία πράγματα στην Ελλάδα. Το γεγονός ότι διαθέτουμε μια δυναμική διασπορά αποτελεί ένα τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα. Δεν θέλω να αναφερθώ σε θέματα εσωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, αλλά αυτό που μπορώ να σας πω είναι ότι έχουμε δει μεγάλο ενδιαφέρον από Ελληνες και Ελληνες ιδρυτές να φέρουν τις τεχνολογικές τους ομάδες πίσω στην Ελλάδα, επειδή θέλουμε να ανοίξουμε την οικονομία μας σε ξένα ταλέντα, αλλά θέλουμε να το κάνουμε με οργανωμένο και πειθαρχημένο τρόπο.
Για το brain drain
Εμα Τάκερ: Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα σκέψη. Από ό,τι καταλαβαίνω, ο τομέας της τεχνολογίας αντιπροσωπεύει περίπου το 3% της ελληνικής οικονομίας, και εσείς έχετε μιλήσει για την αύξηση του ποσοστού αυτού στο 10%. Πώς θα επιτευχθεί αυτό; Είναι προφανές ότι μετά την οικονομική κρίση υπήρξε ένα «brain drain». Μου λέτε ότι πολλοί νέοι, δυναμικοί Eλληνες που έφυγαν για τις ΗΠΑ και ίδρυσαν τις δικές τους εταιρείες θα επιστρέψουν τώρα στην Ελλάδα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Αυτό που λέω είναι ότι για πρώτη φορά βλέπουμε περισσότερους ανθρώπους να επιστρέφουν στην Ελλάδα από ό,τι Ελληνες να φεύγουν από την Ελλάδα. Αντιστρέφουμε την τάση και αυτό είναι πολύ ενθαρρυντικό.
Εμα Τάκερ: Ολοι επιστρέφουν από τις ΗΠΑ;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Οχι. Επιστρέφουν από την Ευρώπη, μερικοί από αυτούς επιστρέφουν από τις ΗΠΑ. Αλλά αυτό που προσφέρει τώρα η Ελλάδα είναι καλές ευκαιρίες για απασχόληση. Πιστεύω ότι υπάρχει ένα συνολικά σταθερό περιβάλλον, πολιτικής και οικονομικής προβλεψιμότητας. Αν θέλετε να πάρετε την οικογένειά σας και να επιστρέψετε στην Ελλάδα, αυτή είναι μια σημαντική οικογενειακή απόφαση σε μακροπρόθεσμο επίπεδο. Θέλετε να είστε σίγουροι ότι κάνετε το σωστό.
Εμα Τάκερ: Πόσο καιρό πιστεύετε ότι θα χρειαστεί για να φτάσετε από το 3% στο 10%;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Μάλλον θα μας πάρει μια δεκαετία για να το πετύχουμε αυτό. Αλλά αυτό που βλέπω είναι μια απίστευτη όρεξη για επενδύσεις στην τεχνολογία. Οι μεγάλες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας ήδη έχουν παρουσία στην Ελλάδα. Είμαστε ένας ελκυστικός προορισμός για data centers. Προς το παρόν, χτίζουμε data centers μεσαίου μεγέθους, αλλά εξετάζουμε και την κατασκευή giga data centers.
Επιπλέον, το γεγονός ότι έχουμε εξαιρετικά ταλαντούχους ανθρώπους ασφαλώς μας βοηθά να προωθήσουμε την Ελλάδα ως επενδυτικό προορισμό. Αν ρίξετε μία ματιά στο οικοσύστημα της τεχνητής νοημοσύνης, η Ελλάδα υπερεκπροωπείται όταν μιλάμε για τους επιστήμονες τεχνητής νοημοσύνης στα κορυφαία ιδρύματα. Ενας από τους λόγους για τους οποίους οι εταιρείες επιθυμούν να εγκατασταθούν στην Ελλάδα είναι επειδή έχουν πρόσβαση σε εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό.
Για τη γραφειοκρατία
Εμα Τάκερ: Μία συχνή περιγραφή της Ελλάδας τη θέλει να έχει πολλή γραφειοκρατία. Χρειάζεται πολύς χρόνος για να εκδοθούν οι άδειες. Διάβασα κάπου ότι η Microsoft χρειάστηκε τέσσερα χρόνια για να πάρει οικοδομική άδεια για ένα data center που ήθελε να χτίσει. Πώς αντιμετωπίζετε αυτό το συγκεκριμένο πρόβλημα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πιστεύω ότι είναι μια δίκαιη κριτική και εργαζόμαστε συνεχώς για τη μείωση της γραφειοκρατίας. Πιστεύω ότι έχουμε πετύχει σημαντικές βελτιώσεις με την ψηφιοποίηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ του κράτους, των πολιτών και των επιχειρήσεων. Πρόκειται για μια πολύ μεγάλη επιτυχία στο μέτωπο του ψηφιακού μετασχηματισμού. Εχει επίσης αναγνωριστεί στην Ευρώπη ως παράδειγμα για το πώς μπορεί κανείς να κάνει τη δημόσια διοίκηση πιο αποτελεσματική.
Ασφαλώς, η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει τεράστιες ευκαιρίες σε ό,τι αφορά την αυτοματοποίηση επαναλαμβανόμενων εργασιών και τη διασφάλιση ότι οι δημόσιοι υπάλληλοί μας επικεντρώνονται σε ό,τι είναι πραγματικά σημαντικό. Φυσικά, υπάρχουν πολλές άλλες προκλήσεις με την τεχνητή νοημοσύνη, αλλά έχουμε δώσει μεγάλη προτεραιότητα στο πώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βελτιώσει το έργο της διακυβέρνησης. Εχουμε συστήσει μια ειδική επιτροπή για να εξετάσει αυτού του είδους τα εγχειρήματα και συνεργαζόμαστε με όλες τις μεγάλες εταιρείες που ενδιαφέρονται να δοκιμάσουν τις ιδέες τους στην Ελλάδα.
Ναι, υπάρχει ακόμα περιθώριο βελτίωσης όσον αφορά στη γραφειοκρατία. Αλλά, για παράδειγμα, μόλις κωδικοποιήσαμε τη νομοθεσία μας για τις κατασκευές. Αυτό μπορεί να ακούγεται σαν μια ασήμαντη διαδικασία, αλλά πριν από αυτό είχαμε νόμους για τις κατασκευές που χρονολογούνταν 100 χρόνια πριν. Και τώρα όλα θα βρίσκονται σε έναν κώδικα.
Αυτές είναι οι «βαρετές» αλλαγές που στην πραγματικότητα κάνουν μεγάλη διαφορά όταν πρόκειται για την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας στη χώρα.
Για τη στεγαστική κρίση
Εμα Τάκερ: Αυτό θα βοηθήσει τη στεγαστική κρίση; Γιατί ξέρω ότι η στέγαση είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, ιδιαίτερα για τους νέους Ελληνες.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Το στεγαστικό είναι μάλλον το μεγαλύτερο ζήτημα που αντιμετωπίζουμε αυτή τη στιγμή. Αναγνωρίζουμε ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει επίσης μια κρίση στο κόστος διαβίωσης. Ασφαλώς, οι μισθοί έχουν αυξηθεί. Αλλά, στην περίπτωσή μας, μόλις βγήκαμε από μια βαθιά κρίση. Για τους νέους που νοικιάζουν σπίτι, η στέγη αποτελεί μεγάλο βάρος. Πριν από πέντε χρόνια, αυτό δεν ήταν πρόβλημα, επειδή η αγορά ακινήτων ουσιαστικά κατέρρευσε κατά τη διάρκεια της κρίσης. Αλλά καθώς η οικονομία αναπτύσσεται, οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν.
Πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα τόσο από την πλευρά της προσφοράς όσο και από την πλευρά της ζήτησης.
Για παράδειγμα, επειδή η οικονομία μας πάει καλά μπορούμε να προσφέρουμε στοχευμένη στήριξη σε όσους πληρώνουν ενοίκιο. Τον Νοέμβριο θα επιστρέψουμε ένα ενοίκιο. Ουσιαστικά, μειώνουμε το ενοίκιο κατά 8%. Και, φυσικά, θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι βοηθάμε τους νέους. Προσφέρουμε πολύ γενναιόδωρες φορολογικές ελαφρύνσεις. Πριν λίγο καιρό εξήγγειλα ότι όλοι οι Ελληνες κάτω των 25 ετών, με εισόδημα κάτω των 20.000 ευρώ, δηλαδή το 99% των νέων Ελλήνων που εργάζονται, δεν θα πληρώνουν καθόλου φόρο εισοδήματος, μηδέν. Αν είστε μεταξύ 25 και 30 ετών, ο συντελεστής θα μειωθεί από 22% σε 9%.
Στέλνουμε ένα μήνυμα στους νέους, που αντιμετωπίζουν το πολιτικό κατεστημένο με μεγάλη δυσπιστία, ότι ενδιαφερόμαστε. Αν η οικονομία έχει καλές επιδόσεις, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό το πλεόνασμα για να στηρίξουμε όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Οταν εξετάζουμε, όμως, την προσφορά κατοικιών, πιστεύω ότι το σημαντικότερο είναι να φροντίσουμε να επαναφέρουμε στην αγορά οικιστικό απόθεμα, ειδικά διαμερίσματα στις μεγάλες πόλεις μας τα οποία δεν συντηρήθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης. Πρέπει να διασφαλίσουμε την ανακαίνισή τους.
Προσφέρουμε κίνητρα στους ιδιοκτήτες για να ανακαινίσουν τα διαμερίσματά τους, για να μετατρέψουν τις βραχυχρόνιες συμβάσεις μίσθωσης σε μακροχρόνιες. Νομίζω ότι το ζήτημα των βραχυχρόνιων μισθώσεων, αυτό που ονομάζουμε «πρόβλημα Airbnb», θα αντιμετωπιστεί με πιο ουσιαστικό τρόπο, διότι είναι ξεκάθαρο ότι, σίγουρα σε ορισμένους προορισμούς, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις «εκτοπίζουν» τις μακροχρόνιες. Αυτό, φυσικά, περιορίζει την προσφορά κατοικιών, οδηγώντας σε αύξηση των τιμών.
Για τον λαϊκισμό
Εμα Τάκερ: Μιλάτε για τη σημασία της σταθερότητας, της πολιτικής σταθερότητας. Ομως η Ελλάδα, όπως και πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αντιμετωπίζει τις προκλήσεις του λαϊκισμού, ιδίως από την Ακροδεξιά. Ακούσατε και τι είπε χθες ο πρόεδρος Τραμπ για την Ευρώπη, ότι «πηγαίνει κατά διαόλου». Πώς μια χώρα όπως η Ελλάδα, ή πώς πιστεύετε ότι η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει όσον αφορά στα λαϊκιστικά κόμματα; Συμφωνείτε με τον πρόεδρο Τραμπ;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν νομίζω ότι πηγαίνουμε… Η Ελλάδα σίγουρα δεν πηγαίνει κατά διαόλου. Μπορεί να μην πηγαίνουμε στον παράδεισο, αλλά νομίζω ότι τα πάμε πολύ καλύτερα από πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Βέβαια, όπως επισημάνατε, ξεκινάμε από χαμηλότερη βάση.
Δύο σημεία. Πρώτον, σχετικά με τον λαϊκισμό. Η Ελλάδα πειραματίστηκε με τον λαϊκισμό. Το 2015, ήμασταν «πολύ μπροστά από τις εξελίξεις». Εκλέξαμε μια λαϊκιστική κυβέρνηση και πληρώσαμε πολύ βαρύ τίμημα: ένα τρίτο μνημόνιο και, ουσιαστικά, καθυστερήσαμε την έξοδο μας από την κρίση κατά τέσσερα χρόνια. Αυτές οι μνήμες είναι ακόμα ζωντανές στην Ελλάδα. Φυσικά, οι πολίτες τείνουν να ξεχνούν και πρέπει να τους υπενθυμίζουμε πώς ήταν τα πράγματα πριν από μια δεκαετία και την πρόοδο που έχουμε σημειώσει, γιατί καμία πρόοδος δεν είναι μη αναστρέψιμη σε μια δημοκρατία.
Ωστόσο, κερδίσαμε δεύτερη θητεία κάνοντας αυτό που θεωρούμε σωστό, λέγοντας την αλήθεια στους πολίτες και αποφεύγοντας λαϊκιστικές πολιτικές. Ετσι αποδείξαμε ότι μπορείς να κερδίσεις εκλογές… Και ελπίζουμε να κερδίσουμε ξανά στις κάλπες, γιατί αυτή τη στιγμή, αν κοιτάξετε τις δημοσκοπήσεις, είμαστε πολύ μπροστά από το δεύτερο κόμμα. Βέβαια, είμαστε και στο έβδομο έτος διακυβέρνησης. Υπάρχουν εύλογες διαμαρτυρίες από τον κόσμο, αλλά εξακολουθούμε να είμαστε η μόνη πολιτική δύναμη στην Ελλάδα που έχει ένα σχέδιο για τη χώρα.
Βέβαια, η μάχη με τους λαϊκιστές είναι συνεχής. Είναι ένας πόλεμος που πρέπει να διεξάγουμε συνεχώς. Ο μόνος τρόπος για τα μετριοπαθή κόμματα, για να επικρατήσουν σε αυτή τη μάχη, είναι να δείξουμε ότι ακούμε τους πολίτες, ότι λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες τους, διότι τα παράπονα από τα οποία αντλούν δύναμη οι λαϊκιστές είναι εύλογα παράπονα. Αν ένας νέος μου λέει «κοίτα, ζω ακόμα με τους γονείς μου επειδή δεν μπορώ να βρω σπίτι», ή αν υπάρχουν εύλογες ανησυχίες σχετικά με την υγειονομική περίθαλψη, πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτά τα προβλήματα.
Αλλά αν οι πολίτες αισθάνονται ότι έχουν μία κυβέρνηση που προσπαθεί, και ίσως να μην μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα. Αυτό είναι ειλικρινές. Οταν κάνουμε λάθη, λέμε: «Κοιτάξτε, υπάρχουν ζητήματα που δεν αντιμετωπίσαμε όσο καλά θα μπορούσαμε». Στο τέλος της ημέρας, όταν παρουσιάσω το έργο μας το 2027, στις επόμενες εκλογές, θα ζητήσω από τους πολίτες να κοιτάξουν πίσω. Τι τους είπα το 2023; Τι πέτυχα μέχρι το 2027; Εκανα αρκετά καλή δουλειά; Ποιο είναι το σχέδιό μου για το μέλλον;
Και κατά τη γνώμη μου, αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να αποδομηθούν οι λαϊκιστές. Και βέβαια, αυτό μας φέρνει επίσης στο ζήτημα της διακυβέρνησης, του να είσαι ένα μετριοπαθές κόμμα στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της τεχνητής νοημοσύνης. Είναι μια τεράστια πρόκληση, γιατί αυτά τα εργαλεία, πιστεύω, είναι βούτυρο στο ψωμί των λαϊκιστών, εννοώ τροφοδοτούνται από αρνητικά συναισθήματα…
Εμα Τάκερ: Αλλά τα χρησιμοποιείτε κι εσείς, καταλαβαίνω. Εχετε κι εσείς παρουσία στο TikTok.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πράγματι. Είπα, «αν δεν μπορείς να τους νικήσεις, πήγαινε μαζί τους». Χρησιμοποιώ κι εγώ το TikTok…
Εμα Τάκερ: Προσπάθησα να δω το προφίλ σας, αλλά είναι όλα στα ελληνικά. Δεν με βοήθησε ιδιαίτερα.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Τουλάχιστον γνωρίζουν ότι είμαι εγώ. Οπότε, το να είμαστε σε θέση να δημιουργούμε ψηφιακό περιεχόμενο με υδατογράφημα που οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι είναι δικό μας θα είναι εξαιρετικά σημαντικό, γιατί θα κατακλυθούμε από deep fakes.
Θα ήθελα όμως να πω και δυο λόγια για την Ευρώπη, διότι πιστεύω ότι αν διαβάσετε την έκθεση Ντράγκι, την οποία σίγουρα γνωρίζετε, θα διαπιστώσετε ότι είναι γροθιά στο στομάχι. Ο πρόεδρος Τραμπ έχει τον δικό του τρόπο να εκφράζεται, αλλά ορισμένα από τα ζητήματα που θέτει όσον αφορά στην Ευρώπη είναι λογικά.
Η ανταγωνιστικότητά μας μειώνεται. Ολοι είμαστε υπέρ της πράσινης μετάβασης, αλλά πρέπει να λειτουργεί για όλους. Δεν μπορεί να είναι μια μετάβαση τόσο γρήγορη και, ως εκ τούτου, τόσο δαπανηρή, που τελικά θα περιθωριοποιήσει όσους δεν μπορούν να την αντέξουν οικονομικά.
Πρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη για την άμυνά μας. Δεν μπορούμε να βασιζόμαστε πάντα στις ΗΠΑ, γι’ αυτό πρέπει να δαπανήσουμε περισσότερα για την άμυνα. Πολλά από τα προβλήματα που έχουν αναγνωριστεί ως ευρωπαϊκά είναι πραγματικά και πρέπει να αντιμετωπιστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Εμα Τάκερ: Είμαι περίεργη να μάθω αν έχετε συναντηθεί με τον πρόεδρο Τραμπ από τότε που εξελέγη.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Οχι, τον είδα χθες στη δεξίωση, είχαμε μια συνομιλία. Τον έχω συναντήσει καθώς είμαι ένας από τους ηγέτες που συνεργαστήκαμε με τον πρόεδρο Τραμπ κατα τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, και είχαμε μια πολύ καλή συνεργασία. Εχουμε μια άψογη σχέση με τις ΗΠΑ. Πρόκειται για στρατηγική εταιρική σχέση, για διακομματική σχέση. Οσον αφορά στις διμερείς σχέσεις, αυτές γίνονται ολοένα και πιο ισχυρές.
Κάποια από τα θέματα με τα οποία ο πρόεδρος Τραμπ ασχολείται ιδιαίτερα, όπως η ενέργεια, είναι επίσης σημαντικά για τη δική μας στρατηγική. Η Ελλάδα εξελίσσεται σε ενεργειακό κόμβο στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Chevron και η Exxon αναζητούν φυσικό αέριο νότια της Κρήτης. Αποδίδουμε μεγάλη σημασία στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αλλά κατανοούμε επίσης τον ρόλο του φυσικού αερίου ως μεταβατικού καυσίμου. Συνεργαζόμαστε πολυ στενά με τις ΗΠΑ σε αυτά τα θέματα, ιδίως την ενέργεια.
Πριν έξι χρόνια ήμασταν ένας περιθωριακός «παίκτης» στον ενεργειακό τομέα, στα σύνορα της Ευρώπης. Σήμερα, 17 δισ. κυβικά μέτρα αερίου διέρχονται από την Ελλάδα και μόνο έξι προορίζονται για τις δικές μας ανάγκες, καθώς παρέχουμε ενεργειακή ασφάλεια στα Βαλκάνια και προωθούμε αέριο έως την Ουκρανία. Συνεπώς, έχουμε να διαδραματίσουμε ρόλο σε περιφερειακό επίπεδο στην ενέργεια, και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό.
Για τα ελληνοτουρκικά
Εμα Τάκερ: Ναι, πράγματι. Καθώς συζητούμε για γεωπολιτική, καταλαβαίνω ότι επρόκειτο να συναντήσετε τον πρόεδρο Ερντογάν της Τουρκίας αλλά η συνάντηση ματαιώθηκε. Είμαι σίγουρη ότι θα προγραμματιστεί ξανά. Οταν προγραμματοποιηθεί, η συμφωνία με τη Chevron θα είναι στο τραπέζι; Τι ελπίζετε να συζητήσετε με τον πρόεδρο Ερντογάν;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Κατ’ αρχάς, έχω συναντηθεί με τον πρόεδρο Ερντογάν επτά φορές από τότε που έγινα πρωθυπουργός. Δεν επρόκειτο πάντα για εύκολες συναντήσεις, αλλά πάντοτε τάσσομαι υπέρ του να έχουμε ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με την Τουρκία και να συζητάμε τα προβλήματα ανοιχτά.
Οσον αφορά στη Chevron, δεν έχουμε να συζητήσουμε τίποτα με την Τουρκία, ειλικρινά. Ασκούμε τα κυριαρχικά δικαιώματά μας νότια της Κρήτης, αυτό αναγνωρίζεται από τη Chevron και θα συνεχίσουμε στον ίδιο δρόμο.
Το να έχουμε ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας με την Τουρκία δεν σημαίνει ότι συμφωνούμε με την Τουρκία σε ολα τα θέματα. Εάν κάποιες φορές, εάν αυτό που κάνουμε προκαλεί κάποια δυσφορία στη Τουρκία, ας είναι. C’est la vie, όπως θα έλεγαν και οι Γάλλοι.
Αλλά θα συνεχίσουμε να συνομιλούμε μαζί τους εποικοδομητικά και να προσπαθούμε να βρούμε project αμοιβαίου ενδιαφέροντος.
Μιας και μιλήσαμε για τον τουρισμό, υποδεχτήκαμε περισσότερους από 100.000 Τούρκους στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου επειδή τους παρείχαμε είσοδο με βίζα express. Κι αυτό είναι, για παράδειγμα, ένα πρότζεκτ σε επίπεδο πολιτών που καταδεικνύει ότι όταν πρόκειται για τις σχέσεις μας ως λαών, μπορούμε να οικοδομήσουμε πάνω σ’ αυτή τη σχέση για να επιλύσουμε…
Εμα Τάκερ: Στο ξενοδοχείο όπου έμενα ήταν και μια δραστήρια οικογένεια Τούρκων, οπότε….
Κυριάκος Μητσοτάκης: Γνωρίζω πολλούς Τούρκους που επέλεξαν τη Ελλάδα για τις διακοπές τους και είναι καλοδεχούμενοι.
Για τη σχέση με την Κίνα
Εμα Τάκερ: Για να επιστρέψουμε στις σχέσεις ΗΠΑ – Ελλάδας, το ενδιαφέρον είναι ότι είστε ξεκάθαρα ένας μεγάλος σύμμαχος, αλλά έχετε επίσης μια ενδιαφέρουσα και δυνατή σχέση με την Κίνα, που εν μέρει σχετίζεται με τη ναυτιλιακή βιομηχανία, και πιστεύω ότι τους ανήκει το λιμάνι του Πειραιά, έτσι δεν είναι; Ποια είναι η πρόκληση ή ίσως ποια είναι η ευκαιρία -αυτή είναι η καλύτερη ερώτηση- του να βρίσκεστε σε αυτό το κομβικό σημείο μεταξύ ΗΠΑ – Κίνας; Ή κάνει τη ζωή σας πιο περίπλοκη;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Κατ’ αρχάς, θα ήθελα να επισημάνω ότι η συμφωνία για το λιμάνι του Πειραιά με τους Κινέζους έγινε κατά τη διάρκεια της κρίσης και εκείνη την εποχή ήταν οι μόνοι που κατέθεσαν προσφορά στον διαγωνισμό. Είμαστε μια κυβέρνηση που σέβεται τις συμφωνίες που έχουν συνάψει προηγούμενες κυβερνήσεις. Αλλά αν κοιτάξετε συνολικά τα επενδυτικά σχέδια της Κίνας στην Ελλάδα, θα διαπιστώσετε ότι δεν έχουμε δει πολλές άλλες επενδύσεις. Εχουμε πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι υπάρχουν στρατηγικοί τομείς στους οποίους ευθυγραμμιζόμαστε πλήρως με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη όσον αφορά στην προστασία των στρατηγικών μας συμφερόντων.
Θα ήθελα να επισημάνω ότι υπάρχει μια άλλη χώρα που διαδραματίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη νέα γεωπολιτική επανευθυγράμμιση, και αυτή είναι η Ινδία. Η ιδέα του διαδρόμου IMEC, που συνδέει την Ινδία με τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, είναι μια ιδέα που έχει μεγάλη σημασία για την Ελλάδα. Αν κοιτάξετε την Ινδία, είμαστε η πιο κοντινή χώρα της ηπειρωτικής Ευρώπης σε αυτή. Αρχίζουν απευθείας πτήσεις από την Αθήνα προς Νέο Δελχί και Μουμπάι. Είναι μια τεράστια ευκαιρία για εμάς όσον αφορά στον τουρισμό, αλλά και μια τεράστια αγορά στην οποία μπορούμε να διεισδύσουμε.
Οταν, ως Ευρώπη, επιδιώκουμε να συνάψουμε συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με άλλες περιοχές του κόσμου, η Ινδία θα πρέπει να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας μας. Μόλις ολοκληρώσαμε μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την Ινδονησία. Αναφέρομαι στην Ευρώπη, διότι το εμπόριο εμπίπτει αποκλειστικά στην αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Θεωρώ ότι οι σχέσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Ινδίας έχουν ιδιαίτερη στρατηγική σημασία.
Ακολούθησαν ερωτήσεις από μέλη του κοινού
Απαντώντας σε ερώτηση για το τι θα συνιστούσε στους ομολόγους του στην Ευρώπη ώστε να καταφέρουν να προχωρήσουν δύσκολες μεταρρυθμίσεις με βάση τις συστάσεις της έκθεσης Ντράγκι, με δεδομένο ότι η ελληνικη κυβέρνηση έχει επιτύχει να υπερκεράσει πολλά εμπόδια για να προωθήσει τις αλλαγές που έκανε στην Ελλάδα, ο πρωθυπουργός σημείωσε: «Θα έλεγα σχεδόν να επαναφέρουμε το καθεστώς του επείγοντος που υπήρχε επί COVID. Το λέω αυτό επειδή κατά τη διάρκεια της πανδημίας λάβαμε μεγάλες αποφάσεις. Δημιουργήσαμε το NextGenerationEU. Πώς το χρηματοδοτήσαμε; Μέσω κοινού ευρωπαϊκού δανεισμού, επειδή συνειδητοποιήσαμε ότι χρειαζόμαστε μεγαλύτερη δύναμη πυρός. Αν ο Draghi έχει δίκιο, ότι πρέπει να κάνουμε περισσότερα ως Ευρώπη, και υπάρχουν ευρωπαϊκά δημόσια αγαθά που πρέπει να χρηματοδοτηθούν με ευρωπαϊκά χρήματα, τότε πρέπει επίσης να αυξήσουμε τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
Η άμυνα βρίσκεται στην κορυφή των προτεραιοτήτων μας. Εχω υποστηρίξει τη δημιουργία ενός ειδικού ευρωπαϊκού ταμείου για την άμυνα που θα χρηματοδοτείται μέσω κοινού ευρωπαϊκού δανεισμού και θα χρηματοδοτεί έργα κοινού ενδιαφέροντος, όπως η πυραυλική άμυνα και η άμυνα κατά των drones, που αποτελεί πρόκληση την οποία αντιμετωπίζουν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό θα ήταν ένα σημαντικό μήνυμα προς τη Ρωσία, αλλά και προς τις ΗΠΑ, ότι λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη την άμυνά μας.
Φυσικά, υπάρχουν πολλές κοινότοπες αλλά εξαιρετικά σημαντικές πρωτοβουλίες, όπως η μείωση της γραφειοκρατίας. Εχουμε ένα πολυνομοσχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και πρέπει να βρούμε την πλειοψηφία για να την εγκρίνουμε. Δίνω επίσης ιδιαίτερη σημασία στην ένωση κεφαλαιαγορών, αυτό που ονομάζουμε Ενωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων. Αν δείτε τα ποσά που φεύγουν από την Ευρώπη, τους Ευρωπαίους αποταμιευτές που επενδύουν στις ΗΠΑ μόνο και μόνο για να επιστρέψουν αυτά τα χρήματα στην Ευρώπη, είναι παράλογο. Χρειαζόμαστε την ένωση κεφαλαιαγορών.
Το ελληνικό χρηματιστήριο, το οποίο έχει εξαιρετικές επιδόσεις, έχει ανακοινωθεί ότι θα ενταχθεί στο Euronext, μεγάλες ιταλικές τράπεζες επενδύουν στις τράπεζές μας, αλλά σε κάποιο σημείο πρέπει να πιέσουμε, να βάλουμε στην άκρη τα εθνικά μας συμφέροντα και να κοιτάξουμε…
Οταν βλέπω, για παράδειγμα, τους Γάλλους και τους Γερμανούς να ανταγωνίζονται για το ποιος θα έχει τον έλεγχο του ευρωπαϊκού μαχητικού αεροσκάφους επόμενης γενιάς, λέω: “Συγγνώμη που είμαι τόσο ευθύς, αλλά πρέπει να συνεννοηθείτε”. Σε κάποιο σημείο, αν θέλουμε πραγματικά να επενδύσουμε στην ευρωπαϊκή άμυνα, χρειαζόμαστε ευρωπαϊκή συνεργασία. Αυτό δεν μπορεί να είναι απλώς ένα παιχνίδι εγωισμού, ποιος θα αναλάβει την ηγεσία. Γιατί πρέπει να κοιτάξουμε την μεγαλύτερη ευρωπαϊκή εικόνα».
Ερωτηθείς για το ποια είναι ειδικότερα η θέση της Ελλάδας όσον αφορά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέφερε:
«Είμαστε μεγάλοι υπέρμαχοι των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Παράγουμε περισσότερο από το 50% της ηλεκτρικής μας ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Αν κοιτάξετε, για παράδειγμα, μια μέρα με άνεμο και ηλιοφάνεια τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο, επί ώρες το δίκτυο θα λειτουργεί μόνο με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι ΑΠΕ είναι σημαντικές για τη μείωση των τιμών, αλλά χρειαζόμαστε βασική ισχύ.
Φυσικά, πρέπει να επενδύσουμε και στις νέες τεχνολογίες γύρω από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Δεν θέλουμε να εξαρτόμαστε αποκλειστικά από την Κίνα για τα φωτοβολταϊκά. Θέλουμε να εξερευνήσουμε νέες τεχνολογίες που είναι ανταγωνιστικές από πλευράς κόστους. Πιστεύω ότι διαθέτουμε επίσης τη χρηματοδότηση για να υποστηρίξουμε αυτού του είδους τις πρωτοβουλίες και να τις δοκιμάσουμε στην αγορά, ώστε να κατανοήσουμε τι μπορούν πραγματικά να προσφέρουν. Για εμάς, θα είναι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως και 70, 80%, αποθήκευση, μπαταρίες, αντλησιοταμίευση, πολύ σημαντικές, αρκετά φθηνές.
Αν δείτε τη γεωγραφία, η Ελλάδα έχει βουνά, όπως συζητήσαμε, όμορφα βουνά. Την επόμενη φορά που θα έρθετε στην Ελλάδα, φροντίστε να επισκεφθείτε την ηπειρωτική Ελλάδα και όχι μόνο τα νησιά.
Το υπόλοιπο θα είναι πιθανώς φυσικό αέριο για τη βασική ισχύ. Και φυσικά, οι διασυνδέσεις, κρίσιμες για την Ευρώπη. Δεν θα μειώσουμε την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη αν δεν επενδύσουμε στα δίκτυά μας και στις διασυνδέσεις μας».
ΑΠΕ / ΜΠΕ
