Τις εσωτερικές συγκρούσεις στη Λιβύη, τους διαγκωνισμούς στο ανατολικό μέτωπο, τη φιλοτουρκική προσέγγιση Χαφτάρ, αλλά και την κρίση με την Ελλάδα «βλέπουν» οι αναλυτές πίσω από το πρωτοφανές διπλωματικό επεισόδιο που εξελίχθηκε στο αεροδρόμιο Μπενίνα κατά την υποδοχή των υπουργών της Ελλάδας (Θάνου Πλεύρη), της Ιταλίας, της Μάλτας, καθώς και του επιτρόπου Μετανάστευσης της Ευρωπαϊκής Ενωσης, Μάγκνους Μπρούνερ στη Βεγγάζη, κάνοντας μάλιστα λόγο για «διπλωματική ενέδρα».
Σύμφωνα με ενημερωμένες πηγές που μίλησαν στην ιταλική ιστοσελίδα «Agenzia Nova», το επεισόδιο έλαβε μια απροσδόκητη τροπή όταν προσγειώθηκε το αεροπλάνο που μετέφερε την ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία και κατέβηκε ο πρέσβης της Ευρωπαϊκής Ενωσης στη Λιβύη, Νικόλα Ορλάντο.
Οι συνομιλητές, οι οποίοι σύμφωνα με τα πρωτόκολλα είχαν οριστεί να υποδεχτούν την αντιπροσωπεία στο προαύλιο του αεροδρομίου Μπενίνα ήταν απόντες, ενώ στη θέση τους περίμεναν εκπρόσωποι της λεγόμενης Εθνικής Κυβέρνησης Σταθερότητας με επικεφαλής τον Οσάμα Χαμάντ, τον πρωθυπουργό που διορίστηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων στο Τομπρούκ, αλλά δεν αναγνωρίστηκε από τη διεθνή κοινότητα.
Η επίσκεψη – διευκρινίζουν οι πηγές – είχε συμφωνηθεί με τον Χαλίφα Χαφτάρ, γενικό διοικητή του Λιβυκού Εθνικού Στρατού, και όχι με τις αρχές της ανατολικής Λιβύης. Το περιστατικό, βάσει των ίδιων πηγών, δεν πρέπει να ερμηνεύεται σε διμερές επίπεδο εναντίον της Ιταλίας ή άλλων χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά συνδέεται άρρηκτα με τις ευαίσθητες θεσμικές ισορροπίες στη Λιβύη και τις διαμάχες νομιμότητας μεταξύ των διαφόρων Λιβυκών παραγόντων.
Στη θέα της αντιπροσωπείας που τους περίμενε, η ευρωπαϊκή αποστολή ζήτησε να αποφευχθούν οι επίσημες φωτογραφίες, ώστε να μην αποδοθεί επίσημη αναγνώριση στην κυβέρνηση του Χαμάντ, ενώ παρέμεινε πρόθυμη – ως ένδειξη σεβασμού – να συναντηθεί με τις τοπικές αρχές άτυπα και χωρίς προβολή στα μέσα ενημέρωσης. Σε εκείνο το σημείο, ωστόσο, η λιβυκή πλευρά απεφάνθη ότι η επίσκεψη δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί.
Σύμφωνα με τις πηγές της «Agenzia Nova», επρόκειτο για μια προμελετημένη ενέργεια της κυβέρνησης του Χαμάντ, πιθανώς με στόχο το εκ νέου αίτημα για πλήρη πολιτική αναγνώριση. Ωστόσο, το κλίμα της συζήτησης παρέμεινε πολιτισμένο και στόχευε στην εξεύρεση συμβιβασμού μέχρι το τέλος, πριν αναχωρήσει τελικώς η αντιπροσωπεία.
Ζαλέλ Χαρσαουί: «Η κρίση με την Ελλάδα συνέβαλε στον αποκλεισμό»
Ο αποκλεισμός της ευρωπαϊκής αντιπροσωπείας στο αεροδρόμιο της Βεγγάζης αντανακλά επίσης μια ολοένα και πιο βαθιά διπλωματική κρίση μεταξύ της κυβέρνησης της ανατολικής Λιβύης και της Ελλάδας, όπως δήλωσε ο αναλυτής Ζαλέλ Χαρσαουί, σύμφωνα με τον οποίο «οι σχέσεις μεταξύ Βεγγάζης και Αθήνας είναι εξαιρετικά επιδεινούμενες, μεταξύ άλλων λόγω της προσέγγισης της ανατολικής Λιβύης με την Τουρκία και της πιθανής επικύρωσης του τουρκολιβυκού μνημονίου από την κυβέρνηση της ανατολικής Λιβύης».
«Η ανατολική Λιβύη είναι σήμερα σταθερά φιλοτουρκική», εξηγεί ο Χαρσαουί. Ο Ελληνας υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, επισκέφθηκε πρόσφατα τη Βεγγάζη, την πρωτεύουσα της ανατολικής Λιβύης, όπου είχε συνάντηση μίας ώρας με τον στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ.
Η Ελλάδα, στην οποία έχει σημάνει συναγερμός εδώ και εβδομάδες, όπως αναφέρει ο Χαρσαουί, διαμαρτυρήθηκε σε υψηλούς τόνους και στη συνέχεια προσπάθησε να τους ρίξει στέλνοντας τον υπουργό Εξωτερικών στη Βεγγάζη. «Ο στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ, παρά το γεγονός ότι ήταν ασθενής, δέχτηκε τον υπουργό με ευγένεια. Υποψιάζομαι όμως ότι η Αθήνα περιορίστηκε στο να διμαρτυρηθεί χωρίς να προσφέρει τίποτα συγκεκριμένο ή απτό σε αντάλλαγμα», σχολιάζει χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με τον αναλυτή, η δυσαρέσκεια στην ανατολική Λιβύη έχει επιδεινωθεί αφότου η Ελλάδα ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να αντιμετωπίσει την Τρίπολη και τη Βεγγάζη επί ίσοις όροις.
«Σε ένα πλαίσιο στο οποίο η κυβέρνηση της ανατολικής Λιβύης δεν έχει καμία πρόθεση να απομακρυνθεί από την Τουρκία και απορρίπτει τις ελληνικές επικρίσεις για το τουρκολιβυκό σύμφωνο, το να δέχεται διάλεξη για το μεταναστευτικό ζήτημα, ενώ η Αθήνα στρέφεται προς την Τρίπολη, θεωρείται πρόκληση», προσθέτει ο ειδικός. «Ολα αυτά επιβεβαιώνουν αυτό που άκουσα: ότι ο πρωθυπουργός της κυβέρνησης της ανατολικής Λιβύης, Οσάμα Χαμάντ, ασχολούνταν για τουλάχιστον τρεις ή τέσσερις ημέρες προκειμένου να μπλοκάρει την ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία. Ηταν μια σκόπιμη ενέργεια».
«Οι εσωτερικές αντιπαλότητες στην Ανατολή»
Το μπλόκο της επίσκεψης της ευρωπαϊκής αντιπροσωπείας στο αεροδρόμιο Μπενίνα στη Βεγγάζη, δεν οφείλεται μόνο στις εντάσεις με την Ελλάδα και την προσέγγιση της ανατολικής Λιβύης με την Τουρκία, αλλά αντανακλά και τις συγκρούσεις στο εσωτερικό, εκτίμησε μιλώντας στην «Agenzia Nova» ο Ουμπέρτο Προφάτσιο, του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (IISS) στο Λονδίνο.
«Θεωρώ ότι η κρίση με την Ελλάδα και ο φιλοτουρκικός προσανατολισμός της ανατολικής Λιβύης επηρέασαν την απόφαση», σημειώνει ο Προφάτσιο. «Ωστόσο, βλέπω και κάτι περισσότερο: όχι μόνο μια διαμάχη Ανατολής-Δύσης ή ένα ενιαίο μέτωπο της εναντίον της Αθήνας, αλλά και μια εσωτερική πάλη για επιβεβαίωση εντός του ίδιου του ανατολικού μπλοκ».
Σύμφωνα με τον αναλυτή, το γεγονός ότι ο στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ – η κυρίαρχη προσωπικότητα στην ανατολική Λιβύη – δέχτηκε πρόσφατα τον Ελληνα υπουργό Εξωτερικών, παρά την αντίθεση του πρωθυπουργού Οσάμα Χαμάντ στην επίσκεψη της αντιπροσωπείας της Ε.Ε., υποδηλώνει ότι «υπάρχει ένας συνεχής ανταγωνισμός μεταξύ των ηγετών της ανατολικής Λιβύης για να αποκτήσουν ορατότητα και εξέχουσα θέση».
Αυτή η υπόγεια σύγκρουση, σύμφωνα με τον Προφάτσιο, αποτελεί μέρος «ενός ευρύτερου πλαισίου ελιγμών ενόψει μιας πιθανής διαδοχής του στρατηγού Χαφτάρ». «Υπό αυτή την έννοια, η χειρονομία του Χαμάντ – η ανακήρυξη της ευρωπαϊκής αντιπροσωπείας ως ανεπιθύμητης – μπορεί επίσης να ερμηνευτεί ως μια προσπάθεια να επιβληθεί ως αυτόνομος πολιτικός συνομιλητής, ενισχύοντας τη θέση του στην περίπλοκη ιεραρχία της εξουσίας», εξηγεί ο αναλυτής.
Σύμφωνα τον Προφάτσιο, οι ελιγμοί για την άσκηση επιρροής στην περιοχή πολλαπλασιάζονται. «Το 2018, οι φήμες για την ασθένεια του Χαφτάρ οδήγησαν σε μια εσωτερική κλιμάκωση που κορυφώθηκε με την επίθεση στον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου, Αμπντεραζάκ αλ Ναντουρί. Αυτό ήταν ενδεικτικό για το τι θα μπορούσε να συμβεί σήμερα».
Εν τω μεταξύ, η ένταση συνεχίζεται μεταξύ των αρχών της ανατολικής Λιβύης και της διεθνούς κοινότητας. «Ο Χαμάντ καταφέρθηκε εναντίον της αποστολής του ΟΗΕ (UNSMIL), μετά από κριτική για τον προϋπολογισμό που ενέκρινε το κοινοβούλιο υπέρ του Ταμείου για την ανοικοδόμηση της Λιβύης», θυμάται ο Προφάτσιο.
«Αυτό το κλίμα δυσπιστίας αντικατοπτρίζεται στην υποδοχή που επιφύλαξαν στην ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία, αλλά δεν είναι μεμονωμένη περίπτωση: και στο παρελθόν υπήρξαν εχθρικές χειρονομίες από το Τομπρούκ προς διεθνείς εταίρους».
Σε αυτό το πλαίσιο, καταλήγει ο αναλυτής, «η ενέργεια και η μετανάστευση εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ως εργαλεία πίεσης για”νομιμότητα” ή εξασφάλιση πλεονεκτημάτων, σε ένα ολοένα και πιο ασταθές και κατακερματισμένο πλαίσιο».
