Η συζήτηση στο τηλεοπτικό δίκτυο TELE1, ένα βράδυ στα μέσα Οκτωβρίου είχε φουντώσει. Ο παρουσιαστής και οι καλεσμένοι συζητούσαν για το ποιος μπορεί να διαδεχθεί στην εξουσία τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν – ο γιος του, ο γαμπρός του ή ο υπουργός Εξωτερικών; Στην κουβέντα συμμετείχε και ο πρόεδρος του «Καλού Κόμματος» Τουρχάν Τσομέζ που αποκάλυψε κάτι που συζητείται πολύ αλλά όχι μπροστά στις κάμερες: «Υπάρχουν μεγάλες συγκρούσεις μεταξύ των κέντρων εξουσίας σχετικά με τις ετοιμασίες για την, μετά τον Ερντογάν, εποχή».
Ο Ερντογάν, με τα σημερινά δεδομένα, δεν θα έχει το δικαίωμα να διεκδικήσει μια νέα προεδρική θητεία το 2028
Ο 71χρονος Ερντογάν, με τα σημερινά δεδομένα, εάν δηλαδή δεν τροποποιηθεί εκ νέου το τουρκικό Σύνταγμα, δεν θα έχει το δικαίωμα να διεκδικήσει μια νέα προεδρική θητεία το 2028. Το γεγονός ότι μια κουβέντα για την διαδοχή του πανίσχυρου Ταγίπ-πασά, έγινε στην τηλεόραση είναι από μόνο του είδηση. Οσο για τις συγκρούσεις μεταξύ των κέντρων εξουσίας, κάτι είχαμε καταλάβει. Η μακρά παραμονή του στην εξουσία – πρωθυπουργός από το 2003 έως το 2014 και έκτοτε πρόεδρος – και η εύθραυστη υγεία του έχουν φουντώσει τις φήμες για την επόμενη ημέρα στην Τουρκία.
Το ζήτημα επανήλθε πρόσφατα στη δημοσιότητα όταν ο Χουσεΐν Γκιουνάι, ανταποκριτής του τουρκικού τηλεοπτικού δικτύου NTV στην Ουάσιγκτον, αποκάλυψε κάποια από τα σενάρια της διαδοχής μπροστά σε μια κάμερα που ο ίδιος όμως δεν γνώριζε ότι ήταν ανοιχτή, κατά τη διάρκεια της τελευταίας επίσκεψης Ερντογάν στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τον Γκιουνάι, που απολύθηκε λίγο αργότερα, είναι σε πλήρη εξέλιξη μια «μεγάλη σύγκρουση» ανάμεσα στον υπουργό Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, τον νεότερο γιο του προέδρου, Μπιλάλ Ερντογάν, και τον γαμπρό του Μπεράτ Αλμπαϊράκ. Τα διάφορα κέντρα εξουσίας έχουν ήδη αρχίσει να συγκρούονται γύρω από το αποκαλούμενο Λευκό Παλάτι, την προεδρική κατοικία στην Αγκυρα. Συχνά στις συνεντεύξεις τους οι επίδοξοι δελφίνοι ρίχνουν σπόντες για σχέδια αντιπάλων τους ενώ στο παρασκήνιο δίνεται μια μάχη για το ποιος θα ελέγξει περισσότερους τομείς του κράτους. Η μάχη για τη διαδοχή είναι σκληρή και σε πολλά μέτωπα.
Χακάν Φιντάν: Δημοφιλής επιλογή
Ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας, της ΜΙΤ, από το 2010 έως το 2023, ήταν από τους λίγους παρόντες πάντα στις συναντήσεις του Ερντογάν με προέδρους των ΗΠΑ, ο άνθρωπος που θεωρείται ότι κατέστρωσε τα σχέδια για τον έλεγχο της Συρίας αλλά και γενικότερα όλες τις κινήσεις της Αγκυρας στην ευρύτερη περιοχή, εκείνος που ο πρόεδρος χαρακτήριζε το «μυστικό κουτί» του. Οταν πριν από δύο χρόνια ανέλαβε το τιμόνι του υπουργείου Εξωτερικών, πολλοί μίλησαν για τον «επικρατέστερο διάδοχο» του Ερντογάν. Αλλοι όμως διείδαν σε αυτό μια απομάκρυνση από τη σύνδεσή του με το «βαθύ κράτος», που έχει την ουσιαστική εξουσία στη χώρα.
Σχεδόν αμέσως, ξεκίνησαν και άλλα προβλήματα για εκείνον. Λίγες ημέρες μετά τον διορισμό του, αναδύθηκαν οι πρώτες αναφορές για «αμφισβητήσιμα» προσόντα του Φιντάν, δηλαδή διατυπώθηκαν έντονες αμφιβολίες για τις σπουδές του – από το πτυχίο στις ΗΠΑ όπου σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ μέχρι τα μεταπτυχιακά του στο Πανεπιστήμιο Μπίλκεντ της Αγκυρας. Μέσα ενημέρωσης όπως το News About Turkey αμφισβήτησαν το ακαδημαϊκό του ιστορικό, αποκαλώντας τις μεταπτυχιακές του διατριβές «προσαρμοσμένες» στην καριέρα του στις υπηρεσίες πληροφοριών και υπονοώντας ότι δεν γράφτηκαν από τον ίδιο. Εκείνος έκανε λόγο για «εκστρατεία δυσφήμησης» ενώ η αντιπολίτευση αναφέρθηκε σε «κρίση αξιοπιστίας του κράτους».
Οι αποκαλύψεις προκάλεσαν πολιτική θύελλα που όχι μόνο δεν κόπασε αλλά εντάθηκε πολύ στα τέλη Αυγούστου όταν ο δημοσιογράφος και ακαδημαϊκός Εμρέ Ουσλού αμφισβήτησε το πτυχίο του Φιντάν στις ΗΠΑ, καθώς την εποχή που εκείνος λέει ότι σπούδαζε στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, το ίδρυμα δεν είχε πρόγραμμα Πολιτικών Επιστημών. Ο βουλευτής της αντιπολίτευσης Μουράτ Εμίρ αποκάλυψε στη συνέχεια ότι το συγκεκριμένο πανεπιστήμιο δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο ισοτιμίας του Συμβουλίου Ανώτατης Εκπαίδευσης. Μάλιστα προκάλεσε τον Φιντάν να παρουσιάσει επίσημο έγγραφο αναγνώρισης, κάτι που δεν έγινε.
Πηγές στην Αγκυρα θεωρούν ότι όλες αυτές οι δημοσιοποιήσεις και ο θόρυβος που έχει προκληθεί προέρχονται από τους αντιπάλους του 57χρονου πολιτικού μέσα στο κυβερνών κόμμα, ιδίως από άτομα που βρίσκονται στο συγγενικό περιβάλλον του τούρκου προέδρου, καθώς μάλιστα δημοσκοπήσεις τον δείχνουν να είναι, αυτή τη στιγμή, η πιο δημοφιλής επιλογή μέσα στο ΑΚΡ. Πρόσφατη δημοσκόπηση της εταιρίας Sonar Research σε 26 επαρχίες της Τουρκίας με τη συμμετοχή 3.202 ατόμων αποκάλυψε ότι οι περισσότεροι προτιμούν τον Φιντάν για υποψήφιο πρόεδρο από πλευράς ΑΚΡ εάν ο Ερντογάν δεν μπορέσει να είναι πάλι υποψήφιος.
Μπεράτ Αλμπαϊράκ: Ισχυρή επιρροή
Στις όποιες συζητήσεις γίνονται δημόσια, όπως αυτή στο ΤΕLE1 ή στο δίκτυο Birgun TV και κυρίως στις κουβέντες στα πολιτικά πηγαδάκια το βασικό ερώτημα είναι: Ποιον θέλει ο Ερντογάν ως διάδοχο; Οι περισσότεροι θεωρούν πως θα επιλέξει μέσα από την οικογένειά του: τον έναν του γιο ή τους δύο γαμπρούς του;
Ο 47χρονος Μπεράτ Αλμπαϊράκ είναι παντρεμένος με τη μεγαλύτερη κόρη του Ερντογάν, την Εσρά, και έχουν τέσσερα παιδιά. Είχε διατελέσει υπουργός Ενέργειας την περίοδο 2015-2018 και Οικονομικών την περίοδο 2018-2020, όταν και λόγω της άσχημης οικονομικής κατάστασης της Τουρκίας αναγκάστηκε να παραιτηθεί ξαφνικά. Παρότι επί χρόνια θεωρείτο ο πιο πιθανός διάδοχος υπάρχουν πληροφορίες ότι τον τελευταίο καιρό επικρατεί ένταση, λόγω μιας φημολογούμενης εξωσυζυγικής σχέσης και ενός μεγάλου καβγά με τον Ερντογάν. Σε αυτά συμβάλλει και ο εκρηκτικός χαρακτήρας του – πολλοί θυμούνται τις συγκρούσεις που είχε με τον πρώην υπουργό Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού.
Τα τελευταία πέντε χρόνια στράφηκε περισσότερο στην επιχείρηση της δικής του οικογένειας, τον όμιλο Αλμπαϊράκ και τον όμιλο Τουρκουβάζ Σπορ που ελέγχει τις εφημερίδες «Σαμπάχ», «Τακβίμ», δεκάδες ραδιόφωνα, τα μεγαλύτερα στούντιο της χώρας και τις μεγαλύτερες εκτυπωτικές εγκαταστάσεις. Επίσης φαίνεται να έχει μεγάλη επιρροή στον όμιλο που ελέγχει την εφημερίδα «Χουριέτ», το CNN Turk και το κανάλι D. H οικογενειακή σχέση των Αλμπαϊράκ με τον Ερντογάν πάει πίσω όταν ο πατέρας του Μπεράτ ήταν βουλευτής του κόμματος Ευημερίας του Ερμπακάν τη δεκαετία του 1990, στο οποίο ανήκε και ο σημερινός πρόεδρος της χώρας.
Η οικογένεια Αλμπαϊράκ ελέγχει επίσης την αγορά με τις διαφημιστικές πινακίδες στους δρόμους, ενώ θεωρείται συνδετικός κρίκος με τη βασιλική οικογένεια του Κατάρ. Τα τελευταία δύο χρόνια ο Μπεράτ δείχνει να έχει επιστρέψει στο στενό προεδρικό περιβάλλον και παίζει σημαντικό ρόλο στους διορισμούς των επικεφαλής κρατικών τραπεζών, καθώς και των θεσμών που ελέγχουν τις τράπεζες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
ΣελτΣούκ Μπαϊρακτάρ: Χτίζει ηγετικό προφίλ
O άλλος γαμπρός του Ερντογάν, ο 46χρονος Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ – παντρεμένος με τη Σουμεγέ Ερντογάν – είναι ο άνθρωπος που παίζει κομβικό ρόλο στην αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας. Τον αποκαλούν και «πατέρα των τουρκικών drones», αφού η εταιρεία Baykar, της οποίας ηγείται μαζί με τον αδελφό του, Χαλούκ, παράγει τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar, τα οποία η Τουρκία εξάγει σε πολλές χώρες του κόσμου. Κάποιοι τον θεωρούν ως τον άτυπο υπουργό Aμυνας και πρόσφατα ο τουρκικός Tύπος φιλοξένησε πληροφορίες ότι ήταν ο Σελτσούκ εκείνος που υποστηρίζει σθεναρά στον πεθερό του πως η Τουρκία δεν χρειάζεται να αγοράσει F-16 αλλά να επικεντρωθεί στα drones και να επιμείνει για τα F-35 και για το τουρκικό μαχητικό ΚΑΑΝ. Καθώς τα κέντρα εξουσίας συγκρούονται, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η πρόσφατη συνέντευξη του Χακάν Φιντάν, στην οποία ανέφερε ότι το σχέδιο παραγωγής των ΚΑΑΝ μπλοκάρει λόγω του αμερικανικού εμπάργκο για τους κινητήρες. Αυτό ερμηνεύτηκε ως χτύπημα στον Μπαϊρακτάρ και την επιμονή του στην κατεύθυνση αυτή για την τουρκική αεροπορία.
Ο Σελτσούκ δεν φαίνεται να έχει έρθει ποτέ σε προστριβή με τον Ερντογάν, διατηρεί μια σταθερή θέση δίπλα του και έχει δομήσει ένα ενδιαφέρον πολιτικό προφίλ με τις συχνές εμφανίσεις του στην τηλεόραση, όπου μιλάει κυρίως για θέματα άμυνας και τεχνολογίας. Αλλωστε ηγείται του ΔΣ του ιδρύματος Τ3 Vakfi που διοργανώνει το φεστιβάλ αεροδιαστημικής και τεχνολογίας Teknofest άλλοτε στην Τουρκία, άλλοτε στο Αζερμπαϊτζάν και φέτος – για πρώτη φορά – στην κατεχόμενη Κύπρο. Οι αναλυτές θεωρούν πως όλα αυτά συμβάλλουν στη δημιουργία ενός ηγετικού προφίλ με το βλέμμα στο μέλλον.
Μπιλάλ και Ομέρ Ερντογάν: Η επόμενη γενιά
Ο δευτερότοκος γιος του Ερντογάν, ο 44χρονος Μπιλάλ, δεν έχει αναλάβει ούτε υπουργεία ούτε νευραλγικούς τομείς στην άμυνα της χώρας. Αντίθετα μάλιστα, η προβολή που είχε το όνομά του ήταν αρνητική, όταν το 2013 είχε κατηγορηθεί για εμπλοκή σε ένα μεγάλο σκάνδαλο διαφθοράς και ξεπλύματος χρήματος. Εχει φτιάξει όμως ένα δικό του δίκτυο μέσα στην κρατική μηχανή, κυρίως στην κρατική τηλεόραση, σε δημόσιους οργανισμούς και στην αεροπορική εταιρεία Turkish Airlines. Στελέχη σε όλους αυτούς τους οργανισμούς έχουν τοποθετηθεί φίλοι ή παλιοί συμμαθητές του. Η κρατική τηλεόραση της Τουρκίας ίδρυσε πρόσφατα το αγγλόφωνο τηλεοπτικό δίκτυο TRT World, ξοδεύοντας εκατομμύρια δολάρια – η κόντρα του με τον γαμπρό του Μπεράτ Αλμπαϊράκ κορυφώθηκε λίγο μετά όταν εκείνος επέλεξε να ιδρύσει το δικό του αγγλόφωνο τηλεοπτικό δίκτυο A News, με πολύ μικρότερο κόστος.
Οπως φαίνεται πάντως, κοιτά ακόμα πιο μακριά. Tην ώρα που η διαδοχολογία μαίνεται, φαίνεται να προωθεί έναν ακόμα «εκκολαπτόμενο διάδοχο», τον 18χρονο γιο του Ομέρ Tαγίπ, που λέγεται ότι είναι και ο αγαπημένος εγγονός του Ερντογάν. Κάπως έτσι, στήθηκε στο άψε σβήσε ένα «Διπλωματικό Φόρουμ» το οποίο έκλεισε με την ομιλία του ο Ομέρ, που είναι αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Νέων Διπλωματών. Ολοι οι κρατικοί σταθμοί πρόβαλαν ζωντανά την ομιλία με θαυμαστικά σχόλια, στα μέσα δικτύωσης όμως τα σχόλια για τον νεαρό «που μεγάλωσε και σπούδασε στις ΗΠΑ» και δεν μπορούσε καν να διαβάσει το οτοκιού, ήταν πολλά.
