Πρόσκαιρο πισωγύρισμα ή οριστική ανατροπή των δεδομένων που επέτρεψαν τη μακραίωνη, αδιάλειπτη ύπαρξη και λειτουργία της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης Σινά, της παλαιότερης χριστιανικής μονής του κόσμου; Αυτό το ερώτημα αναζητεί απάντηση μετά την αιφνίδια αλλαγή δεδομένων που προκάλεσε η έκδοση, την περασμένη Τετάρτη, απόφασης από αιγυπτιακό δικαστήριο, το οποίο σε δεύτερο βαθμό έκρινε ζητήματα που αφορούν το ιδιοκτησιακό καθεστώς των εγκαταστάσεων της μονής, καθώς και εκτάσεων και κτισμάτων που την περιβάλλουν.
Αιφνιδιασμός
Η εξέλιξη αιφνιδίασε τη σιναϊτική κοινότητα, αλλά και την Αθήνα, καθώς λίγες εβδομάδες πριν ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, διαβεβαίωναν ότι το θέμα με τις διεκδικήσεις εις βάρος της μονής είναι κοντά στη διευθέτησή του, παραπέμποντας σε συμφωνία στην οποία οι δύο πλευρές έχουν καταλήξει και αναμένεται να υπογραφεί.
Με δεδομένο ότι η συμφωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές είχε ολοκληρωθεί από τα τέλη του περασμένου Δεκεμβρίου, εύλογα προκαλούνται ερωτήματα αν η καθυστέρηση στην υπογραφή της, την οποία πηγές της Μονής Σινά καταλογίζουν στην αιγυπτιακή πλευρά και σε επίκληση προσχηματικών λόγων, έγινε σκόπιμα, προκειμένου να προηγηθεί η έκδοση της δικαστικής απόφασης, η οποία διαμορφώνει νέα δεδομένα.
Η δικαστική απόφαση έχει γίνει μόνο εν μέρει γνωστή, καθώς δημοσιοποιήθηκε μια μικρή σύνοψη από ένα κείμενο 160 σελίδων, που είναι η συνολική έκτασή της. Αυτά που έγιναν γνωστά, όμως, προκάλεσαν μεγάλη αναστάτωση και στη μονή, αλλά και στην ελληνική κυβέρνηση, που έσπευσε να διαμηνύσει ότι αναμένει να τηρηθούν τα συμφωνηθέντα.
Αναβολές – Η συμφωνία είχε επιτευχθεί από τον Δεκέμβριο, ωστόσο η αιγυπτιακή πλευρά, όπως λένε κύκλοι της σιναϊτικής αδελφότητας, καθυστερούσε τις υπογραφές μέχρι να εκδοθεί
η δικαστική απόφαση.
Επειτα από τηλεφωνική επικοινωνία του κ. Μητσοτάκη με τον πρόεδρο Σίσι, αντιπροσωπεία πρόκειται να μεταβεί αύριο στο Κάιρο, όπου θα γίνει επεξεργασία της συμφωνίας. Μένει να φανεί αν και κατά πόσον η αιγυπτιακή πλευρά θεωρεί ότι η δικαστική απόφαση αλλάζει τα δεδομένα.
Η ετυμηγορία
Από τα στοιχεία της απόφασης που έχουν γίνει γνωστά, οι αντιδράσεις της σιναϊτικής κοινότητας ήταν άμεσες και έντονες, ενώ και το Οικουμενικό Πατριαρχείο απηύθυνε έκκληση προς την αιγυπτιακή κυβέρνηση για διατήρηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της μονής.
Ουσιαστικά, σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά από αιγυπτιακά μέσα ενημέρωσης, αλλά και με βάση αναφορές του αιγυπτιακού υπουργείου Εξωτερικών, η απόφαση έχει δύο πτυχές: προβλέπει ότι η μοναστική κοινότητα μπορεί να κάνει χρήση των εγκαταστάσεων της μονής για άσκηση των θρησκευτικών τελετουργιών για όσο διάστημα είναι παρούσα εκεί και υπό τον αρχιεπίσκοπο Δαμιανό. Επίσης, ότι όλοι οι χώροι θεωρούνται αρχαιολογικοί και εποπτεύονται από το Ανώτατο Συμβούλιο Αρχαιοτήτων, καθώς και ότι περιέρχονται απευθείας στο αιγυπτιακό κράτος μια σειρά από ιδιοκτησίες.
Σε αυτές περιλαμβάνονται οι μεγάλοι κήποι έξω από τα τείχη της μονής, από τους οποίους εξαρτάται η τροφοδοσία της, οι κήποι των Αγίων Σαράντα, όπου βρίσκονται οι πηγές νερού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, οι κήποι των Αγίων Αναργύρων με τους αρχαίους ελαιώνες από τους οποίους παράγεται το ελαιόλαδο της μονής, οι κήποι της Μεγάλης Επιστήμης, όπου ασκήτεψε ο Αγιος Παΐσιος και η σπηλιά του Αγίου Ιωάννη της Κλίμακος, που θεωρείται τοπόσημο ιδιαίτερης θρησκευτικής σημασίας.
Πίσω από τις κινήσεις αυτές οι εκπρόσωποι της σιναϊτικής κοινότητας βλέπουν να εξελίσσεται ένα σχέδιο που εξυπηρετεί την επιδίωξη τουριστικής αξιοποίησης της περιοχής και μετατροπής της μονής σε τουριστικό αξιοθέατο, χωρίς τους περιορισμούς που τίθενται από τη διατήρηση του μοναστικού βίου. Αλλωστε, οι διεκδικήσεις επί των ιδιοκτησιών της μονής, τις οποίες αφορά η δικαστική απόφαση, άρχισαν το 2015, όταν και αυξήθηκε κατακόρυφα το ενδιαφέρον για τουριστικές επενδύσεις στην ευρύτερη περιοχή.
Απώλειες – Η μονή κινδυνεύει να χάσει τους κήπους των Αγ. Σαράντα, όπου βρίσκονται οι πηγές, τους κήπους των Αγ. Αναργύρων, τους κήπους της Μεγάλης
Επιστήμης και τη σπηλιά του Αγ. Ιωάννη της Κλίμακος.
Με δεδομένο ότι οι μοναχοί του Σινά βρίσκονται εκεί με ετήσια ανανεούμενες βίζες και μόνο στον αρχιεπίσκοπο έχει δοθεί αιγυπτιακό διαβατήριο, τίθενται ερωτήματα για την απουσία δικλίδων ασφαλείας όσον αφορά τη διασφάλιση της συνέχισης παρουσίας της μοναστικής κοινότητας.
Αγώνας δρόμου
Το δεδομένο παραμένει ότι από αύριο αρχίζει μια νέα διαπραγμάτευση πάνω σε μια συμφωνία, η οποία θεωρείται ολοκληρωμένη, με μόνη εκκρεμότητα την υπογραφή της. Με την αιγυπτιακή προεδρία να αναφέρει σε ανακοίνωσή της ότι η δέσμευση να διατηρήσει το ιερό θρησκευτικό καθεστώς της μονής είναι αταλάντευτη και ενισχύεται από την πρόσφατη δικαστική απόφαση. Είναι αυτό ένα μήνυμα ότι η απόφαση δεν μπορεί να αγνοηθεί στη συζήτηση που θα γίνει από αύριο;
Μέσα σε αυτό το πολυσύνθετο περιβάλλον η Αθήνα θα επιδιώξει από αύριο να εξασφαλίσει ένα αποτέλεσμα που θα είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στην αρχική συμφωνία, χωρίς αυτό να διαταράξει την ύψιστης γεωπολιτικής σημασίας συμμαχία με την Αίγυπτο.
Ο Σίσι, οι Κόπτες και το βαθύ κράτος
Του ΒΑΣΙΛΗ ΝΕ∆ΟΥ
Τα αποτελέσματα που μπορεί να έχει η πολιτική διαπραγμάτευση την οποία προκρίνει η κυβέρνηση στην παρούσα φάση προκειμένου να επιτύχει την επίλυση της επιπλοκής που προκαλεί η απόφαση αιγυπτιακού δικαστηρίου για σημαντική μείωση των περιουσιακών δικαιωμάτων της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης του Σινά, ενδέχεται να οδηγήσουν στην αποκλιμάκωση μιας ελληνοαιγυπτιακής κρίσης, ωστόσο είναι αμφίβολο ότι θα ανατρέψουν μια τάση που καταγράφεται στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής τα τελευταία χρόνια: και αυτή είναι η ολοένα και ταχύτερη μείωση του ελληνορθόδοξου αποτυπώματος, προς όφελος του αραβορθόδοξου στοιχείου, το οποίο έχει και την πληθυσμιακή υπεροπλία.
Εξαίρεση αποτελεί το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων το οποίο έχει επιτύχει συμφωνίες μακροπρόθεσμης υπενοικίασης με την Κτηματική Εταιρεία του ισραηλινού Δημοσίου, που, παρά τη χρήση της γης, δεν έχει αμφισβητήσει το νομικό καθεστώς της.
Η υπόθεση της Μονής Σινά, σε μια περιοχή όπου η ελληνορθόδοξη μοναστική κοινότητα μετράει 15 αιώνες, συνδέεται με πιέσεις εσωτερικές προς τον πρόεδρο της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, ο οποίος παρά τον χαρακτήρα του καθεστώτος του, δεν κωφεύει προς τις πιέσεις που έχει να αντιμετωπίσει εντός της Αιγύπτου.
Η υπόθεση της Μονής Σινά, η οποία ανακινήθηκε πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες, δεν συνδέεται τόσο με την εσωτερική διελκυστίνδα του καθεστώτος με τους φονταμενταλιστές, όσο με τη μεγάλη χριστιανική κοπτική κοινότητα (σχεδόν το 10% του αιγυπτιακού πληθυσμού), η οποία πάντα αντιμετώπιζε τους ελληνορθόδοξους ως ξένους και καταπατητές, ανεξαρτήτως αν αυτή η αντίληψη είναι ανιστόρητη.
Θύλακοι
Αν και η κυβέρνηση Σίσι ελέγχει το κράτος απόλυτα, είναι γνωστό ότι σε σημαντικά γρανάζια του μηχανισμού –ανάμεσα σε αυτά παραδοσιακά και το υπουργείο Εξωτερικών της Αιγύπτου– υπάρχει σημαντικός βαθμός αυτονομίας, ιδιαίτερα σε θέματα τα οποία δεν συγκρούονται με τον ιδεολογικό πυρήνα της αιγυπτιακής κυβέρνησης, δηλαδή την υπερίσχυση του στρατού έναντι όλων των υπολοίπων.
Πρόκειται, βεβαίως, για ισορροπίες οι οποίες ήταν γνωστές και στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών και, κυρίως, στους ανθρώπους που τα τελευταία χρόνια ασχολούνται με την προσπάθεια του αιγυπτιακού κράτους να οικειοποιηθεί τη Μονή Σινά, σπάζοντας μια συνέχεια 1.500 ετών.
Πάντως, στη συζήτηση που θα αρχίσει την επόμενη εβδομάδα, η Αθήνα κατεβαίνει με έναν διττό στόχο: πρώτον, να βρει έναν τρόπο που θα ανατρέπει –προφανώς εν μέρει– τη δικαστική απόφαση. Και, δεύτερον, να διαφυλάξει τη σημαντική σχέση με την Αίγυπτο. Στην Αθήνα αντιλαμβάνονται, βεβαίως, ότι ο κ. Σίσι δεν θα προσέλθει σε μια συζήτηση που θα διακινδυνεύσει να φανεί ότι σύρεται από μια άλλη χώρα, έστω φιλική, οπότε η διαχείρισή της απαιτεί εξαιρετικά λεπτούς χειρισμούς.
Στην Αθήνα υπάρχουν, πάντως, δύο γραμμές. Η πρώτη είναι αυτή της προσπάθειας να βρεθεί μια λύση η οποία δεν θα εκθέτει την κυβέρνηση Σίσι. Υπάρχει και μια δεύτερη, μειοψηφική αλλά ισχυρή γραμμή, κυρίως εντός του υπουργείου Εξωτερικών, η οποία τάσσεται υπέρ μιας πιο σκληρής αντιμετώπισης.
Οσοι τάσσονται υπέρ της πιο σκληρής γραμμής, υπενθυμίζουν ότι η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα που υποστήριζε την Αίγυπτο μέσα στην Ε.Ε., όταν οι ηγέτες των μεγάλων κρατών-μελών αντιμετώπιζαν τον Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι ως έναν αυταρχικό ηγέτη ο οποίος είχε ανατρέψει μια δημοκρατική εκλεγμένη κυβέρνηση.
