Το ψηφιακό «κρυφτό» μεταξύ των οδηγών και της Τροχαίας, δεν σταμάτησε ποτέ με το κλείσιμο των τριών πολυπληθών γκρουπ στο Viber τον περασμένο Οκτώβριο, απλώς μετακινήθηκε αλλού. Όταν οι μεγάλες ομάδες σίγησαν, σχεδόν αυτόματα δημιουργήθηκαν μικρότερες, ενώ αρκετά μέλη κατευθύνθηκαν σε νόμιμες πλατφόρμες. Η πρακτική της άτυπης και έγκαιρης ενημέρωσης για τα μπλόκα και τους αστυνομικούς ελέγχους, παραμένει ζωντανή, κινούμενη σε ένα νομικά «γκρίζο» τοπίο, ανοίγοντας μία ευρύτερη συζήτηση για το πού τελειώνει η ελευθερία της πληροφορίας και πού αρχίζει η παρεμπόδιση του έργου της αστυνομίας.
Ρεπορτάζ: Κωνσταντίνα Χαϊνά
Οι ομάδες σε social media και εφαρμογές, κυρίως στο Viber και στο Telegram, που ενημερώνουν τα μέλη που συμμετέχουν, τόσο για τα σημεία που βρίσκονται αστυνομικοί που προχωρούν σε ελέγχους, όσο και για την παρουσία λοιπών υπηρεσιών εμφανούς αστυνόμευσης (Ομάδες Ο.Π.Κ.Ε., ΔΙ.ΑΣ. κλπ), συνεχώς επαναλαμβάνονται και πολλαπλασιάζονται. Όπως είχε διαπιστωθεί στην πρόσφατη υπόθεση, ένας 29χρονος είχε ρόλο υπερδιαχειριστή (Super Admin) και ένας 55χρονος ρόλο διαχειριστή (Admin) σε κοινότητα που απαριθμούσε πάνω από 170.000 μέλη, ενώ ο πρώτος διαχειριζόταν ως υπερδιαχειριστής ακόμα δύο κοινότητες, με περίπου 28.000 μέλη, ενημερώνοντας για περιοχές της Κρήτης και της Θεσσαλονίκης.
Τότε, είχαν προκληθεί αντικρουόμενες αντιδράσεις για τις συλλήψεις των δύο διαχειριστών, που σε βάρος τους σχηματίστηκε δικογραφία για διέγερση σε διάπραξη εγκλημάτων και για επικίνδυνες παραβάσεις στην οδική συγκοινωνία (άρθρα 184 και 290 του Π.Κ.). Η λογική ήταν πως η εκτεταμένη κοινοποίηση των σημείων ελέγχου μειώνει τον αποτρεπτικό τους χαρακτήρα και ενδεχομένως μπορεί να λειτουργήσει ενθαρρυντικά για παραβατικές συμπεριφορές, όπως στην περίπτωση των οδηγών που έχουν καταναλώσει αλκοόλ.
Το «γκρίζο» νομικό τοπίο
Ωστόσο, το νομικό πλαίσιο δεν είναι τόσο ξεκάθαρο, καθώς δεν υπάρχει συγκεκριμένη διάταξη που να απαγορεύει ρητά την κοινοποίηση πληροφορίας για την παρουσία της Αστυνομίας.
Σύμφωνα με τον δικηγόρο Νάσο Διαλυνά, το άρθρο 184 παρ. 1 Π.Κ. προβλέπει ποινή φυλάκισης μέχρι ένα έτος ή χρηματική ποινή σε όποιον δημόσια, με οποιονδήποτε τρόπο ή μέσω του διαδικτύου, προκαλεί ή διεγείρει σε διάπραξη πλημμελημάτων ή κακουργημάτων, και έτσι εκθέτει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη. «Για να αντιληφθούμε το τι προβλέπει το άρθρο και ποια είναι η εμβέλεια προστασίας του, θα πρέπει να αναλύσουμε τους όρους “προκαλεί”, “διεγείρει” και “δημόσια τάξη”».
«Ως προς τον όρο “προκαλεί” νοείται η δημιουργία απόφασης τέλεσης μη συγκεκριμένου εγκλήματος σε αόριστο αριθμό ατόμων, με άμεση και ευθεία προτροπή προς τον δράστη. Ως προς τον όρο “διεγείρει” νοείται η δημιουργία απόφασης όχι με άμεση αλλά με έμμεση επιρροή πάνω στη θέληση του δράστη με ερεθισμό του συναισθηματικού του κόσμου, δηλαδή του συναισθήματός του και όχι της λογικής του, και τέλος, ως προς τον όρο “δημόσια τάξη”, νοείται η κατάσταση ηρεμίας και ευταξίας μέσα στον κοινωνικό χώρο υπό την κυριαρχία του κράτους. Αυτό το τελευταίο προστατεύει η συγκεκριμένη διάταξη, γι’ αυτό και το ονομάζουμε το προστατευόμενο έννομο αγαθό του συγκεκριμένου άρθρου του Ποινικού Κώδικα».
Όπως εξηγεί ο κ. Διαλυνάς στο enikos.gr, η πληροφόρηση των οδηγών για την αποφυγή των ελέγχων της αστυνομίας, πολύ δύσκολα μπορεί να ενταχθεί στο παραπάνω άρθρο, «γιατί και η ερμηνεία που μπορούμε να παράσχουμε για την εν λόγω διάταξη, έχει κάποια όρια που επουδενί δεν πρέπει να ξεπερνούνται. Συνήθως οι οδηγοί που κάνουν χρήση των σχετικών εφαρμογών, έχουν ήδη τελέσει κάποιο αδίκημα, καθώς οι αστυνομικοί έλεγχοι πραγματοποιούνται σε μη προκαθορισμένα σημεία και η πληροφόρηση για την ύπαρξη τέτοιων κλιμακίων της ΕΛ.ΑΣ. γίνεται, είτε από κάποιους που ήδη έχουν ελεγχθεί -και άρα τιμωρηθεί-, είτε από άτομα που ενώ δεν οδηγούν εκείνη την ώρα βλέπουν που έχει σταθμεύσει το εν λόγω αστυνομικό κλιμάκιο. Το συγκεκριμένο άρθρο απαιτεί η πράξη των διαχειριστών τέτοιων εφαρμογών να προηγείται της τέλεσης των αδικημάτων».
Συνεπώς, σύμφωνα με τον ίδιο, η ρυθμιστική εμβέλεια μίας ποινικής διάταξης, ερμηνευτικά δεν μπορεί να είναι τόσο ευρεία και αόριστη. Ειδικά στους ποινικούς νόμους που επιφέρουν ποινές φυλακίσεως, θα πρέπει οι αντίστοιχες διατάξεις να ερμηνεύονται με σύνεση και φειδώ, αλλιώς παραβιάζονται ουσιώδης αρχές τόσο του Ποινικού Δικαίου όσο και του ίδιου του Συντάγματος.
«Αντίστοιχα ισχύουν και για το άρθρο 290 του Π.Κ. με τίτλο “επικίνδυνες παρεμβάσεις στην οδική συγκοινωνία”, όπου πολύ δύσκολα μπορεί να ενταχθεί νοηματικά αλλά και νομικά η πληροφόρηση οδηγών για την αποφυγή αστυνομικού ελέγχου. Οποιαδήποτε ερμηνευτική επέκταση των περιπτώσεων που ενεργοποιούν τις παραπάνω διατάξεις του ποινικού νόμου, αγγίζει τα όρια της αυθαιρεσίας και θέλει πολύ μεγάλη προσοχή. Και αυτό διότι, στην παράγραφο 1: “Όποιος διαταράσσει την ασφάλεια της συγκοινωνίας στους δρόμους…” η περίπτωση β) “με τοποθέτηση ή διατήρηση εμποδίων…” και η περίπτωση δ) “με άλλες, εξίσου επικίνδυνες για την ασφάλεια της συγκοινωνίας πράξεις,…”, οι οποίες φαίνεται να είναι και οι πιο “συμβατές” με την συγκεκριμένη υπόθεση, δεν μπορούν ερμηνευτικά να εντάξουν την πληροφόρηση των οδηγών για την αποφυγή ελέγχου. Διότι η πληροφόρηση ως πράξη, που εξετάζεται από τις δικαστικές αρχές, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως πράξη τοποθέτησης εμποδίου, το οποίο αναφέρεται κατά κυριολεξία και εννοεί την παρεμπόδιση της κυκλοφορίας και τίποτα παραπάνω, αλλά ούτε ως πράξη που προκαλεί κίνδυνο στις συγκοινωνίες, και αφορά σε πράξεις που προηγούνται από αυτήν, δηλαδή η π.χ. οδήγηση υπό την επήρεια μέθης».
Έτσι, όπως επισημαίνει ο κ. Διαλυνάς, θα ήταν προτιμότερο να υπάρξει νομοθετική παρέμβαση και να προβλεφθεί στον ποινικό κώδικα, το αντίστοιχο ποινικό αδίκημα με τις προϋποθέσεις και τους όρους που θα ενεργοποιεί την αντίστοιχη ποινική διάταξη, «παρά να προβαίνουμε σε νομικούς ακροβατισμούς, που θα επιφέρουν τα αντίθετα αποτελέσματα».
Ερωτήματα για τις νόμιμες εφαρμογές
Την ίδια ώρα ωστόσο, ερωτήματα προκαλούνται για τις νόμιμες εφαρμογές που λειτουργούν με ακριβώς τον ίδιο τρόπο, όπως τα γκρουπ στο Viber ή στο Telegram. Πλατφόρμες όπως το Waze, που ανήκει στη Google, επιτρέπουν στους χρήστες να επισημαίνουν την παρουσία της αστυνομίας σε πραγματικό χρόνο, προσφέροντας ουσιαστικά την ίδια ενημέρωση με εκείνη των ομάδων. Έτσι, το ζήτημα δεν αφορά το ίδιο το “εργαλείο”, αλλά τον τρόπο χρήσης του, γεγονός που καθιστά δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στην παράνομη παρεμπόδιση και τη νόμιμη ανταλλαγή πληροφοριών.
Στην περίπτωση του Waze ο κάθε χρήστης μπορεί να πληροφορήσει τους υπόλοιπους, τόσο για την κίνηση που υπάρχει στους δρόμους, για έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη, για ένα ατύχημα που έχει σημειωθεί, αλλά και για ένα αστυνομικό μπλόκο, με ένα εικονίδιο ενός αστυνομικού με καπέλο και την επισήμανση «Αστυνομία», όπως μπορείτε να δείτε στην παρακάτω φωτογραφία. Όπως ακριβώς δηλαδή, κάνουν τα μέλη που συμμετέχουν στις ομάδες του Viber.
Η εφαρμογή Waze αιτιολογεί τη δυνατότητα ενημέρωσης για την παρουσία της Αστυνομίας όχι ως μέσο αποφυγής ελέγχων, αλλά ως εργαλείο ενίσχυσης της οδικής ασφάλειας και της ενημέρωσης των οδηγών. Η λειτουργία της στην Ευρώπη, έχει αρκετές ιδιαιτερότητες και νομικές διαφορές από χώρα σε χώρα, ειδικά σε σχέση με την ενημέρωση των μπλόκων.
Για παράδειγμα στην Γαλλία, υπάρχει νόμος που απαγορεύει ρητά την κοινοποίηση της θέσης των αστυνομικών ελέγχων για αλκοόλ και ναρκωτικά μέσω εφαρμογών.
Σε άλλες χώρες, όπως η Γερμανία ή το Βέλγιο, η χρήση παρόμοιων εφαρμογών δεν έχει απαγορευθεί συνολικά, αλλά η ένδειξη ελέγχων ή ραντάρ μπορεί να θεωρείται νομικά «γκρίζα» ή και να είναι ρητώς απαγορευμένη υπό προϋποθέσεις. Π.χ. μπορεί να θεωρηθεί παράνομο να έχει κάποιος ενεργές τέτοιες ειδοποιήσεις ενώ οδηγεί, αλλά όχι αν τις συμβουλεύεται ο συνοδηγός.
«Λερναία Ύδρα» τα γκρουπ στο Viber
Σε αυτό το θολό πλαίσιο, το κλείσιμο των τριών γκρουπ στο Viber τον περασμένο Οκτώβριο, φαίνεται πως αποτελεί μία τρύπα στο νερό. Μέχρι και τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, τα μηνύματα σε αντίστοιχες ομάδες πέφτουν «βροχή», κάνοντας λόγο για σημεία που έχουν στηθεί μπλόκα, που αστυνομικοί γράφουν παράνομα σταθμευμένα οχήματα και οδηγούς δίκυκλων που δεν φορούν κράνος.
«Εθνική Οδός αμέσως μόλις στρίψετε για Κηφισιά, έχει ομάδα μπάσκετ, πλήρης πεντάδα, έτοιμη για ματς!» προειδοποιεί ένας οδηγός για μπλόκο της Τροχαίας σε γκρουπ που αριθμεί πάνω από 20.000 άτομα, μόλις πριν από λίγες ώρες, το πρωί της Τρίτης (23/12), και ακολουθούν μέσα σε ελάχιστα λεπτά αντίστοιχα μηνύματα για τους γύρω δρόμους. «Σταδίου σταματάνε τα πάντα! Μακριά!» γράφει ένας άλλος στις 00:49 το βράδυ του Σαββάτου, με άλλους χρήστες να προσθέτουν και χάρτες με τα ακριβή σημεία, ενώ την ίδια στιγμή ορισμένοι στέλνουν ηχητικά και φωτογραφίες.
Ανά διαστήματα, ο διαχειριστής της ομάδας μοιράζεται οδηγίες χρήσης. «Παρακαλώ πολύ, μόνο ποστ από μπλόκα, ελέγχους της αστυνομίας» γράφει και προσθέτει «δεν είναι chat room προβλημάτων».
Μάλιστα, ένα μέλος του γκρουπ, προωθεί μία ανάρτηση στο TikTok που απεικονίζεται η ομάδα που χρησιμοποιούν στο Viber, λέγοντας πως «μας κατάλαβαν», με άλλα μέλη να κοινοποιούν διαφορετικό γκρουπ που αριθμεί πάνω από 40.000 άτομα, και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται, με τα ερωτήματα να παραμένουν ανοιχτά.
